Toplumsal KİMLİK Prof Dr Süheyla Ünal

Kimlik- Öteki Kişi başkalarının aynasında kendisini farkeder “Öteki” olmaksızın bir kimliğin oluşması olası değildir “Onlar”a karşı bir nefrete sahip olmasaydık, “kendimize” yönelteceğimiz bir sevgi olmayacaktı Auden 1947

Birey tek başınayken, sosyal dünyanın deşifre edilmesinde, anlamlandırılmasında donanımsızdır “şey”ler hakkında objektif bir tanıma sahip olmak için diğerlerine dayanmak zorundadır

Belirsizlik durumunda ideal olan, durumun kollektif bir tanımına varmak ve sosyal bir gerçeklik yaratmaktır Belirsizlik karşısında çok sayıda insanla benzerlik sayesinde bireyin kendisini emniyette hissetmektedir

Kimliğin işlevleri Kişisel deneyimleri düzenlemek ve yorumlamak Düşünce, duygu ve davranışlarımızı regüle etmek Sosyal yaşamı yönetmek Yeterlilik, bütünlük ve tutarlılık duygusu sağlamak

Kişilerarası ihtiyaçlar kuramı* Dahil olma ihtiyacı Kontrol ihtiyacı Sevilme ihtiyacı * Schutz 1958

Sosyalleşme Gerçekliğin sosyal inşası Kimlik inşa etme süreci Aidiyet İlişki

Kavramsallaştırma Kimlik yüzleri Kısmi kimlikler Alanlar

Toplumsal kimlik Kişinin çeşitli gruplardaki üyeliklerine, aidiyetlerine işaret eder Bu aidiyetler duygusal bir değere sahiptir Kişinin sosyal özdeşleşmelernin tamamı onun toplumsal kimliğini oluşturur Tajfel, 1981

Toplumsal kimlik kuramı ben Bireysel kimlik Biz toplumsal kimlik Kendilik tanımı Sen Diğer kişiler Onlar Diğer gruplar Sosyal karşılaştırma Yarar/zarar bireysel normlar Grup normları Motivasyon Bireysel Toplumsal Davranış

Toplumsal kimlik kuramı Birey toplumun ayrılmaz bir parçasıdır, karşılıklı etkileşim içindedir Bireyin kendisine ait yaptığı her tanım toplumsal bir arkaplan içerir Birey farklı gruplar içinde farklı kimliklerle kendini yansıtır Stabil bir grup bütün üyelerinde benzer kimlikler oluşturarak “biz” duygusunu sağlar

Toplumsal kimlik kuramı Grupla yaptığı özdeşim bireyin kendilik saygısını arttırır ve olumlu bir kimlik duygusu oluşturur Grubun değer ve normları, üyelerin davranışları için önemli bir motivasyon olur Tajfel & Turner 1986

Özdeşleşme Özdeşleşme sadece varolan gruplarla değil, “imagine topluluklar”la da yapılır Anderson 1996

Gruplaşmanın özellikleri İncinmezlik yanılması Grubun doğruluğuna inanç Genel konularda hemfikir olma Kollektif akla uygunlaştırma

Gruplaşmanın özellikleri Ortak düşmanlar yaratmak Grupla uyuşmayan düşüncelerini sansürleme Muhaliflere baskı Zihin bekçiliği yapmak

Toplumsal kimlik kuramı- kendilik saygısı Kategorizasyon Özdeşim kurma Karşılaştırma Grubdaki farklılıklar Grup büyüklüğü Bireysel farklılıklar Aşırı özdeşim Marjinal durumlar Tajfel 1971,1978

Toplumsal kategorizasyon Toplumsal dünyayı kategorilere ayırma yönünde bilişsel bir eğilimimiz bulunmaktadır Kategorik ayrıştırma, insanları, olayları, olguları tanımlamayı ve beklentileri düzenlemeyi sağlar Kategoriler, kalıpyargılara dönüşerek davranışlarımıza referans oluşturur

Toplumsal özdeşim Bireyin kimliği ait olduğu toplumsal grupların özelliklerini taşır Grubun üyesi olmanın bir değeri ve duygusal bir önemi vardır

Toplumsal karşılaştırma “Biz”im grubun özelliklerini “diğer” grupların özellikleri ile karşılaştırma Bu karşılaştırmayı yaparken bizimkilere daha fazla olumlu özellik atfetme, diğerlerini olumsuz değerlendirme

Grubdaki farklılıklar Kendi grubu içindekileri, birbirinden farklı özellikleriyle de görebilirken farklı gruptakileri benzer şekilde algılamak, farklı özelliklerini görmezden gelmek Bireysel farklılıklar Aşırı özdeşim Marjinal durumlar Grup büyüklüğü

Toplumsal kimliğin bileşenleri Cinsiyet Yaş Irk Sınıf Din Meslek Toplumsal roller Politik görüş Tutulan takım ................

