BULAŞICI HASTALIKLAR VE KORUNMA YOLLARI 1

BULAŞICI HASTALIKLAR Mikroorganizma: Doğal olarak her yerde bulunabilen tek hücreli, karmaşık enzim yapısına sahip minicanlılardır. Her zaman hastalık yapmazlar hatta bazen yaşamsal öneme sahiptirler. Normal flora: İnsan vücudunda bulunan ve yer değiştirmedikçe hastalık yapmayan mikroorganizmalar topluluğuna denir. 28/04/2004 2

Patojen mikroorganizmalar: 29.05.2018 Patojen mikroorganizmalar: İnsan (veya hayvan, bitki) vücudunda istenmeyen etki oluşturan (hastalık yapan) mikroorganizmalardır. Bunlar virüs, mantar, bakteri, parazit olarak adlandırılırlar. Enfeksiyon: İnsan vücuduna giren mikroorganizmaların üreyip, çoğalarak vücutta istenmeyen etki ve belirtiler (hastalık) oluşturmasıdır. 28/04/2004 3

Enfeksiyon zinciri: Mikroorganizmanın enfeksiyon oluşturabilmesi için belirli aşamalardan geçmesi gerekir, bu aşamalar zincirine denir. 28/04/2004 4

ENFEKSİYON ZİNCİRİ: 28/04/2004 5

HASTALIKLARIN BULAŞMA YOLLARI: - Doğrudan temas, - Dolaylı temas,             * Hava ile             * Araçlarla             * Vektörle 28/04/2004 6

Doğrudan Temas: Enfekte kişinin duyarlı kişi (konakçı) ile doğrudan temasıyla oluşan bulaşma şeklidir. Örnek; kan nakli, yaraya dokunma vs. vb  hastalıklar bulaşmaktadır. 28/04/2004 7

Dolaylı Temas Hava yoluyla bulaşma: Uzun süre açıkta canlı kalabilen mikroorganizmaların hava, toz veya damlacıkla duyarlı konakçıya bulaşmasıdır. Damlacıkla yayılma; tükürük, balgam, burun, gözyaşı sıvılarının damlacıklar halinde yayılmasıdır. tüberküloz-verem), grip, soğuk algınlığı, çocuk hastalıklarının çoğunluğu bu yolla yayılmaktadır. Öksürüp-aksırırken ağzın elle kapatılması  ve karşıda bulunan kişilerin yüzüne doğru hapşırılmaması  hava yoluyla yayılmayı önler.  28/04/2004 8

Araçlarla bulaşma: Enfeksiyonla bulaşmış nesnelerle meydana gelen bulaşımdır. Örneğin; Hepatit A, enfekte yiyeceklerle; tetanoz, paslı çivi ve toprakla; yine çoğu hastalıklar iyi sterilize edilmemiş malzemelerle bulaşırlar çarşaf, giysiler gibi ). 28/04/2004 9

Vektörle bulaşma: Bazı mikroorganizmalar bazı hayvanlarda gelişimlerini tamamlayarak olgunlaşırlar ve insanda hastalık oluştururlar. Örnek; sıtma mikrobu, sivrisinekte (anofel cinsi) ömrünü tamamladıktan sonra, sivrisineğin sokması sonucu insana geçerek hastalık oluşturmaktadır. Veba (fare), kuduz (kedi-köpek-fare), akciğer kisti (iyi pişmemiş hayvan etleri) vektörlerle bulaşan diğer hastalıklardır. 28/04/2004 10

BULAŞICI HASTALIKLARDAN KORUNMA YOLLARI 1- Vücudun mikroplara karşı direnci:     a - Özgül olmayan direnç:      I - Giriş kapısı engelleri: * Deri                                             * Mukoza      ll - Vücudun savunma mekanizmaları (iltihap oluşumu, ateşin yükselmesi,vb.)   28/04/2004 11

b - Özgül direnç: Bağışıklık: I - Doğal direnç: Türe, ırka, genetiğe, bireye, yaşa, hormonal veya metabolik değişikliklere bağlı dirençlerdir.   28/04/2004 12

II- Edinsel (sonradan kazanılan) direnç: * Pasif bağışıklık: - Doğuştan (anne sütü ile geçer)Yapay (Serum vb. ile sağlanır)  * Aktif bağışıklık:    Doğal aktif (hastalığın geçirilmesiyle oluşur) - Yapay aktif (aşılar ile elde edilir) 28/04/2004 13

28/04/2004 14

Günlük hayatımızda kullanabileceğimiz yöntemlerden birkaçı: * El yıkama: Normal sabunla köpürterek ve ovarak yıkamak en iyi temizlik yöntemidir ve bu şekilde hastalıkların bulaşması önlenebilir. Toplu yerlerde  mümkünse sıvı sabun kullanılmalı veya sabunluklar süzgeçli olmalı. Aksi halde sulu bir ortamda bekleyen yumuşamış bir sabun temizleyici özelliğini kaybettiği  gibi mikrop yuvası olur. 28/04/2004 15

Toplu yerlerdeki  sabunla iki kere sabunlamakta yarar vardır, sabunu  sabunluğa koymadan önce suyun altına tutarak  köpüğü akıtın. * Başkalarının (hastanın) kan, tükürük, gibi atıkları ile doğrudan temas etmemeye özen gösterilmelidir. Bu gibi durumlarda eldiven giyilmelidir. 28/04/2004 16

* Hasta (hatta sağlıklı) kişilerin kullandığı malzemeler, öncelikle kirleri temizlendikten sonra sabunlu su (veya deterjan) ile iyice yıkanmalıdır. Mümkünse sterilize edilmeli  veya varsa durulama sonrası dezenfektan içinde önerildiği şekilde bekletilmelidir. 28/04/2004 17

* Gerekiyorsa izolasyon (karantina, ayırma) uygulanır: * Başkaları ile özel eşyalar paylaşılmamalıdır; tarak, diş fırçası, şapka, vb. * Gerekiyorsa izolasyon (karantina, ayırma) uygulanır: * Eğer solunum yolu ile bulaşan bir hastalık varsa hasta kişiye maske takılır, 28/04/2004 18

Hastalıkların bulaşmasını önleyecek temel kural: * Risk altındaki kişiler aşılanmalıdır. Özellikle çocukluk çağı hastalıklarını ve Hepatit B’yi geçirmemiş kişiler aşılanması önerilmektedir. Hastalıkların bulaşmasını önleyecek temel kural: 28/04/2004 19

KURU ve TEMİZ YERDE MİKROP ASLA BARINAMAZ   O nedenle hiçbir zaman ortamı kirli ve ıslak (nemli) bırakmayın. Temizlik ve bulaşık bezlerini kapalı yerde ıslak ve sıkılı halde bırakmayın, daima havalı bir yere açarak asın ve kuru muhafaza edin. 28/04/2004 20

HEPATİT B (Serum Hepatiti): Kan yoluyla bulaşır.  Karaciğerde enfeksiyona neden olur, iyileşme olmazsa karaciğer kanserine, siroza dönüşebilir. Halsizlik, yorgunluk, hafif ateş, baş ağrısı gibi grip benzeri belirtilerle başlar. Sarılık, bulantı, kusma, ishal, iştahsızlık, sigaraya karşı tiksinti, idrarın çay rengini alması gibi belirtilerle kendini gösterir. 28/04/2004 21

Tedavisi: Yatak istirahati ve dengeli beslenme şarttır Tedavisi: Yatak istirahati ve dengeli beslenme şarttır. İlk önceleri karaciğeri yormayacak besinler tercih edilmelidir (ağır kızartma ve çok yağlı besinlerden kaçınılmalıdır). Korunma: Hepatit B aşısı ile korunmak mümkündür. Ancak bireysel korunma her zaman ve her ortamda önemlidir. 28/04/2004 22

