Üriner Sistem ve Hemşirelik Bakımı Prof. Dr. Ayten DEMİR Büşra USLU Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Üriner sistemi oluşturan yapılar : Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Böbrekler: T12 (Torakal) ve L3 (Lumbal) vertebralar arasında uzanırlar. Böbrekler kırmızımsı kahverengi renkte, fasülye şeklinde ve periton zarın arkasında yer alırlar. Sağ böbrek,sola oranla 1-2 cm. daha aşağıdadır. (Karaciğerin pozisyonundan dolayı) Yetişkin insanda her bir böbreğin uzunluğu yaklaşık 10 cm uzunluğunda, 5 cm genişliğinde, 2.5 cm derinliğinde ve ağırlığı 150 gramdır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Böbreğin iç kısmında HİLUM denilen; böbrek arter, ven, lenfatiklerin, sinirlerin ve idrarı mesaneye taşıyan üreterlerin girip çıktığı bir bölge bulunur. Böbrekler yağ ve yumuşak dokudan oluşan renal fasia ile çevrilidir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Böbreğin dış kısmında KORTEKS, iç kısmında MEDULLA bölgeleri bulunur. Böbreğin medullasında BÖBREK PİRAMİTLERİ denilen çok sayıda doku kütleleri bulunur. Piramitlerin tabanı korteks ve medulla arasındaki sınırdan başlar ve üreterin huni biçimli üst ucunun devamından oluşan böbrek pelvisine doğru uzanan papillada son bulur. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi İdrar; piramitlerin tepesinden minör kalikslere boşalır. Minör kaliksler de birleşerek major kaliksleri oluşturur. Her bir böbrekte üç major kaliks bulunur.Major kaliksler de birleşerek renal pelvisi oluşturur. Kalikslerin, pelvisin ve üreterlerin duvarları idrarın işeme ile boşalıncaya kadar saklandığı mesaneye doğru ilerlemesini sağlayan kasılabilir elemanlar içerir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Nefronlar : Böbreğin fonksiyonel birimidir. Her bir böbrekte idrar oluşturabilen bir milyondan fazla nefron bulunur. Böbrekler nefronları yenileyemezler. Bu nedenle; böbrek hasarı, hastalık ve normal yaşlanma ile böbreklerdeki nefron sayısı giderek azalır. Bu kayıp hayatı tehdit edici değildir. Çünkü kalan nefronlardaki adaptif değişiklikler onların yeterli miktarda su, elektrolit ve metabolik atık atmalarına sebep olur. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Nefron; Glomerüller Bowman kapsülü Proksimal kıvrımlı tubulus Henle kulpu Distal tubulus Toplatıcı(kollektor) kanaldan oluşur. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Bowman kapsülü; Nefronun kadeh şeklinde yapısıdır. İki epitelyal hücre tabakası ile aralarındaki boşluktan oluşmuştur. Glomerüller; Bowman kapsülü tarafından çevrelenmiş kan damarları ağıdır ve burada idrar oluşumu başlar. Proximal tubul; Renal tubulun boyun kısmıdır. Henle kulpu; Renal tubulün U şeklinde kıvrılan bölümüdür. Distal tubul; Henle kulpundan sonra gelen renal tubul kısmı, tekrar yukarıya doğru çıkıp kıvrıldığı kısımdır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Glomerül, diğer kapiller ağlardan farklı olarak daha yüksek hidrostatik basınca sahip(60 mmHg), dallanan ve anastamoz yapan bir ağdan oluşmuştur. Glomerül kapillerdeki yüksek hidrostatik basınç sıvının çabuk filtrasyonuna sebep olur. Peritübüller kapillerde çok daha düşük olan (yaklaşık 13mmHg) hidrostatik basınç sıvının çabuk geri emilimini sağlar. Böbrekler afferent ve effrent arteriollerin direncini ayarlayarak, hem glomerüller kapilleri hem de peritübüller kapillerdeki hidrostatik basıncı düzenler. Böylece vücudun hemostatik ihtiyaçlarına göre glomerüler filtrasyon hızını ve tübüler geri emilimi değiştirirler. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Glomerül kapillerden filtre olan sıvı Bowman kapsülü içine ve sonrasında proksimal tübül içine akar. Sıvı, proksimal tübülden böbrek medullasının derinliklerine doğru inen henle kulpuna akar. Her bir kıvrımın bir inen bir de çıkan kolu vardır. Çıkan kolunun sonunda, duvarında bir plak içeren kısa bölüme “makula densa” denir. (nefron fonksiyonunun kontrolünde önemli bir rol oynar) Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Daha sonra sıvı distal tübüle akar. Distal tübülü birleştirici tübül ve toplayıcı tübül izler. 8-10 adet kortikal toplayıcı kanalın başlangıç kısımları birleşerek medullada seyreden ve meduller toplayıcı kanal denilen daha geniş bir toplayıcı kanal yaparlar Toplayıcı kanallar birleşerek daha büyük bir kanal oluştururlar ve renal papillanın tepesi aracılığıyla böbrek pelvisine boşalırlar. Renal pelvisten üreterlere geçer. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Böbrek kitlesinin içinde bulunduğu derinliğe göre iki çeşit nefron vardır. Kortikal nefronlar: Glomerülleri korteksin dış kısmına yerleşmiş kısa nefronlardır. Bunların medulla içinde sadece çok kısa mesafeye inen kısa henle kıvrımları vardır. Jukstamedüller nefronlar: Glomerül kısmı, korteksin derin kısımlarında medullaya yakın bölgede yerleşmiştir. Bu nefronların henle kulpları medullanın derinliklerine kadar iner, bazıları böbrek papillasının tepesine kadar uzanır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Jukstamedüller nefronların glomerüllerinden ayrılan uzun efferent arterioller dış medullaya kadar uzanır ve medullanın derinliklerine doğru henle kıvrımı ile yanyana seyreden vasa recta denen peritübüler kapiller ağ oluşturur. Vasa rekta da kortekse döner ve kortikal venlere dökülür. Medulladaki bu özelleşmiş kapiller ağ idrarın koyulaştırılmasında önemli role sahiptir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Böbreğin kanlanması Böbreğin kan akımı normalde kalp debisinin %22 si kadar ya da yaklaşık 1100 ml.dir. Böbrek arterleri hilum bölgesinden böbreğe girer. Burada dallanarak çeşitli arterlere ayrılır. Bunlardan en önemlileri afferent ve efferent arteriollerdir. Böbreğin korteks kısmında bulunan glomerülusa giren arteriole “afferent arteriol” denir. Afferent arteriol glomerülusu oluşturmak üzere 30-50 dala ayrılarak anastomozlarla bir yumak oluşturur. Afferent arterioller; plazma proteinleri dışında, su ve maddelerin filtre edilerek idrar yapımının başladığı yer olan glomerüller kapilleri oluştururlar. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Yumağın kılcal damarları birleşerek glomerülustan çıkarken “efferent arteriol” adını alır. Efferent arteriol glomerülden çıktıktan sonra proksimal tüp, henle kulpu ve distal tüp etrafında zengin bir damar ağı oluştururlar. Perütübüller kapillerin bu kısmına “vasa rekta” denir. Vasa rekta kapiller bir ağdır ve henle kulpunun aşağı kısımlarının çevresinde uzanır. Vasa rekta idrarın yoğunlaştırılmasında ve dilüe edilmesinde henle kulpu ile birlikte önemli bir işleve sahiptir. Peritübüler kapiller ağı, ven olarak böbrekteki diğer küçük venlerle birleşerek vena renalisi meydana getirir ve böbrekten çıkar. