Kalıtım ve Çevre Yrd. Doç. Dr. Ş. Gonca Zeren Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik 0 212 383 48 37 goncazeren@gmail.com www.yarbis.yildiz.edu.tr/gzeren

Kalıtım nedir? Anne ve babadan çocuklarına doğuştan geçen her türlü özellik, kalıtımı ifade etmektedir. Genetik, kalıtıma bağlı özelliklerin ana-babadan çocuğa geçişini inceleyen bilimdir. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Kalıtım… Bir türün tüm üyeleri, ortak bir kalıtımı paylaşırlar. Her insan türe özgü kalıtımın yanı sıra bireysel kalıtım da taşımaktadır. http://www.zaman53.com/haberara?s=%C3%BC%C3%A7%C3%BCz%20nineler Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

©John Wiley & Sons, Inc. 2007 Huffman: Psychology in Action (8e) Genler Vücudumuzdaki her hücrenin çekirdeği genleri içerir, genler de ailemizden bize kalıtım yoluyla geçen kodları (kromozomlar) taşır. ©John Wiley & Sons, Inc. 2007 Huffman: Psychology in Action (8e)

Kromozom Kalıtımla geçen her şey, kromozom adı verilen ve vücudumuzdaki her hücrenin çekirdeğinde bulunan yapılarla taşınır. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Kromozomlar İnsanda kromozom sayısı 23 çifttir.Yani 46 kromozom! 23 anneden; 23 babadan… Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Gen Her kromozom, gen adı verilen çok sayıda kalıtımsal birimden oluşur. Gen, genetik şifrenin asıl taşıyıcısı olan DNA’nın bir parçasıdır. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Genler Kalıtımı belirleyen genler, biri anadan diğeri babadan olmak üzere çift olarak çalışırlar. Eğer organizmanın bir özelliği (trait), bir çift genden daha çok sayıda gen tarafından belirleniyorsa buna “polygenic determination” denir; örneğin zeka. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Baskın ve Çekinik Genler Bir gen çiftindeki her gen, baskın ya da çekinik olabilir. Kahverengi göz, A, B ve AB kan grupları, Yüksek tansiyon baskın; Sarı saç, Mavi göz, Düz saç ise çekinik özelliklerdendir. Çekinik özellikler, ancak her iki ebeveynde de benzer genler bulunduğunda ortaya çıkarlar. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Zigot Annenin yumurtası ile babanın spermi birleşerek tek bir hücreye dönüşür, buna “zigot (dölüt)” denir. Zigot, kalıtımsal özellikleri içeren genetik şifreleri taşır. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Bu resim http://www. yorumla Bu resim http://www.yorumla.net/anne-bebek/565199-gebelik-ne-zaman-baslar.html adresinden alınmıştır. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Genotip ve fenotip Genotip, ana-babadan kalıtımla gelen tüm özelliklere verilen addır. Fenotip ise, bireyin ortaya çıkan gözlenebilir özelliklerine verilen addır. Bir genotipten birçok fenotip meydana gelebilir (Daha çok bilgi için Prof. Dr. Nuray Senemoğlu’nun “Gelişim Öğrenme ve Öğretim” adlı kitabına bakabilirsiniz). Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

İkizler Tek yumurta ikizleri (monozigot) aynı zigottan geliştikleri için kalıtımsal yapıları aynıdır.Bunlarda görülen farklar çevresel nedenlerden kaynaklanır. Çift yumurta ikizleri (dizigot) ise eşzamanlı oluşan iki ayrı zigottan gelişirler. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Kalıtım mı çevre mi? Bu soru yıllardır tartışılmakta, kalıtım ve çevrenin etkilerinin neler olabileceği belirlenmeye çalışılmaktadır. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Kallikak Ailesi Goddard,arşivlerden de yararlanarak,Kallikak ailesini kuşaklar boyunca izlemiştir. Goddard‘ın araştırma yapmak için bu aileyi seçmesinin nedeni, baba Kallikak’ın birlikte olduğu kadınların nitelikleridir. Martin Kallikak, farklı niteliklere sahip iki kadınla kurduğu ilişkiyle, birbirinden çok farklı niteliklere sahip iki kuşağın oluşmasına yol açmıştı. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

İzlenen ilk kuşak, Martin Kallikak’ın akıllı,iyi yetişmiş bir kadınla olan evliliğinden olan 496 torunluk bir kuşaktır. Bu kuşakta çok sayıda doktor,avukat gibi toplumca saygın olarak kabul edilen mesleklerden kişiler bulunmaktadır. Torunların hemen hepsi toplumda iyi bir yere sahip görünmektedir. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Kallikak’ın, toplum içinde pek iyi olmayan ve düşük zekalı bir başka kadınla beraberliğinden olan 480 torunlu ikinci kuşakta ise; tam tersi bir görünüm ile karşılaşılmaktaydı. İkinci kuşağın eğitim düzeyi birinci kuşağa oranla çok düşüktü. Fakir olan bu kuşaklarda, zeka geriliği olanlar , akıl hastaları, alkol bağımlıları ve suçlular çok sayıdaydı. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Goddard, iki kuşak arasındaki bu dramatik farklılığı tümüyle kalıtımın etkisine bağlamaktadır. İyi anneden gelen çocukların olumlu, kötü anneden gelen çocukların olumsuz özelliklere sahip olduğunu öne sürerek; araştırmasını kalıtımlın gelişimdeki önemli rolünü ortaya koyan güçlü bir kanıt olarak göstermektedir (Erden ve Akman, 2007). Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Çevre Doğum öncesi, Doğum sırası, Doğum sonrası faktörler… Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

Kaynaklar http://fikirsel.ipbfree.com/index.php?act=Attach&type=post&id=13014 http://www.yorumla.net/anne-bebek/565199-gebelik-ne-zaman-baslar.html Münire Erden ve Yasemin Akman, Eğitim Psikolojisi. Nuray Senemoğlu, Gelişim Öğrenme ve Öğretim. http://www.hamilebilgi.com/bebegin_cinsiyeti_nasil_belirlenir.html Atkinson, Psikolojiye Giriş. http://www.lisebiyoloji.com/genetik.html http://www.fenokulu.net/portal/Sayfa.php?Git=KonuKategorileri&Sayfa=KonuBaslikListesi&baslikid=72&KonuID=716 http://uczyc-sie-z-historii.pl/en/projects/print/92 http://www.hsl.virginia.edu/historical/eugenics/exhibit2-4.cfm http://www.indiana.edu/~intell/kallikak.shtml#family http://psychclassics.yorku.ca/Goddard/ Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011