ERGENLİK DÖNEMİ GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

GELİŞİM NEDİR? Büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimi ile yaşam boyu bireyin bedeninde, zihninde ya da davranışında olumlu yönde meydana gelen, niceliksel ve niteliksel değişimlerin tümünü içerir.

Gelişimin Temel ilkeleri Gelişim, kalıtım ve çevrenin karşılıklı etkileşiminin ürünüdür. Gelişim kazanım ve kayıpları içerir. Gelişim bir bütündür ve gelişim alanları birbirleriyle etkileşim içindedir. Gelişim nöbetleşe devam eder. Gelişimde kendine özgü bir sıra vardır. Gelişim bireysel farklılıklar gösterir.

Ergenlik Nedir? Ergen sözcüğü Batı literatüründeki “adolescent” karşılığı olarak kullanılmıştır. Latincede büyümek, olgunlaşmak anlamında kullanılan “adolescere” fiilinin kökünden gelmekte olan bu sözcük, yapısı gereği bir durumu değil, bir süreci belirtmektedir

Ergenlik Nedir? Çocuklukla yetişkinlik arasında yer alan ve 12. yaştan 21 yaşına kadar uzanan, fiziksel, psikolojik ve sosyal alanda önemli değişikliklerin olduğu hızlı bir büyüme ve olgunlaşma dönemidir. Bu dönemde çocukluk özellikleri azalır ve ergenlik özellikleri hızlı bir şekilde kazanılır. Ergenlikte bireyler arası farklılıklar çoktur ve hızlı değişim vardır.

Ergenlik Dönemi Yaş Sınırlamaları A. Ergenliğin Başları 11-14 yaş (kızlar) 13-15 yaş (erkekler) B. Ergenliğin Ortaları 14-16 yaş (kızlar) 15-17 yaş (erkekler) C. Ergenliğin sonları 16-21 yaş (kızlar) 17-21 yaş (erkekler)

Ergenlik Dönemi Çocukluktan ergenliğe geçiş sürecinin mutlak bir yaş ifade etmediği unutulmamalıdır. Ergenliğin başlangıç süresi ırk, iklim ve beslenme şartları gibi değişik faktörlere bağlı olarak da değişebilmektedir. Örneğin; Akdeniz ikliminin hakim olduğu yerlerde kızlar 8-10 yaşları arasında ergenlik dönemine girerken, bu durum kutuplarda yaşayan Eskimolarda 20’li yaşlara kadar uzayabilmektedir.

Ergenlik Döneminde Görülen Değişiklikler 1-) FİZİKSEL GELİŞMELER 2-) KİMLİK GELİŞİMİ 3-) DUYGUSAL GELİŞMELER 4-) SOSYAL GELİŞMELER

Fiziksel Gelişim Hormonların salgılanması Cinsel dürtüler Göğüslerde büyüme Kıllanma Boy uzaması Ses değişmesi

Kimlik Gelişimi Soyut işlemler-Ben kimim? Zihinsel muhakeme, işbirliği mantığın gelişmesi ve kurulması Toplumun gelenek ve göreneklerine, kurallarına karşı tutum değişikliği Sebep sonuç ilişkileri kurma Olayları kontrol edebileceğini düşünme Meslek seçimi konularıyla ilgilenme

Duygusal Gelişim Duygu yoğunluğunda artış Duygularda istikrarsızlık Aşık olma Mahcubiyet ve çekingenlik Aşırı hayal kurma Tedirgin ve huzursuz olma Yalnız kalma isteği Çalışmaya karşı isteksizlik Çabuk heyecanlanma

Sosyal Gelişim Aileden bağımsızlaşma Yeni ilişkiler kurma Bir gruba ait olma Bağımsızlık ve güven içinde olma çabası Özdeşim kuracağı uygun model ihtiyacı Yeni ilgi alanlarının oluşması Serbest zaman uğraşıları Beden imgesi

Ergenliğe Özgü Bazı Özellikler Ben-merkezci düşünme: Ergen sürekli olarak çevresindeki kişiler tarafından izlendiği düşüncesindedir.

Ergenliğe Özgü Bazı Özellikler Kişisel efsane (gerçekçi olmayan iyimserlik): Ergenler kendilerini özel bireyler olarak görürler. Benzersiz deneyimlere sahip olduklarına ve tüm dünyayı yöneten kuralların kendileri için geçerli olmadığına inanırlar. Kazalar, hastalıklar gibi olumsuz yaşantıların kendilerine hiç ulaşmayacağını düşünürler.

Ergenliğe Özgü Bazı Özellikler Kararsızlık: Artık yaşamın kendilerine sunduğu seçeneklerin daha fazla farkında olan ergenler, neyi yapmak istedikleri konusunda kararsızlık sergileyebilirler.