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Böbrekte idrar oluşum aşamaları Filtrasyon Reabsorbsiyon(geri emilim) Sekresyon olmak üzere üç süreçte gerçekleşir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Filtrasyon Süreci Glomerülerde başlar. Kan renal arterlerle böbreklere gelir, bu arterlerin küçük dalları kanı her bir nefronun glomerüllerine taşır. Glomerüler kapiller geçirgendir ve kan glomerüler kapillere doğru geçer, kanın bazı bileşenleri filtre olur. Glomerülerden Bowman kapsülüne filtre olan sıvı glomerüler filtrat(ultrafiltrat) olarak adlandırılır. Kırmızı kan hücreleri ve proteinler filtre olmak için çok büyüktür ve kapillerde kalır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Su, aminoasit, glikoz, üre, kreatinin, vitaminler, bazı elektrolitler bowman kapsülüne filtre edilir. Normalde, protein glomerullerden filtre edilemediğinden, idrarda protein görülmesi, glomerullerde hasar olduğunu gösterir. Bununla birlikte, filtrasyon ancak sistemik kan basıncı normal olduğunda gerçekleşir. Normal olarak her bir böbreğin nefronlarından günde 180 lt kan filtre olabilir. Böbreklerin normal glomerul filtrasyon hızı yaklaşık 125ml/dk’dır 70 kg ağırlığında erişkin bir insanda her iki böbrekten geçen kan akımı 1200 ml/dakikadır. Erişkin 70 kilogram ağırlığındaki bir erkeğin normal kalp debisi 5-6 litre/dk’ dır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Böbrek yetmezliğinin derecesinin belirlenmesinde kullanılan en objektif parametre glomerüler filtrasyon değerinin (GFD) ölçülmesidir. Glomerüler filtrasyon değerinin ölçülmesinde en sık kullanılan yöntem kreatinin klirensidir. Kreatin klirens: Kandaki kreatinin böbrekler tarafından temizlenme oranını ölçen kan ve idrar testi kombinasyonudur. Kreatinin glomerular filtrasyon işlemiyle birlikte idrarla atılır. Kreatinin böbrek tübülü tarafından salgılanmaz ve böbrek tübüllerinin herhangi bir yerinden geri emilimi olmaz. Bu nedenle, kreatinin atılması böbreğin glomerular filtrasyon yeteneğinin doğru bir ölçütüdür. Azalmış kreatinin klirensi değeri böbrek bozukluğunu gösterir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Kreatinin klirensi 2 formülle hesaplanabilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi GFR çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir. Bu faktörlerin bazıları şu şekilde sıralanabilir: -Glomerul içindeki kanın hidrostatik basıncın azalması filtrasyonu azaltır,yükselmesi ise arttırır.Kapillerdeki basınç afferent arteriyol daralmasında,böbreğe gelen kan miktarının azalmasında (arteriyol kan basıncının düşmesi ve kan kaybı gibi durumlarda) azalır.Buna karşı efferent arteriyol daralması basıncı yükseltir. - Glomerul kapillerindeki geçirgenlik artışları GFR'yi artırır. -Bowman kapsülü içindeki sıvı basıncının artması filtrasyonu azaltır.Örneğin; böbrek taşları bu tip basınç yükselmesi yaparak filtrasyon hızını azaltmaktadır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Reabsorbsiyon(geri emilim) süreci Ultrafiltrat, proksimal tübüle girer. Tübül aktif ve aktif ve pasit olarak vücutta tutulmasını istediği maddeleri geri emer. Geri emilen bu maddeler değişen miktarlarda su ve elektrolitlerle (sodyum,potasyum,klor ve bikarbonat) birlikte glikoz ve aminoasitlerin tamamıdır. Ancak üre ve ürik asit gibi maddeler, membran taşıyıcılar ile taşınmadığından geri emilmez Glomerüler filtratın %99’ u geri emilir %1’lik kısmı idrarı oluşturur. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Glikoz Aminoasit Tamamına yakın geri emilir. Sodyum Bikarbonat Üre Kısmen geri emilir. Kreatinin Emilimi yok. Potasyum Hidrojen Sekrete edilir. Amonyum Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Sekresyon süreci Bu süreç Henle kulpunda oluşur. İdrar oluşumu sırasında tüp hücrelerinden bazı maddelerin tüp sıvısına salgılanmasıdır. Bu maddelerin başlıcaları; hidrojen, potasyum, amonyak ve ürik asittir. Bu süreç, böbreğin kandaki asit-baz dengesini sağlamasının yanı sıra, vücuttan toksin ve ilaçların çıkarılmasını sağlar. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Böbreğin Görevleri Yabancı maddelerin ve metabolik atıkların atılmasını sağlar. Sıvı-elektrolit dengesinin düzenlenmesinden sorumludur Bedende normal asit-baz oranı 1:20’dir (karbonik asit/bikarbonat), bu dengeyi sağlayan böbreklerdir. Her bir elektrolitin plazma konsantrayonunun normal sınırlarda olmasını sağlar. Plazma hidrojen iyon konsantrasyonunu normal sınırlarda sürdürür.(pH=7.4) Eritrosit üretimini yapan eritropoetini yapar. Kan basıncının düzenlenmesinden sorumludur. Fosfat ve kalsiyumun düzenlenmesinde de rol oynar. Prostglandinleri yapar. Glukoneogenetiktir. Böbrek üstü bezlerinden hormonlar salgılanır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Böbrek üstü bezlerinden hormonlar salgılanır Hipofiz ön lob Böbrek üstü bezi ACTH (Adrenokortikotropik hormon) Böbrek üstü bezi Korteksten ; Glukokortikoid:Kortizol Mineralokortikoid:Aldesteron Androjenler-adrenal eşey hormonları (östrojen ve androjen) Medulladan ; - Adrenalin - Noradrenalin Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Üreterler : Üreterler, idrarın böbreklerden mesanaye akımı için geçit sağlayan düz kaslardan oluşmuş tüp şeklindeki yapılardır. Üreterlerin üst ucu böbrekler, alt ucu mesane ile birleşmektedir. Yani üreterler mesane ve böbrekler arasındaki boşaltım tübülleridir. Yaklaşık 25-30cm uzunluğunda ve 1.25 cm genişliğindedir. Mukoza(en içteki tabaka), müsküler ve dışta fibröz (destek tabaka) bir tabakadan oluşmuşlardır. Kas tabakası düz kaslardan oluşmuştur ve idrar distansiyonu ile uyarılan peristalik dalgalar ile idrarın aşağıya doğru naklini gerçekleştirir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Mesane girişinde idrarın mesaneden üreterlere geri kaçışını engelleyen kapak biçiminde daralmış bölgeler bulunur. Üreterler ağrı sinir liflerinden zengindir. Bir üreter tıkandığında (örneğin taş ile ) kuvvetli bir kasılma refleksi ve ona eşlik eden ağrı oluşur. Peristatik dalgaların oluşumunda zorluk yaratarak idrarın mesaneye akışını durdurur. Buna karşı sempatik cevap refleksin uyarımıyla, renal arterlerinin kontraksiyonu meydana gelir ve böylece böbrekteki idrar oluşumu azalır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Mesane Mesane idrarın depolandığı bölümdür. İçi boş, kollabe olabilen ve düz kas yapısında olan bu organ simfisiz pubisin arkasında yer alır. Kadında, uterus ve vajinanın önünde; erkekte ise rektumun önünde prostat bezinin üzerine yerleşmiştir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Mesane duvarı üç düz kas tabakasından oluşmuştur.