OLİGOPOL VE OYUN TEORİSİ Dr. Hakan BAKKAL 03/11/2014

OLİGOPOL Birbirine etki edebilecek kadar az sayıda firmanın bulunduğu piyasa. Oligopolistik bağımlılık, Üretim miktarı, fiyat, reklam kararlarının diğer firmaları etkilemesi. Homojen Mal ve Farklılaştırılmış Mal

OLİGOPOL ve OYUN TEORİSİ Oyun , zorunlu olarak karşılıklı bağımlılık içerisinde olunan durumlarda akıllı kararların alındığı bir durum. Strateji, oyuncunun bir durum karşısında yapabileceği hamle. Kazanç matrisi, her bir strateji kombinasyonunun oyunculara sağladığı nihai sonucu ortaya koymaktadır. Sıfır Toplamlı, sabit Kazanç Matrisi Değişken Toplamlı Kazanç Matrisi

OLİGOPOL ve OYUN TEORİSİ İşbirliğine Dayalı Oyun Teorisi Bireysel ve Ortak Rasyonellik (Çoklu dönemlerde daha yüksek) Rekabete Dayalı Oyun Teorisi Nash Dengesi (Her iki firmanın dominant stratejilerinin birleşimi) Dominant strateji, karşı firmanın strateji seçimi ne olursa olsun ilgili firmaya en iyi sonucu sağlayan strateji. Nash dengesi, diğer firmaların stratejilerini sabit tuttuğu, hiçbir firmanın farklı bir strateji seçerek daha yüksek bir kar, çıkar elde edemeyeceği durumun olmasını sağlayan stratejilerin belirlenmesi Nash dengesi her zaman en iyi çözümü vermemekte. Mahkumlar Açmazı

OLİGOPOL ve OYUN TEORİSİ MAHKUMLAR AÇMAZI İTİRAF İNKAR A: 3 YIL B: 3 YIL A: 6 AY B: 10YIL A: 10 YIL B: 6 AY A:2 YIL B: 2YIL DOMİNANT STRATEJİ: SUÇU İTİRAF ETMEK

OLİGOPOL ve OYUN TEORİSİ Tüm oligopol modelleri, stratejik karar vericiler olarak, firmaların kendi arasındaki çatışma ve işbirliğini analiz etmek için kullanılan teoriler oyun teorilerinin örnekleri olarak görülmektedir. Oligopolistik oyunlar üç ana unsura sahip, F ≥ 2 Amaç Kâr Max. Her bir firma diğer firmaların eylemlerinin kendi kârını etkileyebileceğini bilmektedir. Her bir firmanın eylemi önemli bir şekilde rakiplerini etkiler.

OLİGOPOL ve OYUN TEORİSİ FİRMA 1 Q 240 180 FİRMA 2 57,6 72 54 64,8

Firmalar arasında işbirliği yok, Rekabetçi davranışlar sergilenmekte Firmanın en iyi stratejisi rakip firmanın davranışları dikkate alınmayarak belirlenmekte, Bağımsız davranışlar söz konusu MRe = MC, Kalıcı talep eğrisi  MRe, Temel Varsayımlar 1. Tüketiciler fiyatı veri olarak almakta 2. Homojen mal 3. Piyasada sabit firma sayısı (Giriş-Çıkış yok) 4. Firma fiyat ya da miktarı belirleyebilmekte OLİGOPOL TEORİLERİ Rekabete Dayalı (Geleneksel)

Rekabete Dayalı (Geleneksel) 1. COURNOT 2.BERTRAND 3. EDGEWORTH (SINIRLI KAPASİTELİ BERTRAND) 4. STACKELBERG COURNOT, STACKELBERG ÇIKTI BERTRAND FİYAT BELİRLENMEKTE STACKBELBERG, FİRMA DİĞERİNDEN ÖNCE BELİRLEMEKTE Rekabete Dayalı (Geleneksel) Oligopol Teorileri

Rekabete Dayalı (Geleneksel) Oligopol Teorileri 1. COURNOT MODELİ ÜRETİM MALİYETLERİ, MC =SABİT, MC=AC HOMOJEN MAL, TALEP DOĞRUSAL, FİRMA ÇIKTIYI BELİRLEMEKTE ALINAN FİRMA KARARLARI EŞANLI RAKİPLERİN ÜRETİMİNDE DEĞİŞMEZLİK ÖNGÖRÜSÜ

Rekabete Dayalı (Geleneksel) Oligopol Teorileri 1. COURNOT MODELİ STATİK OYUN TEORİSİ N≥2, MRe= MC Monopolist Denge, QN = (N/N+1) NASH DENGESİ EN İYİ TEPKİ FONKSİYONU q1=R1(q2), q2 = R2(q1) qic = Ri(qic) a. FİRMALAR MONOPOL GÜCÜNE SAHİP b. Cournot ɛd > Monopol ɛd b. Cournot Lerner < Monopol Lerner c. N ∞, Q↑ , P↓, Cournot Lerner ↓ (C Sabit) q1c = R1(q2c) Diğer firmanın çıktısı dikkate alınarak, her bir firma kar maksimizasyonunu sağlayan çıktı miktarını üretecek

Rekabete Dayalı (Geleneksel) Oligopol Teorileri 2. BERTRAND MODELİ ÜRETİM MALİYETLERİ, MC =SABİT, AC=MC HOMOJEN MAL, TALEP DOĞRUSAL, FİRMA FİYATI BELİRLEMEKTE

Rekabete Dayalı (Geleneksel) Oligopol Teorileri 2. BERTRAND MODELİ N≥2, C sabit, Pi↓, Qi↑, P= MC, (Bertrand Paradoksu) N=2, Bertrand Lerner = 0 a. P1>P2> C b. P1>P2=C c. P1=P2>C d. P1=P2=C Nash Dengesi Hiçbir firma fiyatını değiştirmek istemez. Çünkü normal kar elde ediyor. F’yi artırırsa, tüketicilerin tümünü kaybedebilir. F’yi azaltırsa zarar eder. Piyasa gücünün giderilmesi için 2 firma yeterli

Rekabete Dayalı (Geleneksel) Oligopol Teorileri EDGEWORTH (SINIRLI KAPASİTELİ BERTRAND MODELİ) ÜRETİM MALİYETLERİ, QN E KADAR MC =SABİT, AC=MC, HOMOJEN MAL, TALEP DOĞRUSAL, POZİTİF KÂR ALINAN FİRMA KARARLARI EŞANLI Qİ SINIRLI TALEBİN TÜMÜ KARŞILANAMIYOR. DENGE YOK. REKABET ANLAMSIZ Özelikle kısa dönemde üretim kapasitesini artırmak çok maliyetli. Otel, restaurantda oda sayısını artırmak gibi.

Rekabete Dayalı (Geleneksel) Oligopol Teorileri a. P1=P2=c Fi ↑  ∏i ↑ b. P1=P2>c Fi↓  ∏i ≠ Max. C. Pi> Pj>c Pj ↑  ∏j ↑ (Pin>Pj) DENGE YOK. REKABET ANLAMSIZ Özelikle kısa dönemde üretim kapasitesini artırmak çok maliyetli. Otel, restaurantda oda sayısını artırmak gibi.

Rekabete Dayalı (Geleneksel) Oligopol Teorileri 4. STACKELBERG MODELİ ÜRETİM MALİYETLERİ, MC =SABİT, AC=MC, HOMOJEN MAL, TALEP DOĞRUSAL, LİDER FİRMA, TAKİPÇİ FİRMA ÇIKTI DÜZEYİ (İLK OLARAK LİDER FİRMA TARAFINDAN KÂRINI MAX. EDECEK ŞEKİLDE) BELİRLENMEKTE ALINAN FİRMA KARARLARI FARKLI ZAMANLARDA COURNOT DAVRANIŞI, Ps> Pc, ∏L > ∏F, Qs >Qc

ÇOK DÖNEMLİ OYUNLAR BİRDEN FAZLA DÖNEMİ KAPSAYAN OYUNLAR ÖNCEKİ DÖNEMLERDEKİ SONUÇLARA BAĞLI OLARAK OLUŞTURULAN STRATEJİLER İŞBİRLİĞİ OLASILIĞI DAHA YÜKSEK TEHDİT TEHDİTİN ETKİLİ OLUP-OLMAMASI FAİZ ORANI OYUNUN UZUNLUĞU (TOPLAM CEZANIN ARTMASI) GÜVENİLİRLİK (GÜVENİLİR OLMAK, TAAHHÜT ALTINA ALMAK)

OLİGOPOL TEORİLERİNİN AMPİRİK ANALİZİ VARSAYIMLAR; TALEP DOĞRUSAL, MC SABİT MALİYETLİ LAVE (1962), ÇOK DÖNEMLİ OYUNDA OYUNCULARIN %75-%100 ‘Ü GİZLİ İŞBİRLİĞİ İÇERİSİNDE FOURAKER VE SİEGEL (1963), DÜOPOL’DE, 16 OLAYIN 5’İ REKABETE, 7’Sİ COURTNOT’A YAKIN TRİOPOLDE, MEDYAN ÇIKTI REKABETÇİ DÜZEYE ÇOK YAKIN HOLT (1985), ÇIKTI, KARTEL İLE COURNOT ARASINDA