OMUZ ARTROPLASTİ REHABİLİTASYONU

ARTROPLASTİ Artroplasti, herhangi bir eklemde ağrıyı azaltmak, stabilizasyonu ve hareket genişliğini sağlamak amacıyla eklemin yeniden yapılanmasıdır. Günümüzde bir yüzü polietilen, diğer yüzü metal olan protezler kullanılmaktadır. Metal komponent krom-kobalt- mobildenyum veya titanyum-aliminyum- vadanyum alaşımlarından yapılmaktadır.

Fiksasyon Tipleri a) Sementli (Çimentolu) Fiksasyon: Protezin kemikle fiksasyonu metilmetakrilat ile yapılmaktadır. b) Biyolojik Fiksasyon: Yüzeyi 100-400 mikron çapında porlar içeren metalik protezler kullanılmakta, kemiğin bu porlardan içeri doğru büyümesi ile biyolojik fiksasyon sağlanmaktadır. Son yıllarda metalik komponent ince bir tabaka kalsiyum seramik ile kaplanmış ve biyolojik fiksasyonun daha hızlı geliştiği gösterilmiştir.

Artroplasti Şekilleri 1. Total Artroplasti: En sık kullanılan şekildir. Eklemin her iki yüzünün de değiştirilmesi esasına dayanır. Genellikle bir parçası metal, diğer parçası plastikten oluşur. 2. Hemiartroplasti: Eklemin sadece bir parçası değiştirilir. 3. Rezeksiyon Artroplastisi: Eklemi oluşturan kemik uçları çıkarılarak psödoartroz oluşumu sağlanır. Bu tip artroplasti enfeksiyon durumlarda uygulanmakta, destrüktif olmasına rağmen ağrısız ve stabil bir eklemle sonuçlanmaktadır.

Artroplasti Endikasyonları Şiddetli ve sürekli ağrı olması İlerleyici deformite Fonksiyon kaybıdır.

Artroplastide asıl amaç ağrıyı dindirmek ve stabiliteyi sağlamaktır. Hareketin yeniden kazanımı ise ikincil bir kazançtır. Artroplasti proflaktik amaçla yapılmaz.

Artroplasti Kontrendikasyonları a) Kesin Kontrendikasyonlar: Aktif enfeksiyon, Nörolojik eklem (Charcot artropatisi) Çevre kasların paralitik olması

b) Göreceli( Rölatif) Kontrendikasyonlar Dolaşım ve solunum sistemi gibi genel sağlık durumunu etkileyen hastalıklar Anemi, Obesite, Mental hastalıklar, kooperasyon bozuklukları, Anormal skar oluşumu, Motivasyon yetersizliği.

Artroplasti Komplikasyonlar a) Genel Komplikasyonlar: Pulmoner emboli, ciddi kan kaybı, üriner infeksiyon, idrar retansiyonu, nadiren miyokard infarktüsü, serebrovasküler olay ve konjestif kalp yetmezliği vs. b) Spesifik Komplikasyonlar: Sinir zedelenmesi, tendon kesisi, osteoporotik hastalarda kırık, protezde gevşeme veya aşınma, dislokasyon ve heterotopik ossifikasyon vs.

Gereğinden daha küçük protez kullanma, protezin kötü pozisyonda fiksasyonu ve uygunsuz sement teknikleri protezde gevşeme ve kırıklara zemin hazırlayabilir. Gevşeme ve kırığın diğer bir nedeni de sementli protezde zaman içinde oluşan kemik kitlesinde azalmadır.

Preoperatif Değerlendirme Genel Durumun Değerlendirilmesi (vital bulgular) Kas-iskelet Sisteminin Değerlendirilmesi (EHA, Kas kuvveti, egzersiz toleransı) Nöropsikiyatrik Değerlendirme Vücut Ağırlığı Kardiyovasküler Değerlendirme

Preoperatif Değerlendirme Hematolojik Değerlendirme (Anemi) Periferik Dolaşımın Değerlendirilmesi (Ateroskleroz) Radyolojik Değerlendirme

11. Fizik Tedavi ve İş Uğraşı Tedavisi; Ameliyat öncesi dönemde kas kuvveti ve tonusunun arttırılması için egzersizler, Solunum egzersizleri, Kas eğitimi, Postoperatif dönemde alacağı yardım ve günlük yaşam aktiviteleri öğretilmelidir.