Toplumsal kimlik Akrabalık Etnisite Din Yerleşim yeri Evlilik durumu Anababalık, çocukluk Geniş aile üyesi Etnisite  Din Yerleşim yeri Organize sosyal gruplar Eğitim Meslek .... 

Toplumsal kimliğin bileşenleri Aile İş İlgi grupları Toplumsal Sınıf Din Komşular Politik gruplar Cinsiyet Irk

Biyoloji-toplumsallaşma Anatomi fiziksel cinsel özellikleri belirler. Biyolojik kadın-erkeklik psikososyal işlev ve anlamları etkiler.

Biyoloji-toplumsallaşma Kendimiz, diğerleri ve dünya hakkında bilgi edinirken toplumun “kadın” ve “erkek” şemalarını kullanırız Cinsiyetlerimizi günde yaklaşık bin küçük hareketle yeniden üretiriz.

Biyoloji-toplumsallaşma Zihnimizin yapılanması sırasında cinsiyete ait şemaları özümseriz Anne babayı taklit, rollerrin öğrenilmesine aracılık eder Cinsiyete özgü tutum ve davranışlar çevre tarafından ödüllendirilir, pekiştirilir

Cinsel kimlik Erkeklerin cinsel kimliği “pozisyonel” ve “güvenliğin olmayışı” Kızların cinsel kimliği “ilişkisel” ve “güvenlik” duygusu etrafında şekillenir.

Kültür Özgün bir geçmiş ve coğrafi alanı kapsayan, dünyayı anlama ve varoluş tarzları Günlük yaşamı düzenleyen ortak kod ve referanslar dil örf, adet, gelenekler değerler dünya görüşü

Kültür bilişsel işleyişi şekillendirir Anne, baba, aile Toplum Eğitim Akranlar Medya

Kültürel kimlik Kültür bireysel ve toplumsal kimlikleri birbirine bağlar Ait olma ve farklılık duygularını yaşatır Sürekli yeniden oluşturulur Düzenleme kalıpları ve psikolojik bir yapı sağlar

Kültürel kimliğin bileşenleri Ulus Bölge Etnisite Din Değerler Normlar Folklor Ahlak kuralları ........

Etnik grup Aynı geleneklere sahip olan ve bu gelenekleri temas ettikleri diğer insanlarla paylaşmayan insanlar Dini inanç ve davranışlar Dil Tarihsel süreklilik, ortak atalar Kökene vurgu Paylaşılan tarih De Vos 1975

Doğu-Batı kimlikleri Batı kültürleri- bağımsız kimlik Doğu kültürleri- karşılıklı bağımlı kimlikler Markus and Kitayama (1991)

Doğu-Batı kimlikleri Batı- Bağımsız Doğu- Karşılıklı bağımlı Toplumsal aidiyetler önemlidir Esnek ve değişkendir Dışsal ve kamusaldır Yaşam görevleri: Ait olmak, uymak, uygun eyleme katılmak, diğerlerinin amaçlarını geliştirmek Dolaylı iletişim Kendilik saygısını topluma uyum sağlama, kendini dizginleme ile elde etme Batı- Bağımsız Toplumsal içerikten ayrı Sınırlı, stabil, bütün İçsel ve özel Yaşam görevleri: Biricik olmak, kendini gerçekleştirmek, kendini ifade etmek Doğrudan iletişim Kendilik saygısı kendini ifade etmesine, içsel atıflarının geçerli olmasına bağlı Markus and Kitayama (1991)

KAYNAKLAR Boyd D, Potter J, Viegas F.Fragmentation of identity through structural holes in email contacts. www.danah.org/papers/sunbelt2002.ppt Volkan VD. Kanbağı Etnik gururdan etnik teröre. Bağlam Yayınları1999 Arkonaç SA. Sosyal Psikoloji. Alfa Yayınları 1998 Gasset OY. İnsan ve Herkes. İkinci Basım Metis Yayınları 1999 Morley D, Robins K. Spaces of identity: Global media, electronic landscapes and cultural boundaries. London: Routledge. 1995