İç ve dış tabakalar longitudinal, orta tabaka ise sirkülerdir. Bu üç tabakanın çaprazlanmasıyla DETRÜSÖR KAS oluşur. Detrüsör kas kasıldığı zaman mesane içi basıncı 40-60 mmHg’ya yükseltir. Buradan da anlaşıldığı gibi detrüsör kasının kasılması mesanenin boşalması için esas adımdır. Mesanenin tabanında üç tane açıklık vardır. Bunlardan iki tanesi üreterlerin yaptığı açıklıktır, diğeri üretra açıklığıdır. Üreter açıklıkları TRİGONE adlı üçgen tabanın arka köşelerinde, üretral açıklık ise önde ve aşağıda yer alır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Mesane boynu(arka üretra) 2-3 cm uzunluğunda ve duvarı bol miktarda elastik doku ile örülmüş detrüsör kasından oluşur. Bu bölgedeki kas ‘iç sfinkter’adını alır. Sfinkter, idrarın tekrar mesaneye kaçmasına engel olur ve otonom sinir sistemi kontrolü ile istemsiz olarak çalışır. İç sfinkterin normal tonüsü mesane boynunu idrarsız tutar ve böylece mesanenin ana kısmında basınç kritik değerinin üstüne çıkıncaya kadar mesanenin boşalmasını engeller. Otonom sinir innervasyonu iç sfinkterin düz kas kontrolünü etkiler. Sempatik uyarılar sfinkterin kasılmasına neden olur ve idrar mesanede tutulur. Parasempatik sinir uyarıları sonucunda detrüsör kası kasılır ve iç sfinkter gevşer,idrar akımına izin verir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Mesane idrar ile dolduğu zaman değişime uğrar. Normal olarak 600 ml kadar idrar alır. Mesane dolduğu zaman ön üst yüzü yukarıya doğru genişler ve simpisis pubisi yukarı doğru iter. Çok fazla dolduğu zaman göbek seviyesine kadar çıkar. Hamile kadınlarda fetüs mesaneyi öne doğru iterek doluluk hissine neden olur ve mesane kapasitesini azaltır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Üretra Üretra mesaneden meatusa kadar uzanan, idrarın geçişini sağlayan vücut dışına açılan mukoz membran kaplı bir yapıdır. Mukoz membran üretral kanala mukus salgılar. Salgılanan bu mukus bakretiyostatiktir. İdrarın üretraya doğru çalkantılı akışı üretrayı bakterilerden uzaklaştırır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Kadınlarda üretra simfisis pubis arkasında vajinanın önünde yer alır 3-4 cm kadardır. Kadınlarda üretranın kısalığı üriner sisteme bakteri geçişini arttıran bir faktördür. Erkekte üretranın uzunluğu yaklaşık 20 cm kadardır ve üç bölümden oluşmaktadır. a)Prostatik üretra (prostat bezleri boyunca mesanenin tabanından geçer). b)Membranöz üretra (eksternal üretral sfinkter üzerinde yer alır). c)Penil üretra (penise ait uç kısımdır). Erkekte üretrası idrarın yanı sıra semenin de vücuttan dışarı atılmasını sağlar. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Kadınlarda üretral meatus, labia minörlerin arasına, vajina yukarısına, klitorisin ise aşağısına yerleşmiştir. Erkekte ise meatus penisin ucunda yer alır. Eksternal sfinkter üretrada yer alır. İskelet kasının bu bandı üretranın bir bölümünü çevreler ve idrar çıkışının istemli kontrolünü sağlar. Eksternal sfinkterin kontraksiyonu üretrayı kapatır ve mesaneden sürekli olarak idrar akımını önler. Eksternal sfinkter gevşediği zaman, idrar mesaneden akabilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

İdrar Boşaltımı (Ürinasyon, miksiyon) Yetişkinlerde, 250-400 ml idrar mesanede gerginlik ya da baskı oluşturduğu zaman genellikle mesane boşaltılır. Çocuklarda mesanenin boşaltılması için daha az miktarda(150-200ml) idrar yeterlidir. Mesane içindeki idrar miktarı arttıkça mesane duvarları gerilir, sakral omurilikteki idrar yapma merkezine duyu impulsları gönderilir. İdrar yapma merkezinden çıkan parasematik impulslar, ritmik olarak kasılması için detrüsör kası uyarırlar. Aynı zamanda idrarın üretraya girebilmesi için iç sfinkter gevşer. Bu sırada orta beyine ve serebral kortekse uyarılar ulaşır ve birey idrar yapma isteğinin farkına varır. Eğer idrar yapmak istemezse,dış sfinkter kasılı kalır ve idrar yapma isteği bastırılmış olur. Birey idrar yapmaya hazırsa dış sfinkter gevşer ve idrarını boşaltır Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Eğer orta beyin,serebral korteks ya da sakral omuriliğin üst bölgesinde hasar oluşursa (travma,beyin kanaması gibi…) idrar boşaltımının istemli kontrolü kaybolur, fakat idrar refleks olarak oluşmaya ve atılmaya devam eder. Bu duruma ‘’otomatik mesane’’ denir. Mesanenin boşalması abdominal kasların kasılmasını ve pelvik taban kaslarının gevşemesini de gerektirir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Üriner Boşaltımı Etkileyen Faktörler Büyüme ve gelişme Sıvı alımı Psikolojik faktörler Kas tonüsü İlaçlar Hastalıklar Cerrahi işlemler Sosyokültürel faktörler Tanısal incelemeler Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Üriner Boşaltımda Değişimler Üriner Retansiyon Mesanedeki idrarı boşaltmada yetersizliktir. İdrar normal bir şekilde üretilmeye devam edilir ve mesaneye geçer. Mesane idrarla dolmaya devam eder ve yaklaşık 3000-4000 ml idrar mesaneye dolar. Normalde yetişkinde mesane 250-400 ml idrar ile dolunca işeme refleksi oluşur. Retansiyonda hastalar genellikle idrar boşaltımında zorluk yaşadıklarını, simfisiz pubis üzerinde ağrı hissettiklerini, çok sıvı aldıkları halde her işemede 50 ml’den az idrar atabildiklerini belirtirler. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Alt Üriner Sistem Enfeksiyonları Kadınlarda daha sık görülür. Erkeklerde prostat sekresyonu antimikrobial yapıda olduğu için üriner enfeksiyon riski daha azdır. Hastane enfeksiyonu İdrar inkontinansı Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi İdrar yolu enfeksiyonu olan hastada;idrar yaparken ağrı-yanma, ateş, titreme, mide bulantısı, kusma ve anksiyete gelişir. Mesane ve üretral mukozanın irritasyonu sonucu hematüri gelişir. İdrar konsantre ve içindeki lökosite bağlı bulanıktır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Üriner İnkontinans Mesaneden istem dışı idrar kaçırmadır. Üriner enfeksiyonlar, yaşa bağlı fizyolojik değişimler, pelvik kasların atrofisi, spinal kord yaralanmaları, analjezik ve sedatiflerin alımı,mesane tonüsü kaybı gibi durumlarda görülür. Stres inkontinansı: İntraabdominal basıncın artışıyla birlikte beraber ani ve istemsiz olarak az miktarda idrar kaçırmadır. Öksürme, hapşırma, gülme, ağır kaldırma intraabdominal basıncı arttıran aktivitelere örnektir. Urge inkontinans: İdrar yapma ihtiyacının güçlü bir şekilde hissedilmesinden sonra, istemsiz olarak idrar kaçırmadır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Enürezis Mesane kontrolünün genellikle kazanılmış olduğu belli bir yaştan sonra(genellikle 5 yaş civarında), altta