12. Hasta ve Yakınlarının Eğitimi Cerrahi girişimin amacı, Ameliyattan neler beklendiği, Ameliyattan sonra uygulanacak rehabilitasyon programının önemi ve gerekliliği hasta ve yakınlarına anlatılmalıdır.

Postoperatif Değerlendirme Vital fonksiyonlar Yara infeksiyonu Sistemik komplikasyonlar Dislokasyon

Üst ve alt ekstremite protezleri yapılacaksa önce alt ekstremite yapılmalıdır. Çünkü üst ekstremite protezi uygulanan hastanın baston, koltuk değneği veya yürüteç kullanması istenmez Eğer bir tarafa kalça ve diz protezi yapılacaksa önce kalça yapılmalıdır. Arka arkaya protez uygulamalarında 3 aylık araların olması uygundur. İlk protezde gelişen komplikasyonlar için ikinci uygulamada önlem alınmalıdır.

OMUZ ARTROPLASTİSİ Omuz eklemine yönelik artroplastik girişimler iki eklem yüzüne birden (total artroplasti) veya sadece humerus başına (hemiartroplasti) yönelik gerçekleştirilmektedir.

Total omuz artroplastisi endikasyonları Primer osteoartrit Sekonder osteoartrit Sekonder osteoartrit Postravmatik (kırık, çıkık sonrası) Osteonekroz Romatoit artrit Kristal artropatiler (Gut, psödogut) Septik artrit Rotator kaf yırtığı Diğer artropatiler Jüvenil Romatoit artrit Spondiloartropatiler Nörotrofik artropatiler Radyasyon artropstisi Tümörler

Glenohumeral eklem patolojilerinde en belirgin semptom ağrı ve hareket kısıtlılığıdır. Günlük yaşam aktivitelerini olumsuz yönde etkileyen ağrı ile birlikte EHA’nın kısıtlanmasının konservatif tedaviye yanıt vermediği olgularda artroplasti gündeme gelmektedir.

Omuz artroplastilerinde komplikasyonlar Glenoid komponentin gevşemesi Rotator manşette yırtık Protezin subluksasyonu ve dislokasyonu Humeral komponentin gevşemesi Enfeksiyon Periferik sinir zedelenmesi

OMUZ ARTROPLASTİSİ SONRASI REHABİLİTASYON Artroplasti sonrasında rehabilitasyon uygulamalarına başlamadan önce operasyonu gerçekleştiren cerrahla rehabilitasyon hekimi ve fizyoterapist arasında işbirliği sağlanmalıdır. Operasyon hakkında bilgi alınmalı, rehabilitasyon sürecinde hastaya özel herhangi bir kısıtlanma olup olmadığı sorgulanmalıdır.

Ameliyat sonrası rehabilitasyon başarısını etkileyen en önemli etken hastanın kooperasyonudur ve uyumudur. Omuz vücudun en fazla harekete sahip eklemi olması yanında patolojileri en ağrılı ve hareket açıklığında kısıtlanmaya en yatkın eklemdir.

Rehabilitasyon programının ileri aşamalarında aktif dirençli egzersizlere geçinceye kadar hastaların opere ekstremiteleri ile ağırlık kaldırmamaları ve itmemeleri, omuz eklemi ile ani hareket yapmamaları ve gece opere taraf üzerine yatmamaları istenmelidir.

Uygun rehabilitasyon programında ideal olarak ameliyatın ertesi günü, mümkün olamıyorsa ilk günlerden itibaren ileride fonksiyonu önemli ölçüde etkileyebilecek yapışıklıkların önlenmesi amacıyla pasif harekete başlanmalıdır. Pasif egzersizler bir fiyoterapist – FTR teknikeri yada hasta yakını tarafından, hastanın kendisi tarafından yaptırılabileceği gibi omuz CPM (sürekli pasif hareket) cihazı kullanılarak da yapılabilir.

Optimum bir yararlanım için normal bir rehabilitasyon programı günde 5 defa 15-20 dakikalık seanslar halinde olmalıdır.