Ergenliğe Özgü Bazı Özellikler Tutarsızlık: Ergenler, genellikle ideallerini ifade etmek ile bu idealleri gerçekleştirmek için gerekli fedakarlıklarda bulunmak arasındaki farkın bilincine varamazlar. Disipline karşı direniş: Yetişkinlerle olan çatışma 13 yaşlarında en üst noktaya gelmektedir. Yasakları saçma, kendine tanınan hakları yetersiz bulur. Uyarıldığında ‘bana karışamazsınız ben çocuk değilim’ diyerek birden tepki gösterir. Ailedeki baskıdan çekinerek karşı gelemediği zaman küskün ve somurtkan bir tutuma girer. Yaş ilerledikçe bu zıtlık azalır, olgunluk ve hoşgörü artar.

Ergenliğe Özgü Bazı Özellikler Devamlı aynaya bakma: Ergenlikle birlikte insan bedeninde önemli değişiklikler olur. Ergen, bedeninde meydana gelen bu hızlı değişimi aynı hızla kabullenemez. Ayna karşındaki ergen bu dönüşümü yakalamaya, aynada gördüğünü “kendisi” olarak kabullenmeye çalışmaktadır.

Ergenlikte Kimlik Gelişimi İnsanın kimlik duygusunu araması, ergenlik döneminde ön plana çıkar. Genç, çevresindekilerin kendisiyle ilgili düşüncelerine de önem verir. 

Ergenlikte Kimlik Gelişimi Kimlik oluşumu şu sorulara cevap aranarak belirlenir: Ben kimim? (Kendimizi tanıma ve kendimize ilişkin kararları kapsar.) Benim için neler değerlidir? (Bireyin değerler sistemini kapsar.) Hayattan neler istiyorum? (Bireyin çeşitli istek ve ideallerini kapsar.)

Ergenlikte Kimlik Gelişimi Genç çevresinde gördüğü, beğendiği, etkilendiği, değerli saydığı kişileri kendisine mal eder, onlarla özdeşleşir. Bu kişiler gencin öğretmeni, arkadaşı, kardeşi, sevdiği sanatçı yada bir roman kahramanı olabilir. İşte genç bu kişilerin giyim tarzlarını, konuşmalarını, tavır ve davranışlarını taklit eder, onlarla bu anlamda özdeşleşir. Bu aşırıya kaçmadıkça doğal bir süreçtir.

Ergenlikte Arkadaşlık İlişkileri Ergen davranışlarının odaklandığı temel alanlardan biri arkadaş ve akranlarıyla ilişkileridir. Grup ortamında güç, aidiyet ve güven kazanır. Tek başına yapamayacağını düşündüğü işleri akranlarıyla birlikte karar vererek ortaklaşa yapmaya çalışır.

Ergen Ne Hisseder, Nasıl Davranmak İster? 1- Ergenin genel olarak duygularında istikrarsızlık olduğu görülür. Bir gün önce çok mutlu ve enerjik olan ergen ertesi gün kabuğuna çekilmiş ve bitkin olabilir. Duygular anlık olarak bile değişkenlik arz edebilir. Bu nedenle ebeveynin bunu kabul etmesi ve her defasında “Daha dün iyiydin, şimdi ne oldu?” türünde sorgulamalara ve baskıcı yaklaşımlara girmemesi gerekir. 2- Bu dönemde ergen duygularını çok dolu ve coşkulu yaşar. Gerek ses tonu ve vurgulamaları ve gerekse mimikleri önceki döneme göre duygularını daha fazla ifade ediyor niteliktedir.

2- Bu dönemde ergen duygularını çok dolu ve coşkulu yaşar 2- Bu dönemde ergen duygularını çok dolu ve coşkulu yaşar. Gerek ses tonu ve vurgulamaları ve gerekse mimikleri önceki döneme göre duygularını daha fazla ifade ediyor niteliktedir.

3- Diğer dönemlere göre daha yoğun hayal kurar ve gerçekten zaman zaman uzaklaşır. Bu hayaller gelecek planlarını kapsayabileceği gibi genellikle karşı cinsle ilgili hayaller olabilmektedir. 4- Ergen zaman zaman yalnız kalma isteği içinde olabilir. Odasına çekilen ve yalnız kalmak istediğini söyleyen bir ergenin ciddi bir sorunu olduğu düşünülüp kaygılanılmamalıdır. Ergen kendisi ile baş başa kalıp yaşadıklarının muhasebesini yapma ihtiyacı hissedebilir.

5- Ergen kendini yorgun hissedebilir, buna bağlı olarak çalışmaya karşı isteksizdir. Vücut enerjisi âdeta büyümeye harcanıyor gibidir. 6- Ergen yaşadığı bedensel değişimlere bağlı olarak çekinebilir ve kendini saklama ve bu değişimlerden çevreyi haberdar etmeme isteği içinde olabilir. 7- Yeni şeyler deneme merakı artmıştır.

