DOÇ. DR. GONCA POLAT ARŞ.GÖR.CİHAN ASLAN TIBBİ SOSYAL HİZMET DERSİ

3. Hafta Sağlığın Sosyal Belirleyicileri, Sağlık hakkı ve Sağlıkta Eşitsizlik İnsanların yaşadıkları, eğitim aldıkları, çalıştıkları, sosyalleştikleri alanlarda var olan koşullar, kişinin karşı karşıya kaldığı sağlık risklerini ve sağlık sonuçlarını olumsuz şekilde etkilemektedir. Bu koşullar, sağlığın sosyal belirleyicileri olarak tanımlanmaktadır. (DSÖ)

Sağlık üzerinde etkili faktörler Genetik Fiziksel Psikolojik Kültürel Sosyo-Ekonomik

Hastalıkların toplumsal ve kültürel nedenleri Sanayileşme Kentleşme Göç Toplumsal-coğrafi hareketlilik

Kalp hastalıkları Tansiyon Kanser Sanayileşme Kentleşme Yer değiştirme, kırdan kente göç

Göç İşsizlik Boşanma Cinsiyet Fiziksel ve ruhsal hastalıklarda artış Kalp hastalıklarında artış Yaşam standardında düşüş Toplumsal ilişkilerde zayıflama Boşanma Ölüm oranlarında artış Toplumsal izolasyon Cinsiyet Hastalık oranı (kadınlarda daha yüksek) Ölüm oranı (erkeklerde daha yüksek)

Çocuk Felci- Yoksulluk ilişkisi Sosyal Sınıf Eğitim, kültür ölçütlerine göre toplumdaki yerini belirler Hiyerarşi oluşturur Yoksulluk- kötü sağlık Çocuk Felci- Yoksulluk ilişkisi Aşılama-bağışıklama

Toplumsal Koşullar-Sağlık İlişkisi Stres Modeli Çevresel-davranışsal model

Sağlık Hakkı kavramı Hak temelli yaklaşım İnsan hakları düşüncesi

Sağlık hakkı kavramının gelişimi 1946 DSÖ Anayasası Mümkün olan en yüksek sağlık standardına sahip olmak, ırkı, dini, politik inancı, ekonomik ve sosyal durumu gözetilmeksizin her insanın temel haklarından biridir. 1978 Uluslararası Temel Sağlık Hizmetleri Konferansı- Alma Ata Bildirgesi

T.C. Anayasası 56. Madde «Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir.» Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi

Sağlık Hakkı ile ilgili Devletin Sorumlulukları Saygı Duyma Koruma Yerine Getirme

Sağlık Hakkı ile ilgili Devletin Yükümlülükleri Sağlık hizmetleri konusunda yükümlülükleri Sağlığın altta yatan belirleyicileri konusunda yükümlülükleri Sağlık eğitimi ve bilgilenme konusunda yükümlülükleri

Sağlık Çalışanlarının Sorumlulukları Ayrım yapmama Mesleki becerileri geliştirme Hastanın karar verme hakkına saygı duyma Mahremiyet Etik standartlara uygun davranma

Sağlık Hakkı ve Sağlık Hizmetlerinin Sunumu Mevcudiyet Erişebilirlik Kabul edilebilirlik Kalite

Sağlıkta Eşitsizlik Alma Ata Konferansı Bildirgesi (1978) 2000 yılında HERKES İÇİN SAĞLIK hedefi

Sağlıkta Eşitsizlik “doğal değil toplumsal nedenler dolayımıyla etki gösterdikleri; önlenebilir, önlenebilir olduğu için de kabul edilemez nitelikte olan; bireysel değil toplumsal bir bağlam içerisinde saptanması, ele alınması, incelenmesi, savaşılması gereken; bu nedenle de tüm süreçte ekonomi, sosyoloji, politika gibi sağlık dışı disiplinlerin de etkinliğini gösterdiği: yalnızca sosyal, politik ve ekonomik değil, aynı zamanda ahlaki bir sorun olarak da kavranması gereken; toplumsal gruplar arasındaki sağlıkla ilgili farklılıklardır” (Belek, 1998:102).

Geliş Eşitsizliği Sosyal güvenceden yoksunluk Toplumsal cinsiyet Sosyal dışlanma Kır-kent ayrımı

Eşitsizliğin Aşılması Düşük gelirle ilgili aktiviteler Yaşam ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi Bireysel yaşam tarzı üzerindeki aktiviteler Sağlık hizmetlerine sınırlı ulaşımla ilgili aktiviteler

Kaynak Cirhinlioğlu, Z. Sağlık Sosyolojisi. Nobel Yayınevi, 2012. Polat, G., A. İ. Çoban. (2015). 21.yy’da Sağlıkta Eşitsizlikler ve Eşitsizliğin Aşılmasında Sosyal Hizmetin Rolü. Toplum ve Sosyal Hizmet. Cilt 26, Sayı 1, Nisan 2015. Zengin, N. Sağlık Hakkı ve Sağlık Hizmetlerinin Sunumu. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi. Sayı 1, Ocak 2010. (İnternet erişimli) IFSW Policy Statement on Health. (İnternet erişimli)