LETHAL GENLER

Lethal genler bulundukları canlının ölümüne neden olan genlerdir Lethal genler bulundukları canlının ölümüne neden olan genlerdir. Bu genler, embriyonik dönemde, doğumda yada doğumdan sonraki aşamada organizmanın ölümüne neden olurlar. Bu nedenle bu genlerin etkisine öldürücü (lethal) etki denir. Resesif lethal genler heterozigot genotipte herhangi bir etki göstermezler, ama homozigot durumda ise öldürücüdürler. Dominant lethal genler ise heterozigot durumda öldürücü etki göstermezler yalnız varlıklarını belli eden etki oluştururlar. Klasik Mendel dağılma kuralından sapmalara neden olan kalıtım şeklinin oluşmasında letal genler rol oynamaktadır.

Farelerde lethal genler: Farelerde vücut tüy rengini belirleyen bir çift gen vardır. Bunlardan sarı tüy renginin meydana gelmesini sağlayan dominant etkili bir gen, homozigot durumda bulunduğu farenin erken embriyo döneminde ölmesine neden olur. Heterozigot sarı (Yᶦy) ebeveynlerin birleşmesi sonucu 3:1 oranında beklenen fenotipik dağılım gerçekleşmemekte 2 sarı bir gri-kahverenkli yavru elde edilmekte, 1 yavru ise ölmektedir.

Tavuklarda lethal genler: Tavuklarda kriper (kötürümlük, sürünen) özelliğini oluşturan genler, embriyo döneminde öldürücü etkileri nedeni ile yavruların fenotipik dağılım oranlarında sapmalar meydana getiren en önemli lethal gen etkisidir. Bu hayvanlar bacakları ve kanatlarının kısalmasından dolayı bodur yapılıdır.

Kriper özelliğinde bir tavukla, normal bir horoz çiftleşirse, eşit sayıda kriper ve normal özellikte F₁ civcivler meydana gelir. Kriper özelliğe sahip horozla tavuğun çiftleşmesi sonucu F₁ generasyonundaki civcivler 2 kriper:1 normal fenotip şeklinde dağılım gösterir. Normal yapılı horoz ve tavuğun kendi aralarında çiftleşmesi sonucu elde edilen tüm civcivler normal yapılıdır. Normal ebevenynlerin birleşmesinden hiçbir kriperli yavru meydana gelmemiştir. Dolayısıyla kriperlik özelliği resesif gen tarafından değil dominant gen tarafından meydana getirilmektedir. Böylece kriperlik özelliği taşıyan bireylerin her zaman heterozigot yapılı olduğu anlaşılmaktadır.

Kriperlik özelliğini sağlayan genin C , bunun alleli olma özelliği belirleyen genin ise c ile gösterildiğini varsayarak ve bu genin homzigot dominant (CC) durumda öldürücü olduğunu bilerek yandaki çiftleşmeler incelendiğinde, P Cc (kriper) X G C c F₁ 1CC (ölür) :2Cc (kriper) 1cc (normal) Cc(kriper) cc(normal) c c 1Cc (kriper) :1cc (normal) Yavruların elde edildiği görülür.