8- Bu dönemde arkadaş çok önemli bir noktadadır 8- Bu dönemde arkadaş çok önemli bir noktadadır. Bu nedenle arkadaş seçimi konusunda ergenin dikkatli olması ve ailenin hassas davranması gerekir. 9- Bu dönemde ergenin fark edilme ve takdir edilme ihtiyacı vardır. Bu ihtiyacını aile içinde gideremeyen ergen, farklı arkadaş gruplarında bu ihtiyacını giderebilir.

BU DÖNEMDE AİLELERİN ŞİKÂYETLERİ: Hırçınlaştı, hiç ders çalışmıyor, sorumluluk duygusu yok, sürekli canım sıkılıyor diyor, en küçük isteklerini sert bir şekilde ifade ediyor, Dalgınlaştı, durgunlaştı, çok karamsar, nedensiz yere öfkeleniyor, Çok alıngan, her şeye ağlıyor, Ev içerisinde huzursuz, Sürekli ayna karşısında, çok süsleniyor, Siz bana karışamazsınız, ben artık büyüdüm diyor, Okula devamsızlık yapmaya başlamış, yalan da söylemeye başladı, Çok geziyor, sürekli arkadaşlarıyla vakit geçirmek istiyor, Odasından dışarı çıkaramıyoruz, bizimle vakit geçirmek, konuşmak istemiyor, Artık çocuğumu tanıyamıyorum! Vb

BU DÖNEMDE ERGENLERİN ŞİKÂYETLERİ: Ergen yeni fiziksel görüntüsüne alışmaya çalışırken, ailenin kendisinden beklentilerinin değişmesi nedeniyle birçok sorun yaşayabilmektedir. Büyükler çok anlayışsız ve baskıcı, Arkadaş grubum beni dışlıyor, Ailem kız/erkek arkadaşım olmasına izin vermiyor, Boş zamanlarda yapacak bir şeyim yok, Cinsellikle ilgili merak ettiklerimi aileme soramıyorum, Beni hep çocuk yerine koyuyorlar, Annem babam arkadaşlarıma karışıyorlar, onları eleştiriyorlar, İzinsiz dışarı çıkamıyorum, erken gelmek zorunda kalıyorum, Yabancı ortamlarda rahat edemiyorum, kendimi ifade edemiyorum, Kimse beni anlamıyor! Vb

AİLE OLARAK NE YAPABİLİRİZ? Arkadaşlarıyla, gerekirse arkadaşlarının aileleriyle tanışın. Çocuğunuzu başkasıyla kıyaslamayın. Çocuğunuzun stresini azaltabilmek için spor ve diğer sosyal faaliyetlere (sinema, tiyatro, resim, müzik vb) yönlendirin Siz veya çocuğunuz sinirliyken tartışmayın. Sorumluluk almasına olanak sağlayın. Yalnız kalmak istediğinde nedenini öğrenmek için onu zorlamayın. Onu dinleyin, dinlemeye hazır olduğunuzu hissettirin.

AİLE OLARAK NE YAPABİLİRİZ? İnternet ve tv kullanımı için ortak bir karar almak gerekir. Beraber alınan kararlara birey daha kolay uyum sağlar. Ergenlik dönemi soyut düşünme dönemi olduğu için, hayata dair düşüncelerinin değişmesi normaldir. Aile ile ilgili kararlarda genç aile üyesine de söz hakkı verin. Ergenlik döneminde çocuğunuz, sizden çok çevre beğenisine yönelir. Bu nedenle marka takılmak, lüks yaşama özenmek isterler. Bu durum ailece konuşulmalı ve ailenin maddi durumu hakkında bilgi verilmeli. Meslek seçimi için, ebeveynler, oldukları ya da olamadıkları meslekleri değil, çocuğun yeteneğine ve ilgisine uygun meslekleri seçmesine destek vermelidir. Cinsel konularla ilgili olarak annenin kıza, babanın erkek çocuğa bilgilendirme yapması gerekir.

Ne zaman uzmana başvurmalı? Ergenlik döneminde bazen psikiyatrik bozukluklar (depresyon, yeme bozuklukları, davranım bozukluğu, alkol & madde kullanımı ve bağımlılık, psikotik bozukluklar ve intihar girişimleri) yaşanabilmektedir. Ergenlik, gerek genç, gerekse de aile için zor bir dönemdir. Bazı sorunlarla baş etmenin yolu bir uzmandan yardım almaktır. · Ergenin içe kapanma dönemleri çok uzun, duygu dalgalanmaları sık ve şiddetli ise, · Huy değişikliği aniden tam zıt şekilde olmuşsa; çok neşeli ve hayat dolu bir genç birden tamamen içine kapanmışsa, · Ders başarısı beklenmedik şekilde çok düşmüşse, · Eve geliş saatlerindeki gecikme artmış ve açıklamaları yetersizse, · Çok öfkeliyse ve sürekli ağlıyorsa uzmandan yardım almakta fayda vardır.