yatan patofizyolojik kökenli bir sorun olmaksızın istemsiz idrar yapmadır. Noktürnal enürezis: Çocuğun gece derin uykuda idrarını kaçırmasıdır. Diurnal enürezis: Gündüz, çocuğun oyun sırasında mesanesinin doluluğunu farkedememesi nedeniyle gelişir.Bazen kavga ve öfke nöbeti sırasında olabilir.Kalıtsal,kardeş kıskançlığı ve yanlış tuvalet eğitimi sonucu gelişebilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Poliüri(diürez) 24 saatte çıkarılan idrarın 2500-3000 ml’den fazla olmasıdır. Tedavi edilemeyen diyabetes insipidus ve hiperglisemi idrar çıkışını önemli ölçüde arttırabilir. Diüretikler,kafein ve alkol alımı da poliüriye neden olabilir. Oligüri Az miktarda idrarın oluşumu ve atılımıdır.24 saatlik idrar miktarının 500 ml’den az olması ya da saatlik idrar miktarının 30 ml’den az olmasıdır.Aşırı kusma, diyare, terleme, yanık ya da kanama idrar miktarını azaltabilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Anüri 24 saatlik oluşan ve atılan idrar miktarının 100 ml’den az olmasıdır. Dizüri Ağrılı idrar yapmadır. Ağrı genellikle üriner sistem enfeksiyonu ile ilişkilidir ve miksiyon sürecinde yanma duyusu olarak hissedilir. Pollaküri Sık aralıklarla idrar çıkmadır. Sıvı alımında önemli bir artış olmaksızın normalden daha sık boşaltım yapılmasıdır. Gebelik nedeniyle mesane üzerinde baskı veya üriner sistem enfeksiyonu, stres ile ilişkili olabilir. Her defasında 50-100 cc idrara çıkıldığı için, günlük idrar miktarı normal olabilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Noktüri :Gece 2 ya da fazla idrar çıkmaya denir. Hematüri İdrarda kan(eritrosit)olmasıdır. Kan gözle görülebilir ya da gizli olabilir. Gizli kan idrarın rengini açık sarı, bulanık sarıya kadar değiştirebilir. Kırmızı kan hücrelerinin sayısı arttıkça idrar parlak kırmızı olabilir. Böbrek ve mesane tümörleri, travma, ağır egzersiz, üriner sistem enfeksiyonları, ilaç ya da cerrahi işlem sonrası görülebilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Bakteriüri :İdrarda bakteri bulunmasıdır. Proteinüri: İdrarda protein bulunmasıdır.24 saatte 150 mg’ın üzerinde bulunması anormaldir. Piyüri: İdrarda lökosit bulunmasıdır.İdrar bulanık ve kötü kokuludur. Pnömotüri: İdrarda gaz olmasıdır.İdrar torbası şişebilir Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

İdrar Düzenini Değerlendirme 1-Normal Düzeni Tanımlama 2-Risk Tanımlama 3-Aldığı Çıkardığı Değerlendirilmesi 4-İdrarın Niteliği 5-Fiziksel Muayene (inspeksiyon,palpasyon) 6-Tanısal Testler ve İşlemler (İdrar testleri,idrar analizi,kan testleri- BUN,serum kreatinin-, görüntüleme çalışmaları ) Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi İdrarın Niteliği Renk: Normal idrar rengi açık sarı,saman sarısı ya da amber rengindedir. Konsantre idrar biraz daha koyu; dilüe idrar ise daha açık renktedir. Görünüm: Normalde idrar açık ve transparan görünümündedir. Ancak idrar beklediğinde ya da bakterilerin varlığında bulanıklaşmaktadır. Koku: Normal idrarın kendine has aromatik bir kokusu vardır.Bekletilen idrarda üre amonyağa dönüştüğünden amonyak kokusu bulunur. İdrarda çok sayıda bakteri varsa özel ve kötü bir kokusu olabilir. Bazı yiyecekler(çemen,hamsi) B1 vitamini idrarın normal kokusunu değiştirmektedir. Yoğunluk:Normal idrar yoğunluğu 1010-1025 arasındadır.Yoğunluğun yüksek olması konsantre idrarda;yoğunluğun düşük olması dilüe idrarda gözlenmektedir.Over Dehidratasyon,renal kan akımının azalması ve ADH sekresyonundaki artış yoğunluğu arttırır.Fazla hidrasyon ve ADH hormonunun yetersiz salgılanması ile yoğunluk düşer. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi İdrarın Niteliği Eritrosit: 2-3 eritrosit normaldir.Fazla olması glomerüler harabiyeti işaret eder. Ketonlar: Diyabetli hastalarda, yağ asitlerinin yıkımı sonucu görülebilir(Yağ asitleri metabolizmasının son ürünü ketonlardır.). Dehidratasyon, açlık ve aşırı asprin alımında ketonüri görülebilir. Glikoz:Normalde yoktur. Diyabetik hastalarda görülür. Sağlıklı bireyde yüksek oranda glikoz alınması sonucunda görülebilir. Protein: 8mg/100ml’ ye kadar normaldir. Böbrek hastalıklarında glomerüler membran hasara uğrar ve proteinlerin idrara geçmesine sebep olur. pH: Normali 4.6-8 dır.Asit-baz dengesi hakkında bilgi verir.İdrar örneği birkaç saat bekletilirse bakteriyel üremeden dolayı alkalen; yüksek proteinli diyet alan hastaların idrarı asidik olur. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fiziksel Muayene İnspeksiyon: Hasta supine(sırt üstü) pozisyonunda iken alt abdomen gözlenir. Mesanede distansiyon/gerilme var ise; simfisiz pubis üzerinde alt abdomenin merkezinde bir kabarıklık belirlenebilir. 500ml’den az idrar varsa kabarıklık gözlenmez, 700 ml’den daha fazla ise kabarıklık gözlenir. Palpasyon: Palpasyon umblikustan simfisiz pubise kadar olmalıdır. Eğer mesanede 150 ml’den daha fazla idrar varsa mesanenin kenarı düz ve yuvarlak hissedilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

İdrar Testleri İçin İdrar Örneği Alma 1. Temiz İdrar Örneği Alma 2. Orta İdrar Örneği Alma 3. Kateterden İdrar Örneği Alma 4. 24 Saatlik İdrar Örneği Alma 5. Üriner Kontrolü Olmayan Bir Çocuktan İdrar Örneği Alma Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi 1.Temiz İdrar Örneği Alma: İdrarın normal yapısının incelenmesi İçin alınır. Hastaya açıklama yapılır. Hasta temiz idrar kabı, sürgü veya ördeğe idrar yapar Kadın hasta da temiz bir idrar örneğinin vajinal akıntı veya mensturasyon kanı ile kirlenmesini önlemek için, idrar yapmadan önce vajinal meatusa pamuk tampon konabilir. Hemşire idrarı uygun bir kaba boşaltır, üzerine hastanın adı, idrarın alındığı tarih ve saat yazılı bir etiket yapıştırır ve laboratuvara gönderir. Hastanın mensturasyonu varsa, idrarda eritrosit görülme olasılığı nedeniyle bu durum istem kağıdına yazılır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi 2.Orta İdrar Örneği Alma: Üretral yola mesane katateri takılmaksızın üriner sistem dışındaki mikroorganizmalarda kontamine olmamış steril idrar örneği almak için bu yöntem kullanılır. Bu yöntemle alınan idrar örneği, idrar kültürü gibi mikrobiyolojik analizlerde kullanılır. Bu analizler hastalıkların tanısına ve uygun ilaç tedavisinin belirlenmesine yardım etmek ve yapılan tedavinin etkinliğini belirlemek amacıyla yapılır. Araç-gereç Sürgü veya ördek Sabun ve su ya da antiseptikli bir solüsyon(genital organları temizlemek için) Steril spanç ya da pamuk tampon Steril idrar kabı Steril eldiven Kirli kabı Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi İşlem Orta idrar örneği tuvalette hasta tarafından ya da hasta yatağında hemşire tarafından