ŞOKTA GENEL YAKLAŞIMLAR

AMAÇLAR Sağlık ekibinin; Şok mekanizmasını anlaması, Şok belirtilerini tanıması, Şoktaki hastaya gerekli acil bakımı verebilmesi amaçlanmaktadır. 1

ŞOK “Doku perfüzyon yetmezliği ile karakterize bir sendrom”, ya da “Yaşamsal önemi olan organlar ve hücre fonksiyonlarını sürdüren oksijen ve besin maddelerinin sistematik kan basıncındaki yetersizlik nedeniyle hücrelere taşınamadığı bir durum” olarak tanımlanmakta olup, tedavi edilmezse hücre ölümü ile sonuçlanabilmektedir. 2

Şokun Sınıflandırılması Hipovolemik ve septik şok Kardiyojenik şok Vazojenik ve nörojenik şok Travmatik şok 3

Şok Tiplerine Göre Klinik Bulgular Parametre Hipovolemik Septik Kardiyojenik Nörojenik Cilt rengi Soluk Kırmızı (Erken önem) Normal Vücut ısısı Soğuk Ilık (Erken Dönem) Kapiller dolum Yavaş Hızlı Mental Durum Huzursuz Deprese Sakin 4

Travma Hastasında Hipovolemik Şok Hipovolemik şokun nedeni Travmaya bağlı olarak gelişen kanama, Geniş doku kayıplarında plazma ve ekstraselüler sıvı kaybı. Dolaşımın yetersizliğine neden olan etkenler Dış kanama İç kanama Plazma kaybına yol açan Yanıklar Crush yaralanmaları Dehidratasyon 5

Belirti ve Bulgular Ajitasyon, huzursuzluk, Soğuk, soluk cilt rengi, Hava açlığı (hızlı, yüzeyel nefes alma) Taşikardi, Kan basıncında düşme, Nabız basıncının azalması, Kapiller dolum hızının gecikmesi, Susama hissi, Bulantı, kusma, Hızlı gelişirse bilinç bulanıklığı. 6

Normal nabız sayısının yaşa göre değiştiği unutulmamalıdır. Bu nedenle; Bebekler için 160/dk, Okul öncesi çocuklar için 140/dk, Okul çocukları için 120/dk, Yetişkinler için 100/dk ve üstü taşikardi olarak kabul edilir. 7

Şok Evrelerine Göre Klinik Bulgular Bulgu Kompansasyon İlerleyici Geri Dönüşümsüz Kan Basıncı Normal Sistolik KB: 90mmHg ve  Mekanik ya da farmokolojik destek gerekir Kalp hızı 100 ve  100  Düzensiz ya da asistol Solunum solunum 20 /dk ve  Hızlı yüzeyel hırıltılı solunum Entübasyon gerekir Cilt Soğuk ,nemli Benekli, peteşili Sarılık Mental Durum Konfüzyon Laterjik Bilinçsiz Asit- Baz Dengesi Solunum alkolozu Metabolik asidoz Derin asidoz 8

ŞOKTA GENEL DEĞERLENDİRME Amaç; Yeterli doku perfüzyonunu sürdürecek düzeyde intravasküler volümü arttırmak, Sıvı-kan kaybını önlemek, Mümkün olduğu kadar kısa sürede sıvı kaybının nedenini belirleyerek, nedene yönelik girişimi başlatmaktır. 9

Tanılama Detaylı anamnez Fizik muayene İdrar takibi İnspeksiyon Yaşam bulgularının ölçülmesi İdrar takibi Laboratuvar testleri (Hb, htc vb) 10

Acil Bakım 11

Hava Yolu Açıklığını Sağlama ve Sürdürme Ağızda varsa kan, mukus temizlenir. Varsa protez dişler çıkarılır. Gerekirse suni solunum uygulanır. Oksijen desteği sağlanır. Maske ile %100 O2 10 lt/dk 12

Kanama Kontrolü İç kanama olasılığı göz ardı edilmemeli, Dış kanama varsa direkt basınç, İç kanama olasılığı göz ardı edilmemeli, Travmatik amputasyonda tansiyon aleti manşonu kullanılabilir. 13

Yaşam Bulguları Kan basıncı Nabız Vücut ısısı Hipotansiyon Taşikardi Normal veya hipotermi 14

Damar Yolu İki damar yolu açılır. Tercihen Ringer Laktat Solüsyonu ile ilk sıvı resüsitasyonuna başlanır (2 Lt RL/SF ilk 15 dk gidecek şekilde). Ringer Laktat Solüsyonu’nun pH’ı arteryel pH’ya serum fizyolojikten daha yakındır. İçerdiği laktat bikarbonata metabolize olarak şokta olası bir sorun olan asidoz tedavisinde de etkili olur. 15

Pozisyon Bir engel yoksa sırt üstü düz, alt ekstremiteler 30 derece açı yapacak şekilde yükseltilir. Dizler düz, baş göğüsle aynı hizada ya da çok az yüksek olabilir. Bu uygulama bacaklardaki venöz dönüşü destekleyerek dolaşan kan hacmini 400-800 ml arttırır. Bu pozisyon kardiyojenik şokta, kafa içi basınç artışı ya da baş ve boyunda aktif kanaması olan hastalarda dolaşımdaki kanı arttırarak durumlarını daha da kötüleştirebileceğinden uygulanmamalıdır. 16

Pozisyon Şokta trandelenburg pozisyonu verilmesi uygun değildir. beyinden sağ atriyuma venöz kan akımını zorlaşır, karın içi organlar diyafragmaya baskı yapacağından solunum güçleşir, baroreseptör aktivitelerinin baskılanması ile kan basıncı daha da düşer. 17

Vücut Isısı Korunmalı Ancak periferik damarlarda dilatasyona neden olarak kanın yaşamsal organlara iletimini geciktirdiği, metabolizmayı hızlandırarak oksijen gereksiniminin artmasına neden olduğu için hiçbir zaman dışarıdan SICAK UYGULAMA YAPILMAMALIDIR. Septik şokta olduğu gibi çok yüksekse normale getirilmeli, ancak şoktaki hastaya HİPOTERMİ UYGULANMAMALIDIR. Hipotermi kan viskositesini arttırır, kan akımını yavaşlatır ve ventriküler fibrilasyon olasılığını arttırır. Ayrıca üşüme ve titremeyle oksijen kullanımı da artacağından hasta üşütülmemelidir. Isıtma hastanın üstündeki ıslak giysiler çıkarıldıktan sonra battaniye ile örtülerek, vücut sıcaklığında sıvılar verilerek yapılmalıdır. 18

Beslenme Ağızdan hiçbir şey verilmez. Mideyi boşaltmak için nazogastrik tüp takılır. Beslenme damar yoluyla sağlanır. 20

Anksiyetenin Giderilmesi Olay yerinde ve hastanede hastayı rahatsız edecek çevresel uyarıların azaltılması, Yapılacak tüm işlemlerle ilgili bilgi verilmesi, Korkuların ifade edilmesi ve soru sorulması için cesaretlendirilmesi, Yalnız bırakılmaması, Hastanın oksijen gereksinimini ve anksiyetesini azaltır. 21

ÖZET ABC değerlendirilir. Maske ile %100 konsantrasyonda 02 10 Lt/dk uygulanır. Dış kanama kontrol altına alınır. Şok pozisyonu verilir. Hipotermiden korunur. Damar yolu açılarak 2 lt RL/SF ilk 15-20 dakika içinde gidecek hızla sıvı perfüzyonuna başlanır. Hastanın en uygun sağlık kuruluşuna hızla nakli sağlanır. 22