Biyolojik Özellikleri, Yaşam Çizelgesi ve Zarar Oranı TÜRKİYE V. BİTKİ KORUMA KONGRESİ ANTALYA, 3-5 ŞUBAT 2014 Magnum Çeşidi Fasulyede Tetranychus urticae (Koch) (Acari: Tetranycidae)’nin Biyolojik Özellikleri, Yaşam Çizelgesi ve Zarar Oranı KOLCU Ayşenur & KUMRAL Nabi Alper Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Akaroloji ve Toksikoloji Laboratuvarı, akumral@uludag.edu.tr, 0224 2941576 Bu çalışmanın amacı, Magnum çeşidi fasulye yaprakları üzerinde Tetranychus urticae (Koch) (Acari: Tetranychidae)’nin biyolojisini; canlılık oranı, gelişme, yumurta bırakma ve yaşam çizelgesi gibi biyodemografik parametreler kullanılarak 27 ± 1 C sıcaklık, %60 ± 5 oransal nem ve 16:8; A:K ışıklanma laboratuvar koşullarında saptamaktır. Ayrıca, bu çalışmanın diğer bir amacı 45 günlük fasulye bitkilerine yaprak başına aynı yaşta 3 dişi (0.06 dişi/cm2) bulaştırdıktan sonra akarın popülasyonu ve zarar oranını belirlemektir. Kırmızıörümceğin genç dönemleri (yumurta, larva, protonimf ve deutonimf) gelişimini ortalama olarak 9.03± 0.11 (9 -10) gün içinde tamamlamıştır. En yüksek ölüm larva döneminde meydana gelmiş olup, yumurtadan ergine canlılık oranı %73.91 olmuştur. Tetranychus urticae dişisinin ömrü ortalama 14.85±0.22 gün, ovipozisyon süresi ise ortalama 12.62±0.24 gün sürmüştür. Günlük ve toplam yumurta sayıları ise sırasıyla 6.98±1.21 ve 258.54±10.32 yumurta olarak kaydedilmiştir. Ortalama döl süresi (T), net üreme oranı (Ro), doğal artışın içsel oranı (rm), artışın sınırlanma oranı (λ) ve popülasyonun ikiye katlanma oranı (DT) sırasıyla 14.06 gün, 70.04 dişi/dişi/döl, 0.302 dişi/dişi/gün, 1.35 birey/dişi/gün ve 2.29 gün olarak belirlenmiştir. Akar bulaştırmadan 15 gün sonra akarın popülasyon düzeyi 1 cm2 yaprak alanında 21.48±1.89 yumurta, 2.19 ± 0.37 larva, 3.46 ± 0.44 nimf, 2.12 ± 0,13 dişi, 0.69 ± 0.09 erkek ve 8.47 ± 0.40 toplam akara ulaşmıştır. Buna ek olarak, aynı sürede T. urticae’in zarar oranı 1 cm2 yaprak alanında %16.64±3.15 olarak belirlenmiştir. MATERYAL & METOT 15 Gün Sonra Popülasyon Denemeleri 45 Gün Sonra Kameram Gen 3 programının faz kontrast modülü kullanılarak zarar oranı (renk açılması) % olarak hesaplanmıştır. 1 cm2 alana 0.06 dişi birey gelecek şekilde yapraklara akar bulaştırılmıştır. Her yaprağın 1cm2’lik alanında popülasyon sayımları yapılır. Petrilerdeki yapraklara 1 ergin dişi 2 erkek aşılanarak yarım gün beklenir. Ertesi gün dişi ve erkekler uzaklaştırılarak yumurtaların gelişmeleri ergin dönemlerine kadar günde 2 defa takip edilir. Ergin dişi konuma gelen akarlar ayrı Petrilere alınarak 2’şer erkek eklenmiş ve günlük yumurta sayımları ve ovipozisyon verileri kaydedilmiştir. Deneme boyuna gelen fasulyeler Petri Denemeleri Fasulye bitkileri steril ortamda tohumdan üretilmiştir. SONUÇLAR Gelişme Dönemleri Magnum   n  gün±sh Yumurta 69 4.95±0.08 Larva 63 1.81±0.07 Protonimf 60 1.91±0.05 Deutonimf 1.95±0.08 Toplam Gelişme dişi 30 9.03± 0.11 Toplam Gelişme erkek 21 8.87±0.07 Gelişme Dönemleri Magnum n 69 Yumurta canlılık oranı (%) 94.20 Larva canlılık oranı (%) 86.96 Protonimf canlılık oranı (%) 92.75 Deutonimf canlılık oranı (%) 100.00 Toplam canlılık oranı (%) 73.91 Gelişme Dönemleri Magnum   n  gün±sh / adet±sh Dişi ömrü 13 14.85±0.22 Preovipozisyon 1.08±0.05 Ovipozisyon 12.62±0.24 Postovipozisyon 1.23±0.12 Yumurta sayısı 258.54±10.32 Tetranychus urticae yumurtalarından %73.91’i Magnum fasulye çeşidi üzerinde ergin olabilmiş, en düşük canlılık oranı larva döneminde; en yüksek canlılık ise deutonimf döneminde saptanmıştır. Tetranychus urticae’nin Magnum fasulye çeşidi üzerinde ortalama 14.85 günlük ömründe ortalama 12.62 günde yumurta bırakmış olup, dişi başına ortalama yumurta bırakma 259 adeti bulmuştur. Tetranychus urticae’nin Magnum fasulye çeşidi üzerinde gelişmesi dişi için ortalama olarak 9.03 günde tamamlanmıştır. Her bir gelişme dönemi için ortalama gelişme süresi yaklaşık olarak 1.90 gün sürmüş, yumurtalar ise yaklaşık 5 gün içinde açılmıştır. Yaşam Çizelgesi Parametreleri Magnum n 14 Kalıtsal üreme yeteneği, rm (dişi/dişi/gün) 0.302 Net üreme gücü, Ro (dişi/dişi/döl) 70.04 Ortalama döl süresi, To (gün) 14.06 Toplam üreme oranı GRR (dişi yumurta/dişi/döl) 81.02 Populasyonu ikiye katlama süresi, DT (gün) 2.29 Artış oranı sınırı, λ (birey/dişi/gün) 1.35 Tetranychus urticae’nin Magnum fasulye çeşidinde kalıtsal üreme yeteneği ve net üreme gücü oldukça yüksek çıkmıştır. Özellikle popülasyonun ikiye katlanma süresi oldukça kısa olup, tüm bu veriler Magnum çeşidinin T. urticae için çok uygun bir konukçu olduğunu göstermektedir. Tetranychus urticae’nin Magnum çeşidinde günlük ortalama yumurta sayısı 6.98±1.21 adet bulunmuş ve en yüksek yumurta bırakma 13. günde görülmüştür. Canlılık ise 15. günden sonra azalmaya başlamış, tüm bireyler 28. günde ölmüştür. Tetranychus urticae’nin 2 yaşında döllenmiş dişileri Magnum çeşidine bulaştırıldıktan 15 gün sonra toplam canlı akar sayısı 142 kat artarak yüksek popülasyonlar oluşturmuş olup, bu artış hızı yaşam çizelgesi parametrelerinden ikiye katlama oranıyla uygun bulunmuştur. 15 gün sonra, kırmızıörümceğin bitkide meydana getirdiği zarar %17 oranına çıkmıştır.