HOŞGELDİNİZ ÜÇLÜ FAZ DİYAGRAMALRI PROF. DR. HÜSEYİN UZUN Malzeme Bilgisi Malzeme Bilgisi PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ

ÜÇLÜ FAZ DİYAGRAMALRI Üç elementin bir araya gelerek oluşturdukları alaşım sistemlerini gösteren faz diyagramlarına, üçlü faz diyagramı adı verilir. Sıcaklığa bağlı olarak meydana gelen yapı değişikliklerini tanımlayabilmek için üç eksenli faz diyagramları çizilmelidir.

ÜÇLÜ FAZ DİYAGRAMALRI Üç eksenli faz diyagramlarının kullanımı zor olduğundan, iki eksenli üçlü faz diyagramları çizilerek, bazı bilgileri daha kolay elde etmek mümkün olmaktadır.

ÜÇLÜ FAZ DİYAGRAMALRI İki eksenli üçlü faz diyagramları, üçgen şekliyle gösterilir. Üçgenin her bir köşegeni % 100 saf elementi gösterir. Örneğin; üçlü A B C alaşımında, üçgenin bir köşesinde A elementi % 100, diğer köşesinde B elementi % 100 ve üçüncü köşesinde de C elementi % 100 oranındadır. Üçgenin her bir kenarı da A, B ve C elementlerinin yüzde değişim miktarların gösterecek şekilde çizilir.

ÜÇLÜ FAZ DİYAGRAMALRI En yaygın olarak kullanılan iki eksenli üçlü faz diyagramları : Likidüs çizimi (2) Sabit sıcaklık çizimi Paslanmaz çelik (Fe-Cr-Ni) Sabit sıcaklık çizimi: 900°C Paslanmaz çelik (Fe-Cr-Ni) Likidüs çizimi

ÜÇLÜ FAZ DİYAGRAMALRI Likidüs çizimi: A B C elementlerine ait iki eksenli üçlü faz diyagramının likidüs çizimi gösterilmektedir. Likidüs çizimi, elementlerin farklı bileşim oranlarındaki likidüs sıcaklıklarını gösteren sıcaklık çizgilerinden meydana gelmiştir. Likidüs çizimi sayesinde malzemelerin katılaşma sıcaklıklarını da tahmin etmek mümkün olmaktadır.

ÜÇLÜ FAZ DİYAGRAMALRI Gösterilen likidüs çizimi üçlü faz diyagramında, A elementinin ergime sıcaklığı 1400°C, B elementinin ergime sıcaklığı 1600°C C elementinin ergime sıcaklığı da 1150°C olduğu görülecektir.

Paslanmaz çelik (Fe-Cr-Ni) Sabit sıcaklık çizimi: 900°C ÜÇLÜ FAZ DİYAGRAMALRI Sabit Sıcaklık Çizimi: En yaygın olarak kullanılan iki eksenli üçlü faz diyagramı sabit sıcaklık çizimidir. Bu faz diyagramı belirli bir sıcaklıktaki alaşımın içerdiği fazları gösterir. Ayrıca bu faz diyagramları sayesinde belirli sıcaklıktaki fazların bileşimini ve miktarlarını belirlemek mümkün olmaktadır. Bu faz diyagramları, 1 atmosfer basınç altında oluşturulurlar. Paslanmaz çelik (Fe-Cr-Ni) Sabit sıcaklık çizimi: 900°C

ÜÇLÜ FAZ DİYAGRAMALRI Sabit Sıcaklık diyagramları üzerinde elementlerinin yüzde miktarlarının bulunması: %30 C - %30 B - %40 A alaşımının yerini bulmak için; 1. Aşama (C elementinin yüzde miktarını belirlemek): %100 C elementini gösteren üçgenin köşesi belirlenir ve bu köşenin karşısında yer alan üçgenin kenarına paralel olacak ve %30 C bileşim yerinden geçecek şekilde bir çizgi çizilir.

ÜÇLÜ FAZ DİYAGRAMALRI Sabit Sıcaklık diyagramları üzerinde elementlerinin yüzde miktarlarının bulunması: %30 C - %30 B - %40 A alaşımının yerini bulmak için; 2. Aşama (B elementinin yüzde miktarını belirlemek): %100 B elementini gösteren üçgenin köşesi belirlenir ve bu köşenin karşısında yer alan üçgenin kenarına paralel olacak ve %30 B bileşim yerinden geçecek şekilde bir çizgi çizilir.

ÜÇLÜ FAZ DİYAGRAMALRI Sabit Sıcaklık diyagramları üzerinde elementlerinin yüzde miktarlarının bulunması: %30 C - %30 B - %40 A alaşımının yerini bulmak için; 3. Aşama (A elementinin yüzde miktarını belirlemek): %100 A elementini gösteren üçgenin köşesi belirlenir ve bu köşenin karşısında yer alan üçgenin kenarına paralel olacak ve %40 A bileşim yerinden geçecek şekilde bir çizgi çizilir.

ÜÇLÜ FAZ DİYAGRAMALRI ÖRNEK UYGULAMA: 900°C sabit sıcaklıktaki Fe-Ni-Cr sistemine ait üçlü faz diyagramından yararlanarak; (a) % 50 Cr - % 30 Ni - % 20 Fe alaşımının 900°C daki fazlarını bulunuz. (b) % 10 Cr - % 20 Ni - % 70 Fe alaşımının 900°C daki fazlarını bulunuz.

ÜÇLÜ FAZ DİYAGRAMALRI Çözüm: (a) (b) (a) % 50 Cr - % 30 Ni - % 20 Fe alaşımı :  +  ikili fazını içerir (b) % 10 Cr - % 20 Ni - % 70 Fe alaşımı :  +  ikili fazını içerir (a) (b)

Altınına ilave edilen elementlerle renginin değiştirilmesi

MgO - Al2O3 - SiO2 üçlü sistemin likidüs çizimi gösterilişi

MgO - Al2O3 - SiO2 üçlü sistemin likidüs çizimi gösterilişi

DİNLEDİĞİNİZ İÇİNTEŞEKKÜR EDERİM