alınabilir. İdrar örneği hastanın kendisi alacaksa, gerekli malzemeler verilir ve işlemi nasıl yapacağı anlatılır. Onayı almak ve işbirliği sağlamak için yapılacak işlem hastaya açıklanır. Araç-gereç hasta başına getirilir. Hastanın gizliliğini sağlamak için perde ya da paravan çekilir. Hastaya dorsal rekümbent pozisyonu verilir. Sürgü veya ördek yerleştirilir. Hastanın rahat bir pozisyonda olmasına dikkat edilir. Steril eldiven giyilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Kadında üretral meatus ve çevresi antiseptikli solüsyonla ıslatılmış (veya sabunlu) tamponlarla önden arkaya doğru üç kez silinir(hem kadın hem de erkek hastada yapılan silme işleminde her tampon bir kez kullanılır). Erkek hastada sünnet derisi varsa, idrar örneğinin kontaminasyonunu önlenmek için, sünnet derisi çekilerek silme işlemi yapılır ve idrar örneği alınana kadar bu pozisyon sürdürülür. Hastaya idrar yapması söylenir. İlk akan idrar, üretranın içini yıkayıp bakterilerin sürüklenip atılmasını sağladığı için, sürgüye veya ördeğe akıtılır. Steril idrar kabına ortadaki, yaklaşık 30cc idrar alınır. Steril idrar kabının kapağı kapatılır. Steril idrar tüpü kullanıyorsa, üstü steril pamuk tamponla kapatılır. İdrar tüpüne veya kabına, üzerinde hastanın adi, idrarın alındığı tarih ve saat yazılı etiket yapıştırılır. Yapılan işlem kaydedilir. İdrar örneği laboratuvara gönderilir. İdrar örneği alındıktan hemen sonra ya da en geç bir saat içinde laboratuvara gönderilir. Bu olası değilse, +4 derece buzdolabına tutulur ve en kısa zamanda laboratuvara gönderilir. İdrarın oda ısısında bekletilmesi mikroorganizmaların üremesini kolaylaştırır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Üriner Kontrolü Olmayan Bir Çocuktan İdrar Örneği Alma Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Kateterden İdrar Örneği Alma Hasta idrar yapamıyorsa ya da kateter takılı ise kateterden örnek almak gerekebilir. Bu şekilde alınan idrar sterildir. Bir kateterden idrar örneği alındığı zaman mikroorganizmaların mesaneye girişini önlemek için daima katı asepsi ilkeleri korunmalıdır. Araç-gereç Steril enjektör Steril spanç ya da pamuk tampon Steril idrar kabı ya da tüpü Steril eldiven Alkol Kirli kabı Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi İşlemi hastaya açıklayınız. Araç-gereci hasta başına getiriniz. İdrar birikmesini sağlamak için işlemden 15 dk önce idrar torbasının üzerindeki klemp kapatılır, idrar torbası üzerinde klemp yoksa aynı işlem bir pensetle yapılabilir. Eldivenler giyilir. İdrar torbasının tüpü üzerinde özel bir giriş yoksa ve katater kauçuktan yapılmışsa idrar kataterden alınır. Kataterin idrar torbası ile bağlantı yerinin hemen üzerindeki alan alkollü tamponla silinir. İğne ile 45 derecelik açı ile girilir ve idrar enjektöre çekilir. Bu işlemi yaparken balona giden bölmeye girmemeye ve balonu patlamamaya dikkat edilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Enjektöre alınmış idrar örneği steril idrar kabına veya tüpüne boşaltın ve üzerini kapatın.İdrar kabına veya tüpüne; hastanın adı, idrarın alındığı tarih ve saat yazılı etiket yapıştırılır. Yapılan işlem kaydedilir. Alınan örnek hemen ya da geç bir saat içinde laboratuvara gönderilir. Bu olası değilse buzdolabında +4 derece saklanır ya da koruyucu madde olarak asit borik içeren kaplara alınır. İdrar alınacak özel kısım yoksa katater ve idrar torbası tüpünün birleştiği yer, alkollü pamuk ile silinir katater ve idrar torbası birbirinden ayrılır ve idrarın steril idrar tüpe akması sağlanır. Bu işlem sırasında katater ve idrar torbası ucu hiçbir yere değdirilmez. Ya da idrar torbası tüpünün ucuna steril eldiven geçirilerek işlem tamamlanır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi İdrar örneği asla idrar torbasından alınmamalıdır. İdrar toplama sistemi çeşitli aralıklarla biriken idrarı boşaltmak için açıldığında bu idrar steril kabul edilmez. Aynı zamanda idrar uzun süre idrar torbasında kaldığı için bakteri üremesine neden olabilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

24 Saatlik İdrar Örneği Alma 24 saatlik idrar örneği, böbrekten atılımı gün boyunca aynı hızda gerçekleşmeyen bazı maddelerin atılımını(idrarda protein, kreatinin, ürobilinojen, ürik asit, seçilen hormonlar) doğru ölçmek için gereklidir. 24 saatlik idrar örneği toplama genellikle sabah erken saatte, hasta ilk idrarını tuvalete yaptıktan sonra başlatılır. Hasta mesanesi tamamen boşalana kadar idrar yapması için bilgilendirilir. Boşaltılan bu idrar atılır ve idrarın biriktirileceği 24 saatlik periyodun başlangıcı olarak saat kaydedilir. Hasta herhangi bir temiz idrar kabının içine idrarını yapabilir, ancak dışkı ya da tuvalet kağıdı idrarın kontamine olmamasına dikkat edilmelidir. Çıkarılan idrarın tamamı 24 saatlik idrar toplama kabına boşaltılır. Kap etiketlenir ve laboratuvara gönderilir Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Üretral Mesane Kateterizasyonu İdrar drenajını sağlamak için mesane içine üretra yoluyla kateter adı verilen küçük bir tüpün(foley kateter, nelaton sonda) yerleştirilmesi işlemidir. Foley kateter: İki yolludur, balonu sayesinde yerleştirildiği yerde durabilir. İki-üç yoldan birisiyle balon şişirilir, diğerinden idrar akışı sağlanır. Kalıcı kateterizasyonda kullanılır. Hasta istemli olarak idrar yapabilir duruma gelinceye kadar kalır. Nelaton sonda: İdrar örneği almak, mesaneyi boşaltmak gibi geçici işlem için uygulanır. Sert bir kateterdir, kalıcı olmadığından ucunda balonu da yoktur. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Endikasyonları : İdrar akışında tıkanma Prostat hipertrofisi Üretral darlık Üretra ve çevre dokuların onarıldığı cerrahi girişimlerde İdrar inkontinansı olan hastalarda Sfinkter kontrolü olmayan hastalarda Mesane distansiyonunun giderilmesinde Yoğun bakımda durumu ağır ve komadaki hastaların saatlik idrar miktarını ölçmede Ameliyattan 8-12 saat sonra idrar yapamayan hastalarda Steril idrar örneği almak için Üretral travmadan sonra akut idrar retansiyonu olan hastalarda Mesane kanseri tedavisinde stotoksik ilaçları vermede Mesane yetersizliği olan hastaların uzun süreli bakımı için Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi İdrar sondasının belirli aralıklarla değiştirilmesi gerekir mi? ÖNERİLMEMEKTEDİR Yapışıklık, tıkanıklık gibi bir zorunluluk dışında sonda DEĞİŞTİRİLMEZ Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Malzemeler: Steril katererizasyon setinde; Steril eldiven (2 adet) İki tane örtü (birisi delikli) Steril böbrek küvet Kayganlaştırıcı (%0,9 NaCl) Antiseptik solüsyon Spanç ve forceps Foley kateterin balonunu şişirmek