BİTKİ COĞRAFYASININ KONUSU VE

 Canlıların önemli bir özelliği vardır: Topluluklar oluşturmak. Öyle ki, bitkilerde ve hayvanlarda, bulundukları coğrafi bölgelerin görünüşü üzerinde etki yapan sanki bir toplum yaşayışı vardır. Bitkilerin ve hayvanların yaşadıkları yere (ortam, çevre) uymaları ve topluluklar oluşturmaları, ancak coğrafi koşullar altında olur ki, bunlardan biyocoğrafya söz eder.

 Buna göre biyocoğrafya, bitkilerin ve hayvanların yeryüzündeki dağılışlarıyla bunun nedenlerini araştırır ve bunların topluluklar oluşturmalarını inceler.  Genellikle bitkilerin ve hayvanların yeryüzünde dağılışları ile ilgili konular iki bölüm halinde ele alınır, irdelenir. Bundan ötürü biyocoğrafya, bitki coğrafyası (fitocoğrafya) ve hayvan coğrafyası(zoocoğrafya) olmak üzere ikiye ayrılır.  Doğal esasları bakımından insan ve çalışmalarım inceleyen coğrafyada antropocoğrafyanın da biyocoğrafyadan sayıldığı olmuştur.

 Bitki coğrafyasında birbirine yakın çeşitli terimler için Almanca, Fransızca ve İngilizce şu karşılıklar kullanılmaktadır:

 Bu terimler ne şekilde kullanılmış olursa olsun, bitki coğrafyasının bilim sınıflanmasındaki yeri ve konunun belirtilme şekli çeşitli yapıtlarda farklı durumlar göstermiştir. Bunda en çok dikkati çeken, bitki coğrafyasının botanik ile olan yakınlık derecesi ve coğrafyasının bir kolu olma bakımından ölçüsüdür.

 Bitki coğrafyası, genel ve sistematik botanik bilgisine ihtiyaç gösterdiği için, bu bilim dalı da çoğunluk botanikçiler tarafından incelenmiş ve yazılmış, botaniğin bir kolu bile sayılmıştır. Bununla ilgili olarak, geobotanik gibi terimler, bitki coğrafyası yerine kullanılmıştır ki, böylece botaniğin bu bilim kolundaki etkisi daha çok belirtilmiştir.

 Gerçekten, bitki coğrafyasının görevi içinde çeşitli olaylar yer tutmuştur. Bunlar; 1. Çeşitli bölge, ülke ve kuşaklardaki (zon) bitki çeşitlerinin belirtilmesi. 2. Bitki aile, tür ve çeşitlerini içine alan yerlerin gösterilmesi, yani bitkilerin dağılışı. 3. Bu bitkilerden birbirine yakın koşullarda oluşturdukları toplulukların ortaya konulması. 4. Bu bitki topluluklarının çeşitli koşullar altında zamanla değişmesi.

 Bitki coğrafyası, bitkiler dünyası ile yeryüzü arasındaki ilişkileri oluş ve gelişim çerçevesi içinde araştırır. Bitkilerin meydana getirdikleri sistematik grupların (taksonlar) ve toplulukların dünya üzerindeki dağılışlarını saptar.  Bu dağılışı, yetişme yerinin, iklimin, toprağın ve canlıların etkilerini, yeryüzünün jeolojik gelişimini göz önünde tutarak aydınlatır Bundan ötürü bitki coğrafyası, bitki sistematiğinin önemli bir yardımcı kolunu oluşturur.

 Canlıların yeryüzündeki dağılışı ve bunlarla ilgili sorunlarla hem biyologlar (botanikçiler, zoologlar), hem de coğrafyacılar uğraşmıştır, Fakat gözlemlerin çıkış noktasıyla amacı her ikisinde ayrı olmuştur.  Biyolojide yaşam, şekilleri, olayları ve yasaları yönünden incelenir. Coğrafyada, yeryüzü ve onun yöreler, bölgeler, ülkeler hâlindeki bölümlerinde canlıların dağılışı incelenir ve bunun nedenleri araştırılır (ilgi, dağılış, nedensellik).

