İSTENMEYEN DAVRANIŞLAR, NEDENLERİ VE YÖNETİMİ I

Neden bazı insanlar toplumun onayladığı gibi davranırken, bazıları toplum tarafından onay görmeyen davranışlar sergilerler?

Toplum tarafından onaylanmayan veya diğerlerine zarar veren davranışları değiştirmek için ne yapılmalıdır?

Bazı davranışların hangi durumlarda, koşullarda, ortamlarda sergilendiğini anlayabilirsek bu davranışları önlemek, azaltmak veya arttırmak kolay olacaktır.

Kalıtımsal Açıklamalar Bir anne çocuğunun aşırı hareketli olmasını “Babasına çekmiş, o da aynı böyle davranırmış, hatta onun ailesi hep böyledir.” ifadesi ile açıklıyor. Bazı genetik özelliklerin bazı davranış özelliklerini arttırabilmesi mümkündür.

Sosyal içe dönüklük ya da dışa dönüklük, depresyon ve okuma güçlükleri gibi bazı davranış özelliklerinin kalıtımsal boyutu olduğu görülmektedir.

Vücuttaki bazı maddelerin fazlalığı ya da azlığı Beyin incinmeleri (otizm, şizofreni, öğrenme güçlüğü, hiperaktivite, algısal problemler) Kimyasal maddeler (kurşun, boya, koruyucu içeren yiyecekler)

Gelişimsel Açıklamalar Bazı kuramlara göre gelişimsel aşamalar sırasında yaşanılan problemler davranışlara yansır. Örneğin; birey herhangi bir aşamada takılır kalırsa problem ortaya çıkar. Bu aşamaları başarılı şekilde tamamlayan kişiler normal yetişkindir (Freud)

Davranışsal Açıklamalar Öğrenme bireyin davranışı sonucunda elde ettiklerine bağlı olarak ortaya çıkar. Davranış Hoşa Giden Sonuç Davranış tekrarı Öğrenme

İstenmeyen Davranışlar Öğrenmeyi engelleyen Sosyal etkileşimi Var olan becerileri olumsuz etkileyen kullanmayı engelleyen Öğrencinin kendisine ve çevresine zarar verebilen

İstenmeyen davranış, çocuğun kuralları tamamıyla anlama ve bu kurallara uyma kapasitesi olduğu halde kasıtlı olarak bu kuralların aksine hareket etmesidir.

Problem Davranış Türleri; 1. Uygun olmayan sınıf davranışları (sınıfta sürekli konuşma, kavga etme, küfür etme, bağırma, tartışma, sınıfta dolaşma, utangaç davranışlar vb.)

2. Zayıf ya da yetersiz beceriler (verilen sorumlulukları yerine getirmeme, dikkat dağınıklığı, yönergelere uymama ya da dersi dinlememe vb.)

Problem Davranışlara Yol Açan Etmenler; Sınıf ortamının düzenlenmesi (ısı, ışık, aydınlık, renk vb.) Çocukların oturma düzeni Sınıfın kalabalık olması Öğretimin hızı Kullanılan ders araç gereçlerinin özellikleri Ders programı ve içeriği

ÖĞRETMEN Öğretmenin öğrencilerini yeterince tanımaması Öğretmenin davranışlar konusunda öğrencileri bilgilendirmemesi Öğretmenlerin yetersizlikleri Öğretmenin kullandığı öğretim yöntemleri, araç-gereç ve materyallar Tekdüzelik

Öğretmenin öğrenci ile alay etmesi, öğrencilere kaba davranması, öğrenciler arasında ayrım yapması, öğrencilerle iletişim kuramaması Öğretmenlerin düşünce ve eylemlerinde açık olmaması

Öğretmenin öğrencileri ile göz teması kurmaktan kaçınması Öğretmenin söz ve davranışlarında tutarsız olması Öğretmenin beklentileri Öğretmenin model olmaması

Elbette ki hiçbir öğretmen sınıfında bu türden davranışları kasıtlı olarak yapmaz. Aksine herhangi bir sorun yaşamadan zevkli ve verimli bir ortamda ders yapmak öğretmenlerin en büyük arzusudur. Ancak, içinde yetişilen ailenin yapısı, toplumun kültürü, alınan eğitimin kalite ve süresi, öğrenciye bakış açısı ve benzeri bir çok etken ister istemez öğretmenlerin davranış ve tutumlarına, dolaylı olarak da sınıf içi uygulamalara ve öğrenci davranışlarına yansımaktadır.

ÖĞRENCİ Öğrencinin kişilik yapısı (kendine güven düzeyi, aidiyet duygusu eksikliği, aşırı baskın liderlik özellikleri, hep kendini merkez olarak görme) Öğrencinin duygusal problemleri Öğrencinin başarısızlık duygusu ve korkusu

Öğrencinin dikkatini toplamada güçlük çekmesi Öğrencinin zeka düzeyinin yüksek ya da düşük olması Öğrencinin öğretmeni ve arkadaşlarıyla etkileşim düzeyinin düşük olması, sosyal becerilerde yetersiz olması, arkadaşlarının olmaması, okulu sevmemesi, sosyal doyumsuzluk içinde olması

İPUCU 1 Kendine güveni zayıf olan ve kendi yeterliğini düşük algılayan çocuklar, sorumluluk yüklenmekten korkar, kendini sınıf içerisinde önemli bir birey olarak algılamaz. Başarısız olmaktan veya alay edilmekten korktuğu için faaliyetlere katılmaktan kaçınır.

Öğretmenler bu çocukları anlamak yerine çoğunlukla sorumsuzlukla ve görevden kaçmakla suçlarlar. Bunun giderilmesi için, sınıfın önemli bir üyesi olduklarını algılamalarını sağlamak ve başarı duygusunu tadabilecekleri uygun ortamları yaratmak gerekir.

Öğretmen, bazı ek çalışmalara, başararak kendi yeteneklerini sergilemelerini sağlayacak faaliyetlere yönlendirerek ve başarısını takdir ederek bu çocukları kazanabilir.

İPUCU 2 Aşırı aktif, kendini lider olarak gören ve sınıfı kendi hakimiyeti altına almak isteyen çocuklar, sınıf faaliyetlerinde hep kendini merkez olarak görme ve kendi görüşlerinin etkin olmasını arzulama eğilimindedirler.

Kendisine zıt görüşte olanlara sert davranır ve hatta öğretmenle uygun olmayan bir konuşma tarzıyla tartışmaya girerler. Bu çocuklar üzerinde otoriter disiplin yöntemleri kullanılması çocukları kaybetmeye veya daha ciddi problemlerin yaşanmasına, dolayısıyla bütün sınıfın bu olaylardan olumsuz etkinlenmesine sebep olur.

Bu çocuklar kendilerini ön plana çıkaracak bir çaba içerisine girmek, başarılarını veya üstün oldukları noktaları göstererek takdir edilmek ve ödül almak arzusu içindedirler. Öğretmen yarışmalı (kazanan- kaybeden) oyunları, drama etkinlikleri (lideri takip etme), grup etkinlikleri yoluyla çocuğu desteklemeye çalışır.

İPUCU 3 Aile yaşantısından edindiği değer ve davranış kalıpları ile ilgili problem yaşayan çocuklar; farklı davranış kalıplarıyla karşılaştığında (okul), bunları yorumlamak, doğru ve etkili olabilecekleri algılamak ve bu fikirlerle uzlaşmaya varmak yerine kendi fikirlerini kabul ettirme çabasına girerler. Bu da uzlaşmayı değil çatışmayı getirir.

Öğretmen çeşitli problem durumları ve senaryolar yaratır Öğretmen çeşitli problem durumları ve senaryolar yaratır. Böylece çocuğa farklı bakış açılarını, çok yönlü düşünmeyi ve kalıpların dışına çıkmayı öğretmiş olur.

Okul yaşantısının ilk dönemlerinde ailede kazanılan davranışlar daha etkin olur ve çocuk bir süre okul yaşantısında bocalamalar (adaptasyon) gösterir. Daha sonra okul baskın kültür oluşturur ve çocuk “en iyi öğretmen bilir” yargısına dayanarak davranışlarını düzenlemeye başlar. Not: Aile ile işbirliği

İPUCU 4 Başarısız olma duygusundan kaynaklı problem yaşayan çocuklar; zaten anlayamayacakları inancı içinde oldukları için, genelde çok zayıf bir anlama çabası göstermektedirler. Çoğunlukla sınıftaki zaman ve enerjilerini ortamdaki çeldirici uyarıcılara ve olumsuz davranışlara kaydırmaktadırlar.

Öğretmen grup etkinliklerinde çocuğa sorumluluk vererek, onun başarmasını sağlar. Kendine güvenini destekler.

İstenmeyen Davranışın Ortaya Çıkmaması İçin Kullanılabilecek Stratejiler 1-Öğrencileri Sürekli Olarak İzlemek: Öğretmen sınıfın tümünü gözlemeli, öğrencilerin tümünü görebileceği yerlerde durmalıdır.

2-Öğrencileri Motive Etmek: Öğrencileri motive etmek için onlara aktif olma fırsatı verilmeli, öğretmen merkezli öğretim yöntemleri terk edilmeli, mümkün olduğunca fazla öğrenciye söz hakkı verilmelidir.

3-Öğrencilerin İlgilerini Anlamak ve İlgiyi Arttırmak: Parmak oyunları oynamak, Öğrenilen şarkıları tekrar etmek, Serbest faaliyet yapmalarına (oyun, resim, oyun hamuru, vb.) izin vermek gibi bazı şeyleri kullanarak ilgilerini yeniden kazanmaya çalışmalıdır.

4-Sınıf Kurallarını Tespit Etmek: Öğretmen, öğrencilerinden beklediği davranışlarla ilgili açıklamalar yapmalı, kurallar koymalı ve bu kuralların neden gerekli olduğu konusunda tatmin ve ikna edici açıklamalar yapmalıdır.

Not: Eğer öğretmen kuralları kararlı bir şekilde uygulama eğilimi göstermiyorsa, öğrenciler kurallara uymadıkları zaman öğretmenin esnek davranacağını umarlar ve bundan dolayı kurallara uyma davranışında istenilen verim elde edilemez.