için önceden çekilmiş steril serum fizyolojik Foley kateter ya da nelaton sonda Kadında: 10-12 numara Erkekte: 16-22 numara Çocukta 6-8-10 numara İdrar torbası (steril drenaj tüpü ve toplama kabı) Elastik bant ve askılık İdrar örneği alınacaksa steril idrar kabı veya tüp Kirli kabı Tedavi bezi ve muşambası Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Uygulama: Mesane kateterizasyonu cerrahi aseptik tekniğe uymayı gerektiren bir işlemdir. İşlem sırasında bölünmeleri ve steril tekniğin bozulmasını önlemek için gerekli tüm malzemeler hazırlanır. Onayını almak ve işbirliğini sağlamak için yapılacak işlem hastaya açıklanır. Ayrıca, hastaya ağrı duymayacağı, hafif bir basınç hissedebileceği anlatılır. Hasta ameliyat sonrası dönemde ise ve önceden kateter takılacağı biliniyorsa anksiyeteyi azaltmak için, bu açıklama ameliyat öncesi dönemde yapılır. Hastanın gizliliğini sağlamak için yatağın çevresine paravan çekilir. Bu mümkün değilse kapı üzerine içeri girilmemesi gerektiğini belirten bir not yazılır. Uygun çalışma yüksekliğine göre yatak yükseltilir. Eğer hemşire sağ elinizi kullanıyorsa, hastanın sol tarafina; sol elinizi kullanıyorsa hastanın sağ tarafına geçer. Yatak başı masasını temizler ve malzemeleri buraya yerleştirir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi İşlem yapılacak taraftaki yatağın kenarlıkları indirilir, karşı taraftaki kenarlıklar kaldırılır. Hastanın altına su geçirmez örtüyü yerleştirilir. Hastaya pozisyon verilir. a)Kadın hasta: Dorsal rekümbent pozisyonu(dizler fleksiyonda supine pozisyonu). Hastaya bu pozisyonda rahat olup olmadığını sorulur. *Supine pozisyonu alamayan hastalarda sims pozisyonu (üstteki bacak diz ve kalçadan çekilir). Eğer bu pozisyon kullanılacaksa; işlem sırasında çapraz kontaminasyon olasılığını azaltmak için rektal bölgeyi örtü ile kapatılır. b) Erkek hasta: Bacakları hafif abdüksiyonda, supine pozisyonu *Bu pozisyonlar perineal bölgeyi değerlendirmeye de olanak tanır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hastanın üzerini örtülür. a)Kadın hasta Çarşafı hastanın üzerine baklava biçiminde örtülür.. Çarşafın bir kenarı hastanın boynunda, diğer iki yan kenarı hastanın kollarında, son kenar ise perine bölgesinin üzerinde olmalıdır. Her iki yan kenarları, hastanın bacağına dolayarak bacakları örtülür Perine bölgesinin üzerinde kalan bölümü açılır. b)Erkek hasta Hastanın sadece genital bölgesi açıkta kalacak şekilde vücudun üst tarafını ve alt ekstremitelerini örtülür. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Steril olmayan eldivenleri giyilir ,hastaya su  perine bakımı verilir ve perine kurulanır. Eller yıkanır. Eğer kalıcı kateter uygulanacaksa kapalı drenaj sistemi yatağın ayak tarafına yerleştirilir. Drenaj tüpünün ucu yatak kenarı ve yatak arasında yukarı çıkarılır. Kateterizasyon setini, talimatına uygun şekilde ve sterilitesini bozmadan açılır. Steril eldiveni giyin. Set içindeki malzemeler düzenlenir. Kateterin steril kılıfı çıkarılır. Steril antiseptik solüsyon kateterizasyon seti bölümündeki spançlara dökülür. Kayganlaştırıcı paketini açılır. Gerekirse idrar örneği kabı ve önceden doldurulmuş enjektör setten çıkarılır ve steril alana yerleştirilir. Kateter yerleştirmeden önce kateter balonunun enjektöre doldurulmuş sıvı ile test edilmesi yaygın bir uygulamadır. Kateterin ucunu kadınlar için 2,5-5 cm, erkekler için 12,5-17,5 cm kadar kayganlaştırılır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Eldiven sterilitesi korunarak steril örtüyü örtülür. a)Kadın hasta: İlk örtüyü, eldivenlerin sterilitesi bozulmadan hastanın bacaklarının arasına kalçaya doğru yerleştirilir. Delikli örtüyü ise, labialar açıkta kalacak şekilde, sterilitesini koruyarak perine bölgesine yerleştirilir. b) Erkek hasta: tercihe göre iki farklı yöntem kullanılır. Birinci yöntem: Delikli örtüyü kullanmadan bacaklarının üzerine ve penisin altına yerleştirilir. İkinci yöntem: İlk örtüyü bacakların üzerine ve penisin altına yerleştirdikten sonra delikli örtünün delikli kısmından penis geçirilerek örtü yerleştirilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Üretral meatus antiseptik solüsyon ile silinir. a)Kadın hastada: Dominant olmayan el ile üretral meaıus açıkta kalacak şekilde, labiaları dikkatlice geriye doğru çekilir. İşlem boyunca dominant olmayan elin pozisyonu korunur. Steril dominant el ile antiseptik solüsyonla ıslatılmış spançları forcepsle tutarak, perine bölgesi klitoristen anüse doğru silinir. Her silme işleminde yeni bir spanç kullanılır. Silme işlemi labia kıvrımları boyunca ve üretral meatus üzerinden yapılır. a)Erkek hastada; Hasta sünnettli değilse, dominant olmayan elle sünnet derisi  geriye doğru çekilir; glansın altında penisi kavrayarak, başparmak ve işaret parmağı arasında üretral meatus geri çekilir ve işlem boyunca dominant olmayan elin pozisyonu korunur. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dominant el kullanılarak, steril spançlar forceps ile tutulur. Sirküler hareketlerle, üretral meatustan glansa doğru silinir. Silme işlemini üç defa tekrarlanır ve her defasında yeni bir spanç kullanılır. Dominant el ile kateterin 7.5.10 cm ucundan tutulur. Dominant elin avucu içinde gevşekçe sarılır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Kateter yerleştirilirken; a)Kadın hasta: Hastadan sanki idrarını yapıyormuş gibi davranmasını istenir ve kateter yavaşça üretral meatustan ilerletilir(eksternal sfınkterin gevşemesi. kateterin yerleştirilmesine yardım eder). Yetişkinlerde kateter 5-7,5 cm kadar ya da idrar gelene kadar ilerletilir. Gelir gelmez yeniden 2.5-5 cm kadar ilerletilir. Herhangi bir direnç ile karşılaşılırsa güç uygulamaktan kaçınılmalıdır. Kateter alt ucu steril kap içerisine yerleştirilir. Labialar serbest bırakılır ve bu el ile kateter tutulur. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi b)Erkek hasta: Hastanın vücudu dik olacak şekilde, hafif çekme kuvveti uygulayarak penis kaldırılır. Hastadan sanki idrar yapıyormuş gibi davranması istenir ve kateter yavaşça üretral meatustan ilerletilir. Yetişkinlerde kateter 17-22,5 cm kadar ya da idrar gelene kadar ilerletilir.. Dominant olmayan el ile,kateter ve penis tutulur..Kateterin alt ucu steril kap içerisine yerleştirilir.Sünnet derisi eski pozisyonuna getirilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Gerekliyse idrar örneği alınır. Dominant el ile, idrar örneği kabı kateterin alt ucuna doğru tutularak, istenen miktarda (20-30cc) idrarın örnek kabına akması beklenir. Kurum politikasına göre; her bir kateterizasyonda maksimum boşaltılması gereken idrar miktarı(yaklaşık 500ml) açısından sınırlama yoksa, mesanenin tamamen boşalmasına izin verilir. Üretici firma tarafından tavsiye edilen sıvı miktarı ile balon şişirilir: Dominant olmayan el ile.kateter üretral meatusta tutulurken,kateterin distal ucu dominant olmayan elin iki parmağı arasına yerleştirilir. Serbest olan dominant el 0ile ,kateterin distal ucunda bulunan port girişine enjektör yerleştirilir. Enjektörde bulunan sıvının tamamı yavaşça verilir Eğer hastada ani bir ağrı oluşursa verilen sıvıyı geri çekilir ve kateter yeniden ilerletilir. Kateter ilerletildikten sonra veya balon şişirildikten sonra, kateteri serbest bırakılır.Direnci hissetmek için kateter nazikçe geri çekilir ve bırakılır. Kateterin ucu ile drenaj tüpünün bağlantısını sağlanır. İdrar torbası mesane seviyesinin altında olmalıdır ve yatağın kenarlıklarının üzerine yerleştirilmelidir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Kateter tespiti yapılırken; a)Kadın hastada; Alerjik olmayan bir bantla ya da kateter sabitleyici ile kateter,uyluğun iç kısmına tespit edilir. Tespit etme işlemi, bacakların hareketi sırasında kateterin gerilmesini önleyecek şekilde yapılmalıdır. Aynca drenaj tüpünün hareketine izin verecek şekilde, drenaj tüpü yatağa tespit edilir. b)Erkek hastada; Kateter üst bacağın üst kısmına ya da alt abdomene(penis karına doğru çekilerek) tespit edilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hastanın rahat pozisyon almasına yardım edilir. Gerekiyorsa perineal bölge silinir ve kurulanır. Hastaya yatakta pozisyon alırken katetere nasıl dikkat edeceği, kateterin hiç bükülmemesi gerektiği anlatılır. Hastaya pozisyon verirken kateter ve tüp bacaklar arasında uzanmalıdır. Eğer hasta mobilize ise ve ayağa kalkıyorsa idrar torbasının askılığı ile tutup kalkıp yürüyebilir. (kateterdeki herhangi bir tıkanıklık ile idrar akımının engellenmesi önemlidir ve acil müdahale gerektirir) Hasta kateterini tekrar içeri doğru itmekten sakınmalıdır. Malzemeleri kaldırılır ve eller yıkanır. İşlem bittikten sonra;kateter uygulama saati, kateterin tipi, numarası, gelen idrarın özellikleri, hastanın işleme reaksiyonu değerIendirilmeli ve kaydedilmelidir. Eğer hastada idrar çıkımı azsa (100-200 ml) saatlik ölçüm için ürinometreli idrar toplama kabı kullanılmalıdır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Drenaj tüpünü ve torbasını kontrol ederken; Drenaj tüpü kıvrılmamış ve idrar tüpü mesane seviyesinin altında olmalıdır. Drenaj tüpü yatak çarşafının üstüne bantla tespit edilmiş olmalıdır. Drenaj tüpü bükülmemiş ya da klemplenmemiş olmalıdır. İdrar torbası yatağın alt kısmında bulunan askılara asılmış olmalıdır. İdrar torbasının ucu asla yere değmemelidir. İdrar toplama kabı her 8 saatte bir değiştirilmelidir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Mesane/Üriner Kateter İrrigasyonu Üriner kateter irrigasyonunun amacı: Tüpün açıklığını sağlamak için kateter lümeninin temizlenmesidir. Mesane irrigasyonunun amacı; Mukus, kan pıhtısı ya da diğer dokuların(özellikle genitoüriner cerrahi sonrası) mesaneden temizlenmesine yardımcı olmak için solüsyonunun mesaneye verilmesi ve ilaçların mesane duvarına uygulanmasıdır. İrrigasyonun her iki tipi için, kapalı drenaj sistemini bozmadan uygulanmalıdır. Aralıklı kapalı irrigasyon, belirli miktarda steril irrigasyon solüsyonunun kateter tüpü üzerinde bulunan ve kendi kendine kapanma özelliğine sahip port içinden enjekte edilmesidir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Malzemeler Steril böbrek küvet Steril irrigasyon solüsyonu 20 ml enjektör Drenaj tüpü için klemp Tek kullanımlık eldiven Su geçirmez örtü MUSLUK SUYU KULLANILMAZ. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Eldivenleri giyin. Kateter drenaj torbasını boşaltın,idrar miktarını ölçün ve idrar özelliklerini ve miktarını not edin. Eldivenleri çıkarın. Hastanın rahat bir pozisyon almasına yardım edin ve kateter kurulumunda port girişini ortaya çıkarın. Aspirasyon(geri çekme) portu ve kateter altına su geçirmez örtüyü yerleştirin. Hastanın kateterini sabitleyen alet ya da bantları kateterden çıkarın. Aseptik teknik kullanarak malzemeleri açın. Steril kap içine steril solüsyonu dökün. Steril enjektör ile reçete edilen irrigasyon miktarını(genellikle 30 ile 60 ml) aspire edin. Eldivenleri çıkarın. Antimikrobiyal uçlu çubuk tamon ile kateter port girişini temizleyin(Portun temizlenmesi kapalı üriner sistem içinde mikroorganizmaların artma riskini azaltır.) Port girişinin altından kateter tüpünü klempleyin ya da katlayın(Drenaj torbası içine akışı önleyerek,mesane içindeki irrigasyon solüsyonunu yönlendirir). Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Döndürme hareketi ile kateter port girişine enjektörü bağlayın. Nazikçe kateter içine solüsyonu verin(Yumuşak şekilde mesane iç yüzeyinin zarar görmesini önler. Sıvının akıtılması kateteri engelleyen maddeleri üzaklaştırır). Port girişinden enjektörü çıkarın. Klempi ya da katlanmış olan tüpü açın ve drenaj/idrar torbasına irrigasyon/yıkama sıvısının ve idrarın akmasına izin verin. Eğer gerekiyorsa, işlemi tekrarlayın(Yerçekimi mesaneden idrarın ve irrigasyon sıvısının drenajına boşaltımına yardım eder). Eldivenleri çıkartın. Bir bant ile kateter tüpünü sabitleyin. Hastaya rahat bir pozisyon alması için yardım edin. Hastanın üzerini örtün ve yatağı en alt seviyeye getirin. Mesane seviyesinden daha alt seviyede drenaj torbasını sabitleyin. Drenaj tüpünün dolaşımını kontrol edin. Yatak kenarının yan ray hareketi kateter ve drenaj torbasını etkilememelidir(İdrar drenajını kolaylaştırır ve idrarın geriye akmasını önler). Malzemeleri kaldırın ve uygun ka içine enjektörü atın. İrrigasyon sonrası drenajın miktarını,kalitesini ve hastanın işleme verdiği cevabı değerlendirin. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Mesane Kateterin Bakımı ve Çıkarılması Foley kateter bulunan hastalarda gelişebilecek enfeksiyon riskini azaltmak için, her 8 saatte bir perine bakımı yapılmalı ve kateterin açıkta kalan ilk 10 cm lik kısmı silinmelidir. Enfeksiyon riskini arttırdığı için bakımda doktor istemi/enfeksiyon kontrol komitesinin önerisi olmadıkça dezenfektan veya pudra, losyon kullanılmamalıdır Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi  Malzemeler Nonsteril eldiven Yatak koruyucu örtü, Çarşaf Kateter bakımı için; Sabun Spanç Böbrek küvet Su İdrar boşaltma kabı Kateteri çıkarmak için ; Uygun hacimde enjektör Hasta alt bezi Kateter çıkarılmadan önce idrar kültürü alınacaksa uygun hacimde enjektör Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Kateter Bakımı Uygulama: Eller yıkanır Kapı veya /ve paravana kapatılır Yatak uygun yüksekliğe getirilir. İşlem yapılacak tarafın yatak kenarlığı indirilir. Kadın hastada dorsal rekümbent; erkekte supine veya fawler pozisyonu verilir. Eldiveni giyip, hastanın altına hasta bezi yerleştirilir. Perine bakımı yapılır Üretral meatus ve çevresi, akıntı, şişlik, kızarıklık, ödem açısından değerlendirilir. Kateterin açıkta kalan ilk 10 cm lik kısmı dairesel hareketlerle silinir. Kateter tespit bandı gerekliyse değiştirilir. Cilt üzerinde kalıntı varsa temizlenir. Katetere gerilim uygulanmaz. Drenaj tüpü ve torbası değiştirilecekse değiştirilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Kateterin Çıkarılması Kateterin çıkartılması için; - Mesanenin normal fonksiyonlarına kavuşması gereklidir. -Üretra travmasını en aza indirmek ve önlemek gereklidir. Kateterin çıkarılabilmesi için doktorun istemini 10 saat önceden vermesi gerekir. Hemşire istemi aldıktan sonra kateteri klempler ve idrarın mesanede toplanmasını sağlar(Toplanan bu idrar mesane duvarındaki kas tonüsünü arttıracaktır). 3 saat sonra hemşire hemşire klembi açar ve idrarın drene olmasını sağlar. Böylece idrar boşaltmayı sağlar. Bu süreç iki kez daha tekrarlanır ve daha sonra hemşire kateteri çıkarabilir. Hasta mesanenin dolduğunu ve sıkıştığını hissediyorsa herhangi bir problem söz konusu değildir. Hasta idrarını önce yapar sonra mesanesini boşaltmak için çaba sarfeder ( Bu çaba mesanede rezidüel idrar miktarını azaltmaya yardım eder). Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Uygulama: Hastanın pozisyonu ayarlanır. Hemşire, steril bir enjektör ile balonu şişirdiği kadar sıvıyı çekerek balonu indirir. Kateter dışarı hafifçe ve nazikçe çekilir ve üretrada yanma olup olmadığı sorulur. (Uzun süre kalan kateter ve indirilmemiş balon çıkarılırken üretrada travmaya sebep olur.) Kateter çıkarıldıktan sonra hastanın ne kadar sürede idrara çıktığı not edilir. Hasta ilk sekiz saatte idrara çıkmazsa tekrar kateterize edilebilir. Eğer idrar miktarı az ise mesanede fazla miktarda rezidül idrar kalmış olabilir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Kondom Kateter Endikasyonları : -Üriner inkontinans -Deri bütünlüğü bozulması -Spinal kord yaralanması -Prostatektomiyi takiben sfinkter hasarı Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Kondom kateterde üriner sistem enfeksiyon riski,kalıcı katetere göre çok daha düşüktür.Ancak kondom kateterin yerinden çıkması ve idrar sızdırması bu kateterin zayıf yönüdür. Kateter yanlış uygulandığında penis üzerindeki deri bütünlüğünde bozulma ya da iskemi olabilir. Genellikle kondom kateterin değiştirme sıklığı 24 saatte bir olacak şekilde tavsiye edilir. Ancak olası problemlerin farkına varmak için, 4 saatte bir kontrol edilmelidir. Her kateter değişikliğinde üretral meatus ve penis temizlenir ve değerlendirilir. Kondom kateteri olan hastalarda idrarın akıp akmadığı sık sık kontrol edilmelidir. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Suprapubik Kateter Suprapubik kateter lokal ya da genel anestezi altında simfisiz pubisin hemen üzerinden, abdomenden girerek hastanın mesanesine yerleştirilir. Suprapubik kateter abdomendeki giriş noktasına süturlarla ya da kateterin bir parçası olan sızdırmaz yapıştırma aparatı ile tespit edilir. Normal kateterizasyon bakımı ve abdominal duvarına bakımı yapılmalıdır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Suprapubik kateter; kronik inkontinansı olan,mesane kontrolünün kaybolduğu durumlarda uygulanır. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Normal Üriner Sistem Eliminasyonunu Sağlamaya Yönelik Hemşirelik Bakımının Amaçları Hasta bireyin üriner sistem eliminasyonuna ilişkin girişimleri anlamasını sağlamak Normal miksiyonu sağlamak Miksiyon refleksinin uyarılması İdrar yapmayı çağrıştıran uygulamalar Normal boşaltım alışkınlıklarının sürdürülmesi Hastanın yeterli sıvı alımını devam ettirmek Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Mesanenin tam boşalmasını sağlamak Pelvik taban kaslarının kuvvetlendirilmesi Elle yapılan mesane kompresyonu Crede’s metodu ilaç tedavisi Enfeksiyonu önleme Cilt bütünlüğünü devam ettirici uygulamalar Hastanın rahatını sağlayıcı uygulamalar Mesane fonksiyonlarına tekrar dönüşü sağlayıcı uygulamalar Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

HEMŞİRENİN DİKKAT ETMESİ GEREKEN NOKTALAR Üriner kateter öncesi perine bakımı verilmesi Steril malzeme kullanma Aseptik tekniğe uyum Uygun kateter seçimi ( Kateter çok kalın ve sert olduğunda üretral meatus zedelenir ve mikroorganizmaların girişi için ortam hazırlanmış olur) Kapalı sistemin bozulmaması ( Kateterle idrar tüpünün giriş yerinin açılmaması) İdrar torbasının mesane düzeyinin üzerine çıkarılmaması Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ameliyat sonrası bağırsak hareketi başlayan hastaya günde iki kez perine bakımı verilmesi Bilinçli hastaya bireysel hijyen eğitimi verilmesi İdrar asit karaktere getirilerek mikroorganizma üremesi önlenir. İdrar kültüründe bakteri ürememelidir, üremişse antibiyogram yapılarak uygun antibiyotik kullanılmalıdır. Hastanın yakınmaları dinlenmeli, üriner enfeksiyon belirtisi olup olmadığı değerlendirilmelidir.( Yanma, üretral meatusta kaşıntı, sık idrara çıkma) Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Hastanın rahatını sağlamak için; Hastaya kuru ve temiz çamaşırlar verilir. Koruyucu pedler kullanmak. Sıcak banyo Distansiyonu önlemek için, miksiyonun uyarılması veya kateterizasyon Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Mesane eğitiminde inkontinansı önlemek için; Yemekten sonra, yatarken ve sıkışma olduğunda idrar yapmak Aşırı sıkışmadan idrarı boşaltmak Planlanan boşaltım zamanından 30 dk önce sıvı içecekler almak Akşam yemeğinden sonra alınan sıvıları 150-200 ml üzerine çıkarmamak Diüretik sıvı ve ilaçları sabah erken almak Hastada dizüri gelişmemeli Mesanede distansiyon olmamalı Pelvik tabanı sıkıştırma egzersizi yaptırılmalı Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Kaynaklar Atkinson, L. D., & Murray, M. E. (1985). Fundamentals of Nursing. New York: Macmillan Publishing Company. Gomez, G. E., & Hord, E. V. (1988). Fundamentals of Clinical Nursing Skills. New York: John Wiley & Sons . Guyton, A. (1989). Tıbbi Fizyoloji. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevi. Özden, M. (2003). Anatomi ve Fizyoloji. Ankara: Feryal Matbaacılık. Çakırcalı, U. (2015). Hemşirelik Esasları İnsan Sağlığı ve Fonksiyonları. Ankara: Palme Yayıncılık Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Teşekkürler Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi