KIRIK İYİLEŞMESİ

İskeletin % 80’ini kemik doku oluşturur İskeletin % 80’ini kemik doku oluşturur. Kemik doku; kompakt ya da kortikal kemik, birbirine sıkıca bağlı Havers kanalları ve aralarında mikrosirkülasyonu sağlayan lameller sistemden oluşan osteonlardan meydana gelir. Humerus, ulna, femur gibi uzun kemiklerin diafizinde ve dış yüzeylerinde ve yassı kemiklerin dış yüzeylerinde bulunur. Kompakt kemiğin Yapım-yıkım hızı yavaştır, torsiyon ve bükülmelere karşı direnci yüksektir.

Kırık oluştuğunda sadece kemik değil, periost, damarlar ve çevre yumuşak dokular da (kas, tendon, ligaman, eklem kapsülü) yaralanabilir. Kan ve lenf damarlarının yaralanması ödem ve hemorajiye neden olur. Kırık ne kadar büyükse yumuşak doku yaralanması da o denli ağır olabilir.

KIRIK İYİLEŞMESİ Üç evrede incelenir: 1. İnflamatuar evre: İyileşme fazının % 10’unu oluşturur. Yumuşak doku, periostal ve intramedüller kan damarlarının yırtılması sonucu hemoraji ve bunu takiben pıhtı formasyonu gelişir. Kırık uçları, oluşan hematom ile sarılır.

Kanlanmasını yitiren osteositler ve yumuşak dokuda nekroz gelişir. Nekrotik materyal akut inflamatuar reaksiyona (akut vazodilatasyon, plazma eksudasyonu ve inflamatuar hücre infiltrasyonu) neden olur.

2. Reperatif evre: İyileşme fazının % 40’ını oluşturur. Hematomun organizasyonu ve fibrovasküler doku ile invazyonu başlar. İnvaze olan kapillerlerle hematom içine mezanşimal hücreler taşınır. Hematomun yerini giderek kollajen lifleri ve matriks alır. Kollajen doku daha sonra mineralize olarak primer kallusu (immatür kemik) oluşturur.

Kallus kemik uçlarını hızla sararak kırık stabilitesini arttırır. Kallusun bazı bölümlerinde endokondral ossifikasyon başlar. Fraktür stabilitesi giderek artar.

3. Remodelling evresi: İyileşmenin en uzun fazıdır. En az bir yıl sürer. Stabilite arttıkça remodelling olayı da başlar. Organizasyonu bozuk olan trabeküller osteoklastlar tarafından rezorbe edilir. Kemiği etkileyen kuvvetler doğrultusunda osteoblastlar ve osteoklastlar organizasyonu sağlarlar.

Kırığın iyileşmesini etkileyen faktörler İyileşmeyi bir çok lokal faktör etkileyebilir. Travmanın ve kemik kaybının büyüklüğü, yetersiz ve uygun olmayan immobilizasyon, enfeksiyon, altta yatan neoplazm veya metabolik bozukluk gibi patolojik olaylar iyileşmeyi geciktirir.

İyileşmede kemik tipi de önemlidir İyileşmede kemik tipi de önemlidir. Kansellöz (spongioz veya trabeküler) kemik, kortikal kemiğe oranla daha hızlı iyileşir. Uzun kemiklerdeki iyileşme hızı büyüklükleriyle ters orantılıdır. Üst ekstremite kırıkları, alt ekstremiteye göre daha hızlı iyileşir. Ortalama iyileşme süresi üst ekstremite için 12-18 haftadır. Kalça içinse 4-5 aydır.

Kanlanması iyi olan bölgelerde kırık iyileşmesi daha hızlıdır. Uygun fiksasyon yapılan bir kırıkta, kırık fragmanları yerinden oynayarak kan akımını bozmaz, deformite ve fonksiyon kaybı oluşmaz.

İntraartiküler kırıklarda sinoviyal sıvıdaki fibinolizinler pıhtıyı yıkarak iyileşmeyi geciktirir. Yaş (immatür kemiğin iyileşmesi hızlıdır) ve serum hormon düzeyleri de (kortikosteroidler iyileşmeyi inhibe eder) önemlidir. Çocuklarda kırık kaynaması hızlıdır.

Kırık komplikasyonları Gecikmiş kaynama (nonunion): Kırık uçları arasında çok mesafe olması, uygun olmayan fiksasyon, enfeksiyon, yumuşak doku bütünlüğünün bozulması, yetersiz kan akımı, şiddetli travma ile meydana gelen kırıklar nedeniyle olabilir. Kötü kaynama (malunion): Kemik fragmanlarının kötü pozisyonda kaynaması ile oluşan malunion, deformitelere sebep olabilir.

Avasküler nekroz: Kemiğin belirli bir bölgesindeki kırık nedeniyle dolaşım yetersizliği olması, o bölgede nekroza yol açar. İnfeksiyon: Açık kırıklarda özellikle olabilir. Osteomiyelit gelişebilir. Yumuşak doku yaralanması: Damar, sinir ve kaslar yaralanabilir.

Sudeck atrofisi: (Refleks sempatik distrofi), (kompleks bölgesel ağrı sendromu) da denen bu komplikasyon, en sık radius alt uç ve ayak kırıklarında olur. El ve ayakta şişlik, ödem, ve kızarıklık mevcuttur. Hareketle artan yanıcı ağrı vardır. El ve ayak sırtındaki cilt nemli ve parlaktır.

Genel kırık komplikasyonları: Travmanın etkisiyle pulmoner komplikasyonlar (yağ embolisi, pulmoner emboli),