METİN TÜRLERİ KATHARINA REISS

İŞLEVSELLİK (FUNKTIONALITÄT) İŞLEVSEL YAKLAŞIMLAR Çeviribilim de işlevsel yaklaşımların ortak noktası çeviriyi dilbilimsel bir işlem olarak gören kuramlardan ayrılarak, çeviriyi bir eylem, özellikle de iletişimsel ve toplumsal bir eylem olarak gören bir bakış açısı sunmalarıdır. İşlevsel yaklaşımlar arasında en fazla öne çıkan Alman çeviribilimci Hans Vermeer’in Skopos kuramı, Holz-Mänttäri’nin Çeviri Eylemi Kuramı ve Katharina Reiss’ın Metin Türleri ve İşlevleri üzerine yaptığı çalışmalar üzerine olmuştur. Reiss, metin türü konusunda geliştirdiği yaklaşımla, işlevsel çeviribilimin öncülerinden sayılmaktadır. Cicero Hieronymus W.Benjamin Martin Luther W.V.Humbold E.Schleiermacher Holz-Mänttäri Hans Vermeer Katharina Reiß

METİN ÇEŞİTLERİ (TEXTORTEN) 1. Bilgilendirici Metinler (Informative Texte) 2. İşlevsel Metinler (Operative Texte) 3. Anlatımcı Metinler (Expressive Texte) 4. Çok araçlı Metinler (Audio-Mediale Texte)

BİLGİLENDİRİCİ METİNLER (INFORMATIVE TEXTE) İçerik ve bilgilendirme ağırlıklı metinler, bir olayı ya da bir olgunun anlatımını kapsar. Genellikle düz yazı şeklinde oluşturulmuş metinlerdir. Bu tür metinler, politik bir olayı yorumlarken okuru belli bir noktaya çekmeyi amaçlar. Bu durumda bilgilendirme özelliği olan bilgilendirici metin, etkileyici işlev yüklenmesiyle operatif metin yapısını da kazanır (Reiss; 1993:18). Bu gruba giren metinler, genellikle medya haberleri, yorumlar, röportajlar, ticaret haberleri, kullanma kılavuzları, belgeler, ders kitaplar, araştırma yazıları, teknik ve sosyal bilimlere özgü metinlerdir.

İŞLEVSEL METİNLER (OPERATIVE TEXTE) Alıcıya yönelik olan bu metinler alıcı adresi veya kişiyi eyleme, bir reaksiyona yöneltmek amacını taşırlar. Bir eyleme yönlendirme özelliği taşıdıklarından, söylem, tarz ve biçim açısından etkilidirler. Dilin en etkili şekilde kullanımı bu metinlerde gerçekleşir. İkna, tatmin edicilik bu türlerde kendini gösterir. Bu grup metinler bir amacın, bir planın, bir söylemin gerçekleştirilmesi için yazılır.. Bu metinlere, reklamlar, propagandalar, yorumlar v.b. Yazılar örnek verilebilir.

ANLATIMCI METİNLER (EXPRESSIVE TEXTE) Bu tür metinlerde metnin şekli kadar yazarın metin içeriğini nasıl ifade ettiği de ön plandadır. Bunun yanında; söz dizimi, şekil, vurgulu bu tip metinlerin karakteristik özelliklerindendir. Stil, uyaklar/kafiyeler, karşılaştırmalı ve betimleyici/tasvirli konuşma tarzları, atasözleri, özdeyişler bu metinlerin içeriklerini oluştururlar. Ses uyumları sadece şiirler için geçerli değildir, düz yazılar içinde ses uyumu söz konusudur. Bu grup metinler, şekil ağırlıklı yazın metinlerin tüm özelliklerini taşırlar. Kısa öyküler, hikayeler, fıkralar, sahne oyunları, romanlar ve tüm şiir çeşitleri vurgulu metinleri oluşturur.

ÇOK ARAÇLI METİNLER (AUDIO-MEDIALE TEXTE) Daha önce açıklamaya çalıştığımız bilgi vurgulu, içerik ve şekil vurgulu metinlerin her türlü medya araçlarıyla iletilmesi ve eyleme konulmasıdır. İletişim amaçlı olduğu sürece metnin genel işlevini yürüttüğü her ortamda, dil dışı ‘yayın’ araçlarından faydalanılabilir. Dolayısıyla her türlü metin bu alanda işlenebilir. Bir radyo yayınında verilen oyunda sadece ses ve dil ön plandadır ancak bu oyunun televizyonda veya sahnede ortaya konulmasında diğer faktörlerde (Mimik, görüntü, hareketler ve renkler) devreye girer.