 Bu bilim dalı, yaklaşık son yıl içindeki bitki coğrafyası yapıtların da, kimi zaman botaniğe çok yaklaşmış ve adeta onun bir bölümü durumunda bulunmuş, kimi zaman botanik ile coğrafya arasında yer tutmuş, kimi zaman da coğrafyanın bir kolu durumunda görülmüştür. restoration_600.jpg

 Vejetasyon terimi bitkiler için çok kullanılmaktadır. Bu terimden, yeryüzündeki ya da onun bir bölümündeki bitki örtüsü anlaşılır.  Vejetasyon araştırmalarında jeobiyolojik ve biyocoğrafik görüşler bitki coğrafyasında birleştirilmiştir. Ancak, coğrafyacı olarak bu konuya ne kadar girileceği üzerinde bugün de belli bir ölçüye henüz varılamamıştır.  Son yıl içinde (1920’den bu yana) botanik araştırmalara geobotanik terimi sokulmuştur. Bunda, bitki takımları ve yerine göre familyaları ile bitki toplulukları, dağılışlarına ve yaşama koşullarına bağlı oluşlarına göre incelenmiştir.

 Vejetasyon formasyonları, fizyolojik, ekolojik ve fizyonomik özellikleriyle ortam koşullarına uymuş bulunan orman, step, savan, tundra gibi bitki topluluklarındandır.  Çeşitli ölçekte coğrafi mekân birimlerinin farklılaşmaları hususunda jeomorfolojinin mi, iklimin mi, bitki örtüsünün mü en önemli rolü oynadığı bazen tartışılabilir. Fakat gerçek olan şudur ki, jeomorfoloji-iklim vejetasyon üçlüsü (topo-klima-biyo) fiziksel coğrafya bakımından ayırt edilecek mekân birimlerinin seçilmesinde ve sıralanmasında daima kesin bir rol oynar.

 Coğrafyacıların vejetasyonla ilgilenmeleri yalnız bu nedenden ileri gelmez. Gerçekte coğrafi mekân birimi karmaşık bir organizmadır ve bu organizmanın çeşitli özellikleri üzerinde bitki örtüsü çeşitli yollardan derin etkiler yapar.  Pedojenez koşulları, toprak aşınmasının ölçüsü, genellikle aşmanın temposu ve içeriği, oransal nem, yağış alıkonmasın oranı, sızma, evapotranspirasyon, akarsuların rejimleri, tarım ve yerleşme, yaşam şekli gibi coğrafi mekân biriminin birçok özellikleri de vejetasyonla çok yakından ilgilidir.

 Coğrafyacının başlıca görevlerinden biri, çeşitli mekânlarda değişik şekillerde ortaya çıkan ve onlara özelliklerini veren bu ilişkileri ortaya koymaktır. Bu gibi nedenlerden dolayıdır ki, coğrafyacılar vejetasyonla eskiden beri sıkı bir şekilde ve haklı olarak ilgilenmişlerdir.

 Botanik ile bitkiler dünyasının coğrafya açısından incelenmesi ya da bitkiler coğrafyası arasında bazı konu ve yöntem ayrılıkları olduğu gibi, bakımlardan araç kesin bir sınır çizilmesini güçleştiren yakınlaşmalar da vardır jpg

 Her şeyden önce botaniğin gerek tek tek bitkilerle, gerek bitki toplulukları (fitosenoz) ile ilgilendiğini belirtmek gerekir. Botanikte tek tek bitkilerin incelemesi şu yönlerden ele alınabilir:  1.Morfoloji ve anatomi  2.Fizyoloji  3.Ekoloji  4.Yayılış alanı  5.Genetik  6.Sistematik &ixid=eyJhcHBfaWQiOjEyMDd9&s=09973a9c064bc66a58bc61e04c979ed3&w=1000 &q=80

 Coğrafya tek tek bitkilerle bu şekilde ilgilenmez. Bu, botanik ye coğrafyanın konu ve görüşleri arasındaki en büyük farktır. Buna karşın, bitki topluluklarının incelenmesinde botanik ve coğrafyanın konu ve görüşleri birbirine daha çok yakındır. Botanikte bitki topluluklarını şu açılardan ele alınır: 1. Coğrafi alanları (coğrafi botanik ya da geobotanik), 2. Ekolojik karakterleri (sinekoloji), 3. Genetik ve floristik özellikleri.

 Coğrafya da aynı konularla ilgilidir. Gerçekte bitkiler coğrafyasının başlıca amaçları, ereği şunlardır: 1. Vejetasyon formasyonlarının yeryüzündeki yayılış alanlarının belirlenmesi, 2. Formasyonlardan her birinin hangi koşullar altında meydana geldiğinin açıklanması, yani ekolojileri, 3. Formasyonların floristik özelliklerinin belirtilmesi ve bu özelliklerin, ortam koşullan ve bu koşullarda zamanla meydana gelen değişikliklerin incelenerek açıklanması…

KAYNAKÇA  SAYA, Ömer Ve GÜNEY, Emrullah(2011), Ders Kitabı 1 Bitki Coğrafyası, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.