YÜZ-BURUN-BOYUN ÇENE-KULAK YARALANMALARI Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL

YÜZ-BURUN-BOĞAZ-ÇENE- KULAK YARALANMALARI Yüz duyu organları, kemik sinüsleri, solunum ve sindirim sisteminin başlangıcını içerir. Yaralanmaları tehlikelidir. Çoğunlukla direk darbeler sonucu meydana gelir. Açık kırıklar, yumuşak doku zedelenmeleri veya kopmalar meydana gelir.

ÇENE ve YÜZ KIRIKLARINDA MUAYENE BULGULARI İNSPEKSİYON : Alt ve üst çenenin iyi kapanmaması, asimetri, diş kavsinin bozukluğu, normal yüz yapısının bozulması, yumuşak dokularda yara, bere, ödem, ekimoz, ağız ve burundan kanamalar gözlenir

ÇENE ve YÜZ KIRIKLARINDA MUAYENE BULGULARI TEDAVİ : 1- İlk yapılacak travma sonrası ağız ve burun boşluğuna dolan kemik kırıntıları, diş, pıhtı gibi yabancı cisimlerin temizlenmesidir. 2- Airway takılır. 3- Gerekiyorsa endotrakeal entübasyon yapılır. 4- Kanama durdurulur(tampone edilir).

ÇENE ve YÜZ KIRIKLARINDA MUAYENE BULGULARI 5- Çene tespiti sağlanır ;15 cm genişlikte sargı çene altına geçirilip baş üzerinden bağlanır. YARALININ TAŞINMASI : Bilinci açıksa baş önde semifovler pozisyonda, çene başa sargı ile sarılır. Bilinç kapalıysa yarı yüzü koyun pozisyonda ağız, burun, aşağıda kalacak şekilde transport edilir.

BOYUN YARALANMALARI 1) AÇIK BOYUN YARALANMALARI : Kesici, delici alet yaralanmaları ve trafik kazası nedeniyle meydana gelir.Genellikle keskin sınırlı ve temiz yaralardır. Derinlikleri genişliklerinden daha fazladır!! Ateşli silah ile olan yaralanmalar ise yaygın doku kaybı ile karakterizedir. Büyük damarlar ve servikal omurga dahil tüm vital yapılar tehlikededir.

BOYUN YARALANMALARI AİRWAY : Parçalanmış kıkırdak, yumuşak doku, ödem, hematom, cilt altı amfizemi, hava yolu içine kanama nedenleri ile oluşan tıkanıklık aspirasyon ve entübasyon ile giderilmelidir. KANAMA KONTROLÜ : Boyunun her iki tarafında damar sinir paketi bulunur.

BOYUN YARALANMALARI (A. Karotis communis- V Jugularis İnterna-N Vagus-Sempatik zincir.) Bu oluşum özellikle kesici ve delici alet açık yaralanmalarında zarar görür. Kanama çoğu kez belirgin olmasına rağmen hematom oluşturup damara bası da yapabilir. Aktif kanamada karotis nabız kaybı veya hematom üzerinden sufl duyulması alınabilir.

BOYUN YARALANMALARI Arteriyal kanama yüksek basınçlı, fışkırır tarzda ve parlak kırmızı renktedir. Kanama bölgesinin proksimalinden (kalbe yakın) uygulanan bası ile kontrol edilmelidir. Venöz kanama ise daha düşük basınçlı ve daha koyu renklidir. Kanama bölgesinin distaline (kafaya yakın) yapılan bası ile kontrol edilir. Proksimaline yapılan bası ile hava embolisi riski engellenmelidir.

BOYUN YARALANMALARI Bası bir veya iki el parmak uçları ile yada bir kompresle kanamayı durdurmaya yetecek basınç ile yapılır. En az iki ekstremiteden 16-18 g branül ile damar yolu açılır. Damar yatağı hızla doldurulmalıdır. ŞOK !!!!! N Vagus yaralanması kord vokal paralizisine neden olur. Tek taraflı ses kısıklığı yaparken çift taraflı olursa akut solunum felci gelişir.

BOYUN YARALANMALARI Servikal sempatik zincir yaralanması varsa aynı tarafta enoftalmi, miyozis, pitozis ve yüz terlemesi yitimi (anidroz) ( horner sendr.) meydana gelecektir. Yaralanma yerinde debritman yapılmalı ve yabancı cisimler çıkarılmalıdır.

BOYUN YARALANMALARI KAPALI BOYUN YARALANMALARI : Motorlu taşıt, spor aktiviteleri veya ası ile oluşur. Kıkırdak yapılarda ( hyoid, thyroid, cricoid ve trakea) veya yumuşak dokuda (özefagus, farenks) yaralanma oluşabilir. Birincil yaralanmalar nedeniyle gözden kaçar daha sonra hematom veya cilt altı amfizem şeklinde solunum problemlerini ortaya çıkarır.

