Örneklem Seçme
ÖRNEKLEM Nitel araştırmalarda temel olarak Amaçlı Örneklem kullanılır. Amaçlı örneklemin de çeşitleri bulunmaktadır. Araştırmaların yöntem bölümü yazılırken de hangi amaçlı örneklemin ne için kullanıldığı geçerlik ve güvenirlik açısından oldukça önemlidir.
Örneklem 1- Tipik örneklem: Bu örneklem araştırma konusunu temsil ettiği düşünülen ve konuyla ilgili tipik özellikleri gösterdiğine inanılan örneklemdir. (Örneğin: Eskişehir merkezinde bulunan genel lise okul müdürlerinin tipik okul müdürleri olduğu)
Örneklem 2. Kritik örneklem: Bu örneklem, üstün, sıradışı ya da alışılmadık karakteristiklere sahip olan bireylerden oluşur. (örneğin: Fiziksel engelleri olmasına rağmen sporda başarılı olan kişiler gibi)
Örneklem 3. Homojen örneklem: Bu örneklemde grupta bulunan kişiler aynı kişisel özellikleri ya da diğer ortak karakteristikleri taşır (Örneğin: Üniversitelere okul birincisi kontenjanından girmiş öğrenciler, uyuşturucu kullanma nedeniyle okuldan atılanlar gibi)
Örneklem 4. “Uç örnek”/aykırı durum örneklemi: Bilinen ya da genel kategorileştirmelere uymayan, uç özellikler gösterenlerden oluşan örneklemdir. Kritik örneklemden temel farkı örüntülerden farklılaşmalarıdır, üstünlük alışılmadıklık söz konusu değildir, daha çok onlardan beklenilmedik bir durum ortaya çıkmıştır. (Örneğin: çok düşü sosyo-ekonomik düzeyden geldikleri halde oldukça başarılı olan öğrenciler)
Örneklem 5. Kuramsal örneklem: Araştırmanın bir kavram ya da kuramı öğrenmesine yardım eden örneklemdir. (Örneğin: Piaget’in gelişim kuramını anlamak için seçilmiş belirli yaş grubındaki çocukarın seçimi)
Örneklem 6. Fırsatçı örneklem: Yapılan bir araştırma esnasında ortaya çıkan yeni durumdan faydalanmak amacıyla seçilen örneklemdir. (Örneğin: Okul müdürleri ile yapılan bir çalışmada, okulun liderlik becerilerine en yakından tanık olan kişilerin idari personel olduğu ortaya çıkıyor, bu grupta araştırmaya dahil ediliyor)
Örneklem 7. Onaylayıcı örneklem: Daha önceden elde edilmiş verilerin onaylanması veya reddedilmesi için oluşturulan örneklem. (Örneğin: okulu terk eden öğrencilerin neden okulu terk ettiklerine dair yapılan bir araştırma)
Örneklem 8. Maximum çeşitlilik örneklemi: Hedef grup içindeki çeşitliliği çok çeşitli yönleriyle temsil edebileceği düşünülen örneklem. (Örneğin: okul hakkında farklı tutumlara sahip öğrencilerin seçimi, öğretmenlik mesleğinde çeşitli deneyimleri temsil edebilecek öğretmenlerin seçimi)
Örneklem 9. Kartopu örneklemi: Araştırma sırasında yeni bir grubun araştırmaya dahil edilmesi gerekliliğinin ortaya çıkmasıyla oluşturulan orneklem. (Örneğin: Okul müdürleri ile yapılan görüşmelerde, müdürler tarafından önerilen ve araştırmaya katılmasının yararlı olacağını düşündükleri başka müdürlerinde araştırmaya dahil edilmesi) Fraenkel & Wallen (2012)
Örneklem 10. Ekolojik örneklem: Bazı durumlarda araştırma konusu çeşitli seviyeler içerebilir. Bu seviyelere birbirlerine bağımlılık içinde farklı işlevlere sahip olabilirler. Bu nedenle bağımsız olarak incelenmeleri mümkün değildir. Bu durumda farklı katmanlardan örneklem almak durumunda kalabiliriz. İki çeşit ekolojik örneklemden bahsedebiliriz: içten dışa ve dıştan içe. (Örneğin: 4+4+4 eğitim sisteminin araştırılması, bakanlık personelinden başlayarak, en son öğrencilerle görüşmek gibi)
Örneklem 11. Örtük örneklem: Özellikle eleştirel araştırmalarda, araştırmacı güç ilişkilerinin nasıl işlediğini ortaya çıkarmak için güç odaklarına sızar. Burada gücün nasıl yeniden üretildiği gibi bir takım çalışmalarda bulunur. Bu çevrede bulunan kişiler araştırmacının örneklemini oluşturur (Örneğin: Fabrikaya gizli biçimde işçi olarak giren bir araştırmacı)