Hepatit A (Enfeksiyöz hepatit): Bulaşımı: Hijyen koşullarının iyi olmadığı yerlerde görülür. Su ve besin maddelerine virüs içeren maddelerin bulaşması sonucu insana geçer. Hepatit B’deki belirtiler aynen görülebilir. Ancak iyileşme Hepatit B’den daha çabuk ve daha komplikasyonsuz gerçekleşir. 28/04/2004 23

Tedavi: Hepatit B ile aynıdır. Korunma: Hijyenik koşullara uyulmadığını düşündüğünüz yerlerde yemek yemeyin, özellikle Fast-Food türü (et içeren) yiyeceklerden kaçının. Kanalizasyon sisteminin iyi olmadığı yerlerde suları kaynatarak veya dezenfekte ederek kullanın. 28/04/2004 24

Tüberküloz (verem, TBC): Hasta kişinin öksürmesi veya balgam çıkarması sonucunda damlacıkla yayılır. Vücut direnci düşük kişilerde sıklıkla ortaya çıkar. Bu kişiler çok sigara ve içki içen, dengesiz beslenen kişilerdir. Bir de uzun süren hastalıklar esnasında ortaya çıkar. 28/04/2004 25

En iyi önlem, kişilerin ulu orta balgam çıkarıp sokağa tükürmelerini engellemektir. Yada kişilerin yüzüne doğru öksürmeleri önlenmeli veya maske takmaları sağlanmalıdır. İlaç tedavisi ve dengeli beslenme ile iyileşir. 28/04/2004 26

Uyuz: Pire, bit gibi parazitlerle yayılır. Vücudun her tarafı kaşınır, özellikle yattıktan sonra ve parmaklarda kaşıntı artar. Bulaşımını önlemek için başkalarının giysilerini, tarağını, yatağını paylaşmaktan kaçının. Uyuz etkeni 40-50 °C de öldüğünden, giysiler kaynatıldığında temizlenir. Vücuttaki etken ise yıkanma, kükürt-sülfür içeren solüsyon veya kwell solüsyonu ile temizlenir. 28/04/2004 27

Bit: Genelde pis insanlarda görüldüğü söylense de bu genel kural değildir. Temiz ve titiz insanlarda da görülebilir. Halen gelişmiş ülkelerde bile önemli sorunlardan biridir. Yine ortak eşya veya yatak kullanımı sonucu yayılır.   28/04/2004 28

Kwell solüsyonu ile önerildiği şekilde saçlar yıkanır ve sık dişli (veya pamuk destekli) tarakla taranır. Giysiler kaynatılarak temizlenir. Bitin sirkesini kepekten ayırabilmenin yolu; kepek saçtan kolaylıkla ayrılıp düşerken sirke saça yapışmıştır ve zorlukla uzaklaştırılır. 28/04/2004 29

AŞI Aşıların fayadaları risklerinden çok daha fazladır. Yakın zamana dek bebek ölümlerinin çoğu difteri, tifus ve çiçek gibi bulaşıcı hastalıklarda kaynaklanıyordu. Kızamık ve boğmaca binlerce çocuğun ölmesine yada sakat kalmasına neden oluyordu. Anne babalar çocuk felci(polio)nin sık olduğu yaz aylarından korkar hale gelmişti. 28/04/2004 30

Aşı, güçsüzleştirilmiş veya ölü mikroorganizmaların veya onların ürettiği toksinlerin vücuda verilmesi sonucunda kişide hastalıkla karşılaşmış gibi antikorlar oluşması esasına dayanır. Bağışıklık sistemi bu olayı hafızasına kaydeder ve vücut bir daha o hastalık etkeni ile karşılaştığında önceden oluşan antikorlar bu mikroorganizmayı tanır ve hemen yok eder. 28/04/2004 31