BURUN KANAMASI (EPİSTAKSİS) ANATOMİ : Burun oldukça iyi kanlanan bir organdır. Eksternal ve internal karotis arterlerden beslenir. ANTERİOR EPİSTAKSİS : Genellikle nasal septum ön bölümünde kanlanmanın yoğun olduğu little alanından kaynaklanır. Bu bölgeye yapılan tahriş (travma-kuruma etkisi mukozal kabuklanma) sonucu olabilir.

BURUN KANAMASI (EPİSTAKSİS) Sıcak havalarda aşırı vasodilatasyon sebebi ile kendiliğinden de kanama olabilir. POSTERİOR EPİSTAKSİS : Nasal kavitenin arka bölümlerinden genize doğru kanama görülür. Yaşlı hastalarda HT bağlı gelişirken, pıhtılaşma bozuklukları, çeşitli ilaçlar ve KVS hastalıkları yine posterior epistaksise sebep olabilir.

EPİSTAKSİSTE HASTAYA YAKLAŞIM Öncelikle hastanın TA’i kontrol edilir. Yüksek ise düşürülür. Hasta aşırı ajite ise sedasyon uygulanabilir. Burun ve geniz içindeki pıhtılar sümkürme veya aspirasyonla temizlenir ve nasal kavite bol SF ile ile yıkanır. Çene altına tutulan bir küvet ile enjektör yardımıyla temizlik tamamlanır.

EPİSTAKSİSTE HASTAYA YAKLAŞIM Daha sonra kanamanın yeri tespit edilmeye çalışılır. Anterior Epistaksis çoğunlukla kısa süreli burun kanatları basısı ile durur. Kontrol edilmezse anterior tampon uygulanır. Tampon uygulanacak spança % 4lük lidokain ile 1:1000 lik epinefrin karışımı emdirilirse daha hızlı sonuç alınır. Hala devam ediyorsa posterior kanama düşünülür.

EPİSTAKSİSTE HASTAYA YAKLAŞIM Posterior tampon yapma ihtiyacı doğuyorsa hasta tekrar değerlendirilmelidir. Nelaton sonda yardımıyla posterior nasofarenkse yönlendirilen balon şişirilerek tamponlama yapılır. Uzman ellerde yapılması gereklidir. Post. Epistasis kanaması olan hasta mutlaka hosbitalize edilmelidir.

NASAL FRAKTÜRLER Nasal fraktür yüz travması olan her hastada şüphenilmesi gereken bir durumdur. * Şişlik * Hassasiyet * Krepitasyon * Deformite * Epistaksis * Periorbital ekimoz * Rinore tanıyı destekleyen bulgulardır.

NASAL FRAKTÜRLER DEPLASE OLMAYAN KIRIKLAR : Genellikle çok şiddetli olmayan travmalar sonucunda burunun şişliği ve hyperemik görülmesi ile sonuçlanır. Başın yükseltilmesi ve soğuk kompresyon yapılır varsa anterior kanamaya müdahale edilir. Burun üzerindeki konjesyon ve ödem çözüldükten sonra mutlaka KBB dr gitmelidir.

NASAL FRAKTÜRLER DEPLASE KIRIKLAR : Şiddetli ödem ve ekimoza rağmen şekil bozukluğunun gözüktüğü kırıklardır. Kanama olabileceği gibi septum içinde hematom da gelişebilir. FM burunun kıkırdak kısmı içi sıvı dolu bir kese gibi palpe edilir. Aktif kanama olmasa bile hastanede hematom boşaltılmalıdır.

NASAL FRAKTÜRLER Kribriform kemik kırıklarında subaraknoid aralığın açılması sonucu rinore yoluyla BOS sızıntısına sebep olabilir. Kanla birlikte şeffaf bir akıntı vardır.” halo” test yapılarak doğrulanır.Bir spanç üzerine alınan kanlı burun akıntısı bekletildiğinde ortadaki kan lekesinin etrafında şeffaf bir halka oluşuyorsa test pozitif demektir.

BURUNDA YABANCI CİSİM Tek taraflı burun tıkanıklığı, kötü kokulu burun akıntısı ve/veya tek taraflı burun kanaması YC şüphesi uyandırır. Bakliyat türü YC’ler sıvı uygulanırsa daha çok şişip kanalı tıkayacağı için dikkat edilmelidir. Seviyesi tespit edilip daha derine itilmesi engellenmelidir. Mutlaka KBB hekimi görmelidir.

