ADLAR (İSİMLER)
Bütün sözcük türleri,iki gruba ayrılarak değerlendirilir: A) Ad Soylu Sözcükler 1) Ad (İsim) 2) Sıfat (Önad) 3) Zamir (Adıl) 4) Zarf (Belirteç) 5) Edat (İlgeç) 6) Bağlaç 7) