İçeriği BÖLÜM 1: NİTEL ARAŞTIRMAYA GİRİŞ BÖLÜM 2: NİTEL ARAŞTIRMA DESENLERİ KÜLTÜR ANALİZİ OLGUBİLİM KURAM OLUŞTURMA DURUM ÇALIŞMASI EYLEM ARAŞRIRMASI BÖLÜM 3: NİTEL ARAŞTIRMA SÜRECİ TEMEL AŞAMALARI SORU HAZIRLAMA ÇEŞİTLEME ARAŞTIRMACININ DAVRANIŞLARI prof dr mehmet gürol

İçeriği BÖLÜM 4: NİTEL ARAŞTIRMADA ÖRNEKLEM ÖRNEKLEM SEÇİMİ OLASILIK TEMELLİ ÖRNEKLEME AMAÇLI ÖRNEKLEME ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜ BÖLÜM 5: NİTEL VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ GÖRÜŞME GÖZLEM ODAK GRUP DOKÜMAN İNCELEMESİ MECAZ YOLUYLA BÖLÜM 6: NİTEL VERİ ANALİZİ ve YORUMLANMASI BETİMSEL İÇERİK

NİTEL ARAŞTIRMAYA GİRİŞ BÖLÜM 1: NİTEL ARAŞTIRMAYA GİRİŞ prof dr mehmet gürol

Nitel Araştırmanın Temelleri Nitel araştırma Niçin? Nasıl? Ne şekilde sorularına yanıt arar. Nitel araştırma kişilerin kanaatleri, tecrübeleri, algıları ve duyguları gibi verilerle (data) meşgul olur. Nitel araştırma bir sosyal olayı doğal ortamı ve doğal oluşumu içinde tasvir eder. Deneysel nicel araştırmalar gibi olayın değişkenleriyle oynamaz.

Nitel Araştırmanın Temelleri İnsan ve grup davranışlarının “niçin”ini anlamaya yönelik araştırmalara niteliksel (“qualitative”) araştırma denir.

Nitel araştırmalar dünyanın sosyal yönü Nitel Araştırmanın Temelleri Nitel araştırmalar dünyanın sosyal yönü ile ilgilenir ve şu sorulara yanıt arar: İnsanlar niçin böyle davranır? Kanaatler ve vaziyet alışlar nasıl oluşur? İnsanlar çevrelerinde olup bitenden nasıl etkilenir? Kültürler niçin ve nasıl gelişir? Sosyal gruplar arasındaki farklar nelerdir?

Nitel Araştırmanın Temelleri Araştırma yöntemleri arasında seçim yapmak, neyi bulmaya çalıştığımıza bağlıdır. Ulaşılmak istenen hedefler belli bir araştırma vermeyi ve desenlerinin tercih edilmesini gerektirir. Örneğin; İnsanların oy vermeyi nasıl planladıkları keşfedilmeye çalışıldığında (Nicel) İnsanların algılamaları ya da günlük davranışları araştırılıyorsa (Nitel) araştırma yöntemleri kullanılması daha uygun olabilir. (Fraenkel ve Wallen 2006).

Nitel Araştırmanın Özellikleri Açıklama Doğal Ortam Olguların, olayların ya da davranışların gerçekleştiği doğal ortamda çalışılır. Doğrudan veri toplama Araştırmacı verilere doğrudan kaynağından ulaşır. Zengin betimlemelerin yapılması Bağlam ve olguların derinlemesine anlaşılmasını sağlayacak detaylı betimlemeler yapılır. Sürece yönelik Olgu ve davranışların nasıl ve neden gerçekleştiğine odaklanır. Tümevarımcı veri analizi Sentezlenerek elde edilen bilgilerden yola çıkarak ikna edici genellemeler yapılır. Katılımcının bakış açısı Katılımcının anlamasına ve anlamlandırmasına odaklanır Araştırma desenlerinde esneklik Araştırma deseninin çalışmanın gerçekleştiği duruma göre gelişip ve değişmesi

Nitel Araştırmanın Özellikleri Doğal Ortam: Nitel araştırmaların en belirgin özelliklerinden birisi de doğal ortamda meydana gelen olgu, olay ya da davranışlar üzerine yoğunlaşarak araştırmaların sürdürülmesidir. Doğal ortamlar bir sınıf olabileceği gibi, okul, klinik ya da bir mahalle bile olabilir. Bu nedenle nitel araştırmalar saha araştırmaları gibi tanımlanır. Nitel araştırmaların sahada gerçekleştirilmesinin 2 temel nedeni vardır: Davranışlar, dışsal müdahale ve kontrol olmadan ortaya çıktığında en iyi şekilde anlaşılır. Davranışın anlaşılmasında durumsal bağlam önemlidir.

Nitel Araştırmanın Özellikleri Doğrudan Veri Toplama: Araştırmacı genellikle gözlemcidir. Nitel araştırmacılar bilgiyi doğrudan kaynaktan almak isterler. Zengin Betimlemelerin Yapılması: Nitel araştırmalarda farklı yollarla edinilen verilerin hiçbirisi sıradan ya da önemsiz değildir. Kaydedilen her detayın gerçekleşen davranışın daha iyi anlaşılmasını sağladığı düşünülür. Tanımlamalar ve betimlemeler, doğal ortamda gerçekleştiği şekilde kayıt altına alınır. Her detay dikkate alınmalıdır. Bu amaçların gerçekleştirilmesi için uzun süreli çalışmalar yapmak gerekir, konuyla ciddi şekilde ilgilenilmeli ve kapsamlı bir raporla sonuçlandırılmalıdır.

Nitel Araştırmanın Özellikleri Sürece Yönelik: Nitel araştırmalar davranışın nasıl ve neden ortaya çıktığı ile ilgilenirler. Nicel araştırmaların aksine nitel araştırmalar davranışın gerçekleştiği sürece odaklanırlar. Tümevarımcı veri analizi: Nitel araştırmalar hipotezleri kesin ve açık olarak belirtmezler. Önce, uzun süren çalışmalar sonucu veriler toplanır, sonrasında genellemeler yapmak için tümevarım yolu ile bu veriler sentezlenir. Nitel araştırmacılar anlama ve kavrama için yeni yollar açmak istediklerinden bu yaklaşım oldukça önemlidir.

Nitel Araştırmanın Özellikleri Katılımcının bakış açısı (araştırmacının katılımcı rolü): Nitel araştırmanın amacı, katılımcıları kendi bakış açılarına göre anlamaya çalışmaktır. Bu nedenle, farklı insanlar aynı olaya farklı öznel anlamlar yükleyebildiklerinden bir çok gerçek ortaya çıkabilir. Dolayısıyla nitel araştırmalarda, araştırmacılar kendi düşünceleri nasıl olursa olsun, katılımcıların bakış açılarını katılımcıların kelime ve eylemleriyle birlikte rapor etmelidirler.

Nitel Araştırmanın Özellikleri Katılımcının bakış açısı (araştırmacının katılımcı rolü): Çeşitli olay ve olguları kendi doğal ortamları içinde gözler. Olay ve olguları tarafsız algılar. Ortamda bulunan bireylerin algılarını ortaya çıkarır. Veri toplamak için sosyal becerilerini kullanır. Veri topladığı alandaki kişi ve kurumlara saygılıdır ve onlara zarar vermez. Veri toplarken empati becerisini kullanır. Ortamı gözlerken doğal olarak oluşan sürece müdahale etmez. Sebat ve sabır sahibidir.

Nitel Araştırmanın Özellikleri Araştırma desenlerindeki esneklik: Nitel araştırmacılar araştırma yaptıkları konuyla ilgili bilgileri öğrendikçe, üzerinde çalıştıkları konuyu tam olarak anlamaya ve tanımlamaya başlarlar. Araştırmanın yöntemi ise ancak verilerin tamamı toplandıktan sonra netleşir. Daha derinlemesine araştırma yapmak ve değişen durumları incelemek istedikleri için önceden belirlenmiş kesin desenlere bağımlı kalmak istemezler. Desen çalışma esnasında yavaş yavaş ortaya çıkar.

NİTEL ARAŞTIRMA SÜRECİ

FARK ÖLÇME : Nesnel olgular, olaylar NİCEL NİTEL ÖLÇME : Nesnel olgular, olaylar ANLAMA: Toplumsal gerçeğin inşası; kültürel anlam DEĞİŞKENLER SÜREÇLER, OLAYLAR GÜVENİLİRLİK ÖZGÜNLÜK; ANA KAYNAK Araştırmacının DEĞER YARGILARI YOK DEĞER YARGILARI VAR ve AÇIK BAĞLAM ÖNEMSİZ BAĞLAM ÖNEMLİ ÇOK SAYIDA OLAY, DENEK AZ SAYIDA OLAY, DENEK İSTATİSTİKSEL ÇÖZÜMLEME TEMATİK ÇÖZÜMLEME ARAŞTIRMACI YANSIZ ARAŞTIRMACI YANLI

Nitel ve Nicel Arasındaki Farklar Nitel araştırma desenlerinde izlenen yol tümevarımsaldır. Nitel araştırmacının görevi genel teoriler ve açıklamalar yapmadan ve/veya denemeden önce insanların ve grupların özel durumlarını ve deneyimlerini anlamayı ve tanımlamayı içerir. Bunun aksine nicel araştırma özel durumlarda kavram oluşturmak ve belli kişi ve gruplara ne olacağı ve niçin olacağını tahmin etmek için var olan kurumsal bilgilerden yararlanırlar.

Nitel ve Nicel Arasındaki Farklar Nitel araştırma desenleri genellikle esnektir ve dinamiktir. Araştırmanın ilk aşamalarında çıkan bir durum sonraki aşamalarını etkileyebilir. Nicel araştırma desenlerinde de zaman zaman değişim olabilir ancak bu istenmedik bir durumdur. 3. Nitel araştırma süreci doğrusal ve ardışık değildir. Veri toplama ve analizi aynı anda yapılır. İlk bulgular ışığında, daha özel ve detaylı verilere ulaşmak için farklı veri toplama ve analiz teknikleri gerçekleştirilir.

Nitel Araştırmanın Aşamaları 1. Çalışılacak olan olayın/problemin saptanması: Araştırmacı için başlangıç noktasıdır. Bütün nitel araştırmalar araştırmanın amacını belirten genel ifadelerle başlar. Bu ifadelere “haberci problem” adı verilir. Haberci problemler nitel araştırmaların yürütülmesi sürecinde defalarca düzenlenir. Hipotez şeklinde olmaz. Problemini değerlendirmede iki önemli ölçüt vardır: Önem: Araştırmacı, ilgili literatürdeki bir boşluktan ya da uygulamadaki bir sorunun daha iyi anlaşılmasına ya da çözümüne yönelik açıklama yapmalıdır. Yapılabilirlik: Araştırmanın var olan kaynaklar dahilinde yapılıp yapılamayacağına ilişkindir.

Nitel Araştırmanın Aşamaları Araştırma Sorusunun Yazılması Araştırmanın temelidir. Araştırmaya temel oluşturan kavramsal çerçeveden derin bir biçimde etkilenir. Pek çok araştırmada literatür taramasıyla eş zamanlı yürür ve birbirini etkileyen iki süreçtir. ÖRNEK: Öğretmenler sınıfta disiplini nasıl sağlar? Öğrencilerin matematik ilgilerinin yapısını belirlemektir? Öğretmenin sınıfta sorduğu soruların türü ile, öğrencinin bu sorulara verdiği yanıtların düzeyi arasında ne tür bir ilişki vardır?

Nitel Araştırmanın Aşamaları 1. Çalışılacak olan olayın/problemin saptanması: Araştırmacı için başlangıç noktasıdır. Bütün nitel araştırmalar araştırmanın amacını belirten genel ifadelerle başlar. Bu ifadelere “haberci problem” adı verilir. Haberci problemler nitel araştırmaların yürütülmesi sürecinde defalarca düzenlenir. 2. Çalışma alanının / katılımcıların belirlenmesi: Gözlemlenen veya görüşme yapılan kişiler çalışmaların örneklemini oluşturur. Nitel araştırmalar genellikle örneklem amaçlı belirlenir. Çalışma kapsamına uygun örneklem seçilmelidir. Nitel araştırmalar raporlanırken neden ve nasıl bu örneklemin seçildiği belirtilmelidir.

Nitel Araştırmanın Aşamaları 3. Verilerin toplanması: Nitel çalışmalarda örneklem gruplarına herhangi bir işlem ya da yönlendirme yapılmaz. Veriler çalışma sonunda toplanmaz. Veri toplama süreci süreklidir. Araştırmacılar sürekli olarak insanları, olayları gözlemler ve konu hakkında daha derinlemesine bilgi toplamak için katılımcılarla görüşme yaparlar. Farklı kaynak ve kayıtların incelenmesi önemlidir. 4. Verilerin analizi:

Nitel Araştırmanın Aşamaları 5. Hipotezlerin üretilmesi: Nicel araştırmanın tersine hipotezler çalışmanın başında ortaya çıkmaz. Çalışma sürecinde elde edilen verilerden yararlanılarak şekillenir. Çalışmanın başında bazı hipotezler olabilir. Çalışma sürecinde bu hipotezlerin bazıları atılabilir, bazıları yeniden şekillenir. Bir kısmı da yeniden oluşturulur. Asıl hipotezlerin Nitel araştırmanın sonunda netleşmesi beklenir. 6. Yorumlar ve Sonuçlar:

Nitel Araştırmalarda Genelleme Genelleme, bazı insanların isteklerinin ve açıklamalarının birden fazla kişi, grup, nesne ya da duruma uygulanması olarak düşünülür. Genelleme, geleceğe ilişkin beklentilere sahip olmamızı ve tahminlerde bulunmamızı sağladığı için önemlidir. Nitel araştırmalarda araştırma bulgularının genellenmesi bir sınırlılık olarak ele alınır. Nitel araştırmalarda her zaman ilgili evreni temsil edecek örneklem belirlemek mümkün olamamaktadır. Bu nedenle nitel araştırmalarda bulguların genellenmesi oldukça güçtür.

Geçerlik ve Güvenirlik Sorunları Güvenlik: Araştırmacılar davranıştaki tutarlılığa bakmak yerine daha çok yaptıkları gözlemin doğruluğuna bakarlar. Güvenirlik, çalışılan ortamda meydana gelen her şeyi veri olarak kaydetmektir. Kayıtlarının detaylı alınması, doğru ve kapsamlı bilgi sağlanması önemlidir. Güvenirliği arttırmada en kullanışlı yöntem üye kontrolüdür. Üye kontrolü: Araştırmacılar notlarını katılımcılara verirler, katılımcılar da kayıtların yanlışsız ve eksiksiz olduğunu doğrularlar. İç güvenirlik: Başka araştırmacıların aynı veriyi kullanarak aynı sonuçlara ulaşıp ulaşmayacağına ilişkindir. Dış güvenirlik: Araştırma sonuçlarının benzer ortamlarda aynı şekilde elde edilip edilemeyeceğine ilişkindir.

Geçerlik ve Güvenirlik Sorunları Geçerlilik: Araştırma sonuçlarının doğruluğunu konu edinir. Bir araştırmada %100 güvenirlik elde etmek mümkündür. Nitel araştırmada geçerlik daha önceliklidir. Araştırmacının esnek olması geçerlik bakımından avantajdır. Nitel araştırmalarda gözlemci, nicel araştırmalardaki veri toplama aracının yerini alır. Bu sebeple gözlemcinin değişmesi iç geçerliliği düşürür. Verilerin toplanma ve yorumlanma aşamaları araştırmacı tarafından gerçekleştirildiği için araştırmacının düşünce ve beklentileri araştırma sonucuna yansıyabilir. Nitel araştırmalardaki dış geçerlilik, nicel araştırmalarda olduğu gibi sonuçların genellenebilirliğine bağlıdır.

Nitel ve Nicelin Birlikte Kullanılması Araştırma deseni uygunsa her iki yöntem birden kullanılabilir. Zenginleştirilmiş Desen: Bu desende araştırmacılar, nicel ve nitel verileri eş zamanlı olarak toplarlar. Daha sonra bu bulguları kullanarak verilerin birbirini destekleyip desteklemediğine bakarlar. Açıklayıcı Desenler: Araştırmacılar öncelikle nicel verileri toplarlar ve analiz ederler. Ardından verileri tamamlama ve rafine edebilmek için nitel verileri toplarlar. Keşfe Yönelik/Keşfedici Desen: Araştırmacılar önce nitel verileri toplar, daha sonra bu bulguları nicel veri toplamasına yön vermek üzere kullanırlar.

BÖLÜM 2: NİTEL DESENLER KÜLTÜR ANALİZİ OLGUBİLİM KURAM OLUŞTURMA DURUM ÇALIŞMASI EYLEM ARAŞRIRMASI prof dr mehmet gürol

Nitel Desen? Araştırma Deseni: Sistematik, sınırları ve aşamaları açık-seçik bir biçimde belirlenmiş bir süreçtir.   Nitel Araştırma Deseni: Araştırmanın yaklaşımını belirleyen ve çeşitli aşamaların bu yaklaşım çerçevesinde tutarlı olmasına rehberlik eden bir stratejidir. Araştırma deseni yerine araştırma geleneği, araştırma yaklaşımı, araştırma stratejisi kavramları da kullanılmaktadır.

1. Kültür analizi Kültür, ortak bir anlayış ve kurallar bütünü olarak bireylerin ve grupların davranışlarını etkiler ve şekillendirir. Kültür analizinde amaç belirli bir grubun kültürünü tanımlama ve yorumlamadır. Bir halkın, bir kültür grubunun gelenekleri, inançları, birbiriyle bağlantıları vs tasvir edilir. Doğası gereği kültür muğlaktır ve standardize edilmiş veri toplama araçları ile ölçülmez. Gözlenir, yaşanır, hissedilir.

1. Kültür analizi Kültür analizi araştırmalarında çalışılan kültürün yeterli düzeyde anlaşılamaması karşımıza çıkan önemli sorunlardan biridir. Bir kültürü, o kültürdeki inanış ve değerleri ve bunların oluşma süreçlerini incelemek amacıyla yapılan araştırmalar kültür analiz çalışmalarını oluşturur. Örnek soru: Göreve yeni başlayan öğretmenler farklı özelliklere sahip sınıf ortamlarına göre öğretim süreçlerini nasıl şekillendirmektedirler?

2. Olgubilim Olgu Kolayca anlaşılabilen, tam olarak bilinen, objektif olarak kanıtlanabilen ve bilimsel verilere (bilgilere) dayandırılabilen somut şeyler, olay ve düşünceler Örn: Türkiye'nin başkenti Ankara'dır.  Atatürk 1881 yılında doğmuştur. (Olgu değil olaydır , çünkü bu tarihte doğmayabilirdi.) Olgular yaşadığımız dünyada olaylar, deneyimler, algılar, yönelimler, kavramlar ve durumlar gibi farklı biçimlerde karşımıza çıkar. Bize yabancı olmayan, ama tam kavrayamadığımız olguları araştırmada olgubilim uygundur. ÖRNEĞİN, Okul başarısızlığının gençlerin uyuşturucu kullanımıyla ilişkileri araştırılıp tasvir edilebilir. Bir konuyu aydınlatma, dikkat çekme gibi.

2. Olgubilim Olgubilimsel (fenomenolojik) yaklaşım, bireyin davranışlarını anlayabilmek için, onun kendine özgü algılayışını ve yaşantısını bilmemiz gerektiğini savunur. Bireyin davranışını ne çevre koşulları ne de organizma-daki biyolojik dürtüler, istekler, gereksinmeler belirler. Bireyin davranışını biçimlendiren en önemli etken, onun kendini ve çevreyi o andaki anlamlandırış biçimi, başka bir deyişle bireyin o andaki fenomenidir. Fenomen: Hayranlık uyandıracak kadar dikkat çekici olan şey veya kişi  Olgubilim deseni farkında olduğumuz ancak derinlemesine ve ayrıntılı bir anlayışa sahip olmadığımız olgulara odaklanmaktadır.

2. Olgubilim Öğretmenlikte mesleğe yabancılaşma, okulda başarısızlık, iş doyumu gibi konular sayılabilir.   Örnek Soru: Göreve yeni başlayan öğretmenler kendi öğretmenlik becerilerini nasıl algılamaktadırlar? Örneklem büyüklüğü genellikle 10 civarında olmalıdır. Olgubilim araştırmalarında başlıca veri toplama aracı görüşmedir. Gözlem ise genellikle görüşmelere temel oluşturma ya da destekleme amacıyla kullanılır. Veri analizinde ise genellikle birey veya durum temelli yaklaşımlar kullanılır. .

2. Olgubilim Örnek: Okulda başarısızlık. Karşımıza sık çıkan bir olgudur. Başarısızlıkla ilgili çalışmalar bize başarısızlığın diğer değişkenlerle ilişkileri (sosyoekonomik durum ve başarı ilişkisi) konusunda ipuçları da verebilir. Hatta deneysel araştırmalarla değişik değişkenlerle (yöntem, materyaller, fiziksel ortam gibi) ilgili bilgi edinebiliriz. Ancak, 1. Başarısızlık öğrenci yaşamında ne anlama gelmektedir? 2. Öğrencinin ilişkilerini nasıl etkilemektedir? 3. Ne tür sorunlara neden olmaktadır? Olgubilim bu sorulara odaklanarak başarısızlığın çeşitli açılardan ne anlama geldiğini ortaya çıkarmaya çalışır.

3. Kuram Oluşturma (Gömülü teori) Araştırmacı veri toplarken veya yorumlarken dataların içine gömülü olan teoriyi ortaya çıkartır ve araştırma boyunca yeni kavram ve teorilere ulaşabilir.   Sağlık bilimleri alanındaki “sağlık uzmanlarının yaşamlarının son günlerini yaşayan hastalarla olan etkileşimleri” adlı çalışmada ortaya çıkmıştır.    Olgubilimde olgulara ilişkin kuramlar ortaya koyma yoktur. Kuram oluşturmada ise var olan kavramlara ve anlayışlara özgün bir katkı vardır. Örnek Soru: Göreve yeni başlayan öğretmenlerin kendi öğretim stillerini şekillendiren öğretime dönük temel anlayışlar nelerdir?

4. Durum Analizi (Örnek olay) Bir örneğin, olgunun veya sosyal birimin, yoğun, bütüncül bir biçimde tanımlanması ve analizidir. Araştırmacının zaman içerisinde sınırlandırılmış bir veya birkaç durumu çoklu kaynakları içeren veri toplama araçları (gözlemler, görüşmeler, görsel-işitseller, dokümanlar, raporlar) ile derinlemesine incelediği, durumların ve duruma bağlı temaların tanımlandığı görgül (ampirik) bir araştırma yöntemidir. Nitel veya nicel yapılabilir. Her ikisinde de belirli duruma ilişkin sonuçlar ortaya çıkarmaktır.

Durum Çalışması McMillan(2000), durum çalışmalarını bir ya da daha fazla olayın, ortamanın, programın, sosyal grubun ya da diğer birbirine bağlı sistemlerin derinlemesine incelendiği yöntem olarak tanımlar. Araştırmalarda durum çalışmaları, Bir olayı meydana getiren ayrıntıları tanımlamak ve görmek, Bir olaya ilişkin olası açıklamaları geliştirmek, Bir olayı değerlendirmek amacıyla kullanılır(Gall, Borg ve Gall, 1966).

4. Durum Analizi (Örnek olay) Nitel durum çalışmalarının en önemli özelliği bir ya da birkaç durumun derinlemesine araştırılmasıdır. Yani bir duruma ilişkin etkenler (ortam, bireyler, olaylar, süreçler vb) bütüncül bir yaklaşımla araştırılır ve ilgili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili durumdan nasıl etkilendikleri üzerine odaklanılır. Durumlar Neler Olabilir? • Bireyler (öğretmen, öğrenci, yönetici …) • Programlar, • Gruplar-topluluklar • Politika/lar • Eylem/davranışlar

4. Durum Analizi (Örnek olay) Durum Çalışmalarında Karşılaşılan Güçlükler • Araştırmacının çalışacağı durumun tanımlanması, sınırlarının belirlenmesi, • Araştırma desenine karar verilmesi, tek durum mu çalışılacak ya da çoklu durumlar mı? Eğer çoklu durum ise kaç tane durum seçilmesi gerektiğine karar vermeli. Örnek olay tarama modelleri: Evrendeki belli bir ünitenin (birey, aile okul, hastane dernek vb.), derinliğine ve genişliğine, kendisini ve çevresi ile olan ilişkilerini belirleyerek, o ünite hakkında bir yargıya varmayı amaçlayan tarama düzenlemeleridir.

Durum çalışmaları; İnsanların, konuların, sorunların, ya da programların yakından incelenmesini içerebilir. Bir okuldaki öğrencilerin deneyimleri, başka bir okulda kopya çekme vs. Bu olgular İçerik ve karakterlerinde tek olan özel durumlar olarak bilinir Durum çalışmaları; etnografyalardan farklı olarak daha kısa zamanda, belki yılda birkaç hafta, odaklanmış sorulara derinlikli tasvirler ve yorumlamalar getirmeye çalışırlar.

Etnografyalar daha kapsamlı sorular sormaya bir yıl veya daha fazla sürebilecek, gözlemlemeye, uygulamaları ve inançları açıklamaya, kültürel yorumlar çıkarmaya eğilimlidir. Ek olarak, biyografiler ve diğer tarihsel araştırma yaklaşımlarından farklı olarak durum çalışmaları güncel durumları aydınlanma ve anlama amacıyla araştırır. (Hays, 2004 :218)

İzlenebilecek aşamalar Araştırma sorularının geliştirilmesi, Araştırma alt problemlerinin geliştirilmesi (varsa) Analiz biriminin saptanması Çalışılacak durumun belirlenmesi Araştırmaya katılacak bireylerin seçimi, Verinin toplanması ve alt problemlerle ilişkilendirilmesi Verinin analizi ve yorumlanması Çalışmanın raporlaştırılması (Yıldırım ve Şimşek 2008 :281) The study's questions are most likely to be "how" and "why" questions, and their definition is the first task of the researcher. The study's propositions sometimes derive from the "how" and "why" questions, and are helpful in focusing the study's goals. Not all studies need to have propositions. An exploratory study, rather than having propositions, would have a stated purpose or criteria on which the success will be judged. The unit of analysis defines what the case is. This could be groups, organizations or countries, but it is the primary unit of analysis. Linking the data to propositions and the criteria for interpreting the findings are the least developed aspects in case studies (Yin, 1994). Yıldırım 280-287

Geçerlik, güvenirlik ve genelleme Sıkça eleştiri konusu olan geçerlik ve güvenirlik konusunda alınabilecek bazı önlemler vardır: Çalışılan durumun süresi uzatılabilir Veri toplanırken veri çeşitlemesi(birden fazla yöntem) kullanılabilir Temel sonuçlar araştırmaya katılan bireylerle paylaşılabilir, amaç bir durumu irdelemekse bunda bir sakınca yoktur Aynı alanda diğer araştırmacıların görüşlerine başvurulabilir

Yin (1984) bir araştırma deseninin niteliğinin artırılabilmesi için şu 4 özelliğe bakılması gerektiğini belirtmektedir: Yapı geçerliği: Çoğu kişi durum çalışmasında işe vuruk ölçütlerin olmadığına ve veri toplama sırasında araştırmacının öznel yargılarının işe karırştığına inanır. Bu iyi planlanmış bir çalışma için haksız bir eleştridir. Bunu artırmak için * Birden fazla veri türü kullanılabilir Verilere ilişkin kanıt zinciri oluşturulabilir Çalışma kendinden veri toplanmış bir kişiye okutulup görüş alınabilir (Yıldırım ve Şimşek 2008 :289)

İç geçerlik: Araştırmada yapılan çıkarımlar ve ne derecede geçerli oldukları ile ilgilidir. Durum çalışması yapan kişinin bulduğu sonuçlara nasıl ulaştığını açık seçik ortaya koyması ve kanıtlarını diğer kişilerin ulaşabileceği biçimde sunması gerekir. Dış geçerlik: Daha çok bir araştırmanın sonuçlarının genellenmesi ile ilgilidir. Pek çok kişi durum çalışmalarının sonuçlarının genellemeyeceğini iddia eder. Ama burada yapılan genelleme anket çalışmalarında olduğu gibi bir evrene değil, bir kurama yapılmaktadır (analitik genelleme)

Güvenirlik: Yapılmış bir çalışmanın başka bir araştırmacı tarafından aynı biçimde tekrar edildiğinde aynı veya benzer sonuçlar vermesi ile ilgilidir. Durum çalışmasında araştırmacı İzlenen süreçleri açıkça tanımlamalı, İlgili dokümanlarla desteklemeli, Araştırmasını bir sistem içinde kademeli olarak geliştirmeli ve bunu sunmalı, Gerektiğinde başka araştırmacıların kullanabileceği/kontrol edebileceği bir veri tabanı oluşturmalıdır.

Durum çalışmalarında kaynaklar Stake (1995) , ve Yin (1994) durum çalışmalarında en az altı kanıt kaynağı belirlemişlerdir: Dokümanlar (mektuplar, ajandalar, gazete makaleleri vs.) Arşiv kayıtları (isim listeleri araştırma verileri vs.) Görüşmeler (açık uçlu, odaklanmış, yapılandırılmış ya da survey)

4. Doğrudan gözlem (birden fazla gözlemci olursa güvenirlik artar) 5 4. Doğrudan gözlem (birden fazla gözlemci olursa güvenirlik artar) 5. Katılımcı gözlem (genelde yakın civarın – neighborhood-, ya da grupların gözlenme- sinde kullanılır) 6. Fiziksel objeler (Çalışma boyunca saha ziyareti sırasında araştırmacı tarafından toplanabilecek fiziksel kanıtlardır.

Durum çalışması desenleri Bütüncül Tek Durum Deseni: Tek bir analiz birimi (bir birey, bir kurum vs.) vardır İyi formüle edilmiş bir kuramın teyit edilmesi veya çürütülmesi amacıyla, Aşırı, aykırı ya da kendine özgü durumların araştırılmasında Daha önce kimsenin ulaşamadığı, veya çalışmadığı durumlarda kullanılabilir.

İç içe geçmiş tek durum deseni: Tek bir durum içinde birden fazla alt tabaka veya birim olabilir. Ör: okulu araştıran bir araştırmacının okulun tüm katmanlarından veri toplaması gereklidir.

İç içe geçmiş çoklu durum deseni: Yine birden fazla durum söz konusudur ancak ele alınan her bir durum kendi içinde alt birimlere ayrılarak çalışılabilir. Bütüncül Çoklu durum deseni: Her bir durum kendi başına bütüncül olarak ele alınır ve daha sonra birbiriyle karşılaştırılır

Durum Çalışmasının Türleri Tarihsel Örgütleme: Özel bir kuruluşun zamana bağlı süreçleri üzerine odaklanılır ve genellikle kuruluşun gelişimi aşama aşama belirlenir. Gözlemsel: Bir olgu üzerine yapılacak olan çalışmada verilerin toplanması için öncelikli yöntemdir. Hayat Hikayesi: Birincil bir kişinin anlatımlarının başka bir kişi tarafından tamamlanmasıdır. Durum Analizi: Özel bir olayın farklı bakış açıları kullanılarak incelenmesidir. Çoklu Durum: Birbirinden bağımsız olgular incelenir. Çoklu Alan: Çoğunlukla kuram geliştirmek için bir çok alan ya da katılımcı kullanılır.

Durum Çalışmasını Raporlaştırma Durum çalışmasını raporlaştırmanın doğru bir yolu yoktur. Fakat bazıları, kronolojik rapor oluşturarak okuyucuya hikayeleme ya da her önermeye gönderme yapma gibi yöntemler önermişlerdir. Yeni araştırmacıları bekleyen risklerden biri araştırma sorusundan uzak ilgi çekici lüzumsuz veriler arasında kaybolmaktır (Baxter ve Jack, 2008 :555)

Eylem Araştırması Uygulayıcının doğrudan kendisinin ya da bir araştırmacı ile birlikte gerçekleştirdiği ve uygulama sürecine ilişkin sorunların ortaya çıkarılması ya da hali hazırda ortaya çıkmış bir sorunu anlama ve çözmeye yönelik veri toplama ve analiz etmeyi içeren bir araştırma yaklaşımıdır.

Eylem Araştırmasının Özellikleri İşbirliğine dayalıdır, Çalışanların öz eleştiri yapmasına olanak verir, Sistematik bir öğrenme sürecidir, Çalışanların iş hakkındaki düşüncelerini gözden geçirmelerini gerektirir, Açık fikirli olmayı gerektirir,

Eylem Araştırmasının Özellikleri İşyerinin eleştirel bir analizidir, Özellikler üzerine vurgu yapar, Küçük grupların işbirliği içinde çalışmasıdır, İş uygulamalarının gerçekleşmesidir.

Eylem Araştırmasının Amacı Bu araştırma türü, hemen tüm alanlarda ortaya çıkan sorunlara çözüm bulmaya yönelik bir araştırma çeşididir; uygulamacıların her türlü sorunlarını çözmek için kendi uygulamalarını incelemeleri üzerine kurulu bir süreçtir.

Eylem Araştırmasının Amacı Eylem araştırmasının 3 ana hedefi vardır: Somut sosyal sorunlara doğrudan yaklaşım Araştırma sürecinde sonuçların uygulamaya dönüştürülmesi Araştırmacı ve etkilenen taraflar arasında eşitlik

Eylem Araştırması Türleri Kaynaklarda farklı eylem araştırması türlerine rastlamak mümkündür. Eylem araştırmasının bireysel olarak sınıf bazında, birkaç sınıfı kapsayarak grup halinde ve okul çapında veya bölgesel nitelikte ise takım halinde yapılabilmektedir .

Teknik/bilimsel/işbirlikçi eylem araştırması Bu yaklaşımda, daha önceden belirlenmiş bir kuramsal çerçeve içinde bir uygulamanın test edilmesi veya değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Yaklaşım, uygulama sürecini betimlemeye çalışır. Uygulama sürecinde uygulayıcı ve araştırmacı arasında sıkı bir etkileşim vardır.

Uygulama/karşılıklı işbirliği/tartışma odaklı eylem araştırması Araştırmacı ve uygulayıcı bir araya gelerek uygulamada ortaya çıkan olası sorun alanlarını, bu sorunlara neden olan olası etmenleri ve olası müdahale yollarını saptarlar. Yaklaşım, uygulamayı geliştirmeye yönelik olduğundan “uygulama odaklı eylem araştırması” olarak da bilinir. “Teknik/bilimsel/işbirlikçi” yaklaşıma göre daha esnektir.

Özgürleştirici/geliştirici/eleştirişsel eylem araştırması Bu yaklaşımda uygulayıcıya yeni bilgiler, beceriler ve deneyimler kazandırılması ve uygulayıcının kendi uygulamalarına karşı eleştirisel bakış açısı kazanması amaçlanmıştır. Uygulayıcının kendi uygulamalarını bir problem çözme süreci olarak görmesi ve sürekli olarak bu süreç içinde kendi rolünü sorgulaması sağlanır. Uygulamalarına eleştirel bir gözle bakabilme anlayışını geliştirmesi sağlanır.

Eylem Araştırmalarının Diğer Araştırma Türlerinden Farkları Eylem Araştırması Diğer Araştırma Yöntemleri Yerel sorunları çözmeye odaklı Durumları sınama, genelleştirilebilir bilimsel bilgiler üretmeye odaklı Araştırmanın yürütülebilmesi için çok fazla eğitim gerekmez Araştırmanın yürütülebilmesi için gerekli ve yeterli düzeyde eğitim alınması zorunludur Araştırmacı sorun bağlamının içinden bir kişidir Araştırmacı genellikle sorun bağlamının doğrudan içinde değildir Genellikle sorun durumuna özgü yeterlikte araştırmacının geliştirdiği veri toplama araçları kullanılır Genellikle uzmanlar tarafından geliştirilmiş ya da denetlenmiş veri toplama araçları geliştirilir Araştırmanın bulguları ve sonuçları araştırma bağlamının özelliklerine ve değerlerine göre yorumlanır Araştırmanın bulguları ve sonuçları evrensel özellikler ve değerlere göre yorumlanır

Eylem Araştırmalarının Diğer Araştırma Türlerinden Farkları Eylem Araştırması Diğer Araştırma Yöntemleri Araştırmanın araştırmayla ilgili bireysel deneyim ve görüşleri veri olarak dikkate alınır Alınmaz Araştırmanın sonuçları çok az genellenebilir Araştırma sonuçları genellenebilir Kasıtlı örneklem üzerinde çalışılır Örneklemin seçkisiz olması tercih

Eylem-Aşamaları Ve Sonuçları

NİTEL ARAŞTIRMADA ÖRNEKLEM Olasılık Temelli Örnekleme Yöntemleri Seçkisiz örnekleme Sistematik örnekleme Tabaka örnekleme Küme örnekleme Amaçlı Örnekleme Yöntemleri Aşırı/Aykırı durum Maksimum çeşitlilik Benzeşik örnekleme Tipik durum Kritik durum Kartopu veya zincir Ölçüt Doğrulayıcı ya da yanlışlayıcı durum Kolay ulaşılabilir durum Seçkisiz örnekleme: tek başına genellikle kullanılmaz çünkü homojen örneklem seçtiğimizden nasıl emin olcaz? Sistematik örnekleme: Belli ölçütlere göre örneklem seçilir. Tabaka örnekleme: sınırlandırılmış evrende alt tabakalar ya da alt birimler vardır Bunların hepsinden seçilir. Küme örnekleme ve Tabaka örnekleme 5 katlı pasta gibidir, biri çilekli, biri muzlu…. Aşırı/Aykırı durum: Çok iyi ve çok kötü birkaç okul seçilmesi gibi… Maksimum çeşitlilik: Ankara kırsalı, kent merkezi ve varoşlardan okul seçmek…X Benzeşik örnekleme Tipik durum: Ankara merkezinde seçilmiş bir ve ya birkaç tipik devlet okulu… Tipik durum: Bu burada oluyorsa kesinlikle başka benzer durumlarda da olur ya da tam tersi Kartopu veya zincir: Araştırma ilerledikçe öne çıkan kişi ya da durum sayısı netleşip azalacaktır… Ölçüt: Ölçüt listesi önceden hazırlanır mesela 10 gün devamsızlık yapan öğrncler… Doğrulayıcı yada yanlışlayıcı durum: Çoğunlukla bir araştırmacının araştırma deneyimlerinden ortaya çıkar. Kolay ulaşılabilir durum: Araştırmaya hız ve pratiklik katar, az maliyetlidir.

Örneklem Türü Aşırı/Aykırı durum: Çok iyi ve çok kötü birkaç okul seçilmesi gibi… Maksimum çeşitlilik: Ankara kırsalı, kent merkezi ve varoşlardan okul seçmek…X Benzeşik örnekleme

Örneklem Türü Tipik durum: Ankara merkezinde seçilmiş bir ve ya birkaç tipik devlet okulu… Tipik durum: Bu burada oluyorsa kesinlikle başka benzer durumlarda da olur ya da tam tersi Kartopu veya zincir: Araştırma ilerledikçe öne çıkan kişi ya da durum sayısı netleşip azalacaktır…

Örneklem Türü Ölçüt: Ölçüt listesi önceden hazırlanır mesela 10 gün devamsızlık yapan öğrncler… Doğrulayıcı ya da yanlışlayıcı durum: Çoğunlukla bir araştırmacının araştırma deneyimlerinden ortaya çıkar. Kolay ulaşılabilir durum: Araştırmaya hız ve pratiklik katar, az maliyetlidir.

Yararlanılan Kaynaklar Baxter, P., Jack, S. (2008) Qualitative Case Study Methodology: Study Design and mplementation for Novice Researchers The Qualitative Report Volume 13 Number 4 December 544-559 http://www.nova.edu/ssss/QR/QR13-4/baxter.pdf Flyvbjerg B. (2006) Five Misunderstandings About Case-Study Research Qualitative Inquiry Volume 12 Number 2 April 219-245 Sage Publications 10.1177/1077800405284363 http://qix.sagepub.com hosted at http://online.sagepub.com Given L. M. (Ed.) (2008) The Sage encyclopedia of qualitative research methods (Vols. 1&2). U.S.A Sage publications Hays P. A. (2004) Case Study Research. deMarrais K. & Lapan S.D. (Ed.) Foundations for Research: Methods of Inquiry in Education and The Social Sciences(s. 218- 234) LEA Karasar N. (2005) Bilimsel Araştırma Yöntemi (15. baskı) Ankara Nobel yay. Dağ. Tellis W. (1997) Introduction to Case Study The Qualitative Report, Volume 3, Number 2, July http://www.nova.edu/ssss/QR/QR3-2/tellis1.html Yıldırım A., Şimşek H. (2008) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (7. Baskı) Ankara Seçkin Yay.