MANDİBULA KIRIK VE ÇIKIKLARI Genellikle trafik kazalarından sonra, darp ve spor yaralanmalarından sonra da sıkça görülebilmektedir. Kırıklarda dikkat edilecek hastanın hava yolu pasajının açık kalmasıdır. Dil geriye kaçıp hava yolunu tıkayabilir. Airway hayat kurtarıcıdır. Çene çıkıklarında redüksiyon yapılırken dikkat edilmelidir.

ÜST ÇENE MAXİLLA KIRIKLARI Travmalar sonucunda üst çenede belirli hatlar boyunca kırıklar meydana gelir. Le Fort kırık hatları olarak adlandırılır. Hava yolu tıkanıklığı genellikle daha ciddidir. Ağız içi yabancı cisimlerden temizlendikten sonra hasta oturtulur veya öne eğik duruma getirilerek solunum rahatlatılır.

KULAK YARALANMALARI Kafa travmalarında görülebilir.Öncelik her zaman hastanın vital fonksiyonlarındadır. Kulak kepçesi hematomu: Kulak kıkırdağı ve cilt arasında birikir. Eğer drene edilmezse kıkırdak dolaşımını ve beslenmesini bozar ve deformitelere neden olur. Enjektörle boşaltılıp basınçlı pansuman yapılmalıdır. Hasta mutlaka hosbitalize edilmelidir.

KULAK YARALANMALARI Temporal kemik kırıklarında dış kulak yolunun kanlı olması, kulaktan BOS ile karışık akıntı gelmesi (otore) ve kulak arkasında battle bulgusunun (+) olması ciddi kafa travması bulgularıdır hastaya kafa travması protokolleri uygulanır. Kulak muayenesi yapıldığında kulak zarında hemotimponum görülür.(mavi-siyah)

KULAK YARALANMALARI Kulaktan BOS veya kan gelmesi orta kulak ile subaraknoid boşluk arasına bir bağlantı olduğunu gösterir. TRANSPORT : Kulak veya burundan gelen BOS tamponlanmaz beyin içi basınç artışına sebep olabilir. Temel yaşam desteği verilir ve kulağına emici bir pansuman konularak hastanın başı 15-30 cm yukarda olacak şekilde taşınır.

KULAKTA YABANCI CİSİM Çocuklarda bakliyat, oyuncak parçası, boncuk veya her yaş grubunda sinek böcek olabilir. Canlı varlıklar hareketle timpanik zarı uyarırlar ve şiddetli uyarı ve ağrı oluşabilir. ACİL YAKLAŞIM : Canlı YC için kulak içine gliserin, lidokain veya alkol damlatılarak öldürülür.

KULAKTA YABANCI CİSİM ACİL YAKLAŞIM : Kulak aşağı gelecek şekilde çevrilir ve dışarı akması beklenir. Su damlatılmaz bitki parçaları, bakliyat su ile şişip daha büyük hale gelirler. Çıkmaz ise hasta hastaneye götürülür. Sivri materyal ile, körlemesine deneme yapılmaz otoskop ile hastane şartlarında çıkarılır.

KULAK AĞRISI- Otitis Media ÜSYE geçiren hastada Mikroorganizmaların östaki borusunu izleyerek orta kulağa ulaşması ile meydana gelir. Yüksek ateş, şiddetli kulak ve baş ağrısı vardır. Kulak zarı arkasında biriken materyal zarda kırmızı ve ödemli bir görüntü yapar. Zar perfore olursa iltihap akacaktır. TEDAVİ : Acil Bakım+Analjezik şeklindedir.

KULAK AĞRISI- Otitis Externa Dış kulak yolunun sıklıkla bakteri ve mantarlarla enfekte olmasından kaynaklanır. Kulak hijyeninin bozuk olduğu kişilerde ve sık olarak temiz olmayan havuzlarda yüzenlerde gözlenir. Ağrı, kötü kokulu akıntı ve buşona bağlı işitme azalması vardır. Dış kulak yolu ödemli ve kızarıktır.

KULAK AĞRISI- Perforasyon Kulak zarına olan direk travmalar - Kalem, ağaç dalı, kulak temizleme çubuğu Patlama sonucu şiddetli ses ortaya çıkması ile oluşan perforasyonlar. 85 Desibelden yüksek şiddetteki sesler zararlıdır. Scuba dalışları sonucu aşırı su basıncı ile olan perforasyonlar.

KULAK AĞRISI- Perforasyon Travma sonrasında kulak zarı delinmesi şiddetli ağrı ve kulak kanamasına neden olur. İşitme kaybı ve kulak çınlaması ortaya çıkar. Kemikçik zincirinde dislokasyon varsa işitme kaybı daha fazladır. Hastada eş zamanlı baş dönmesi ve denge kaybı varsa iç kulak da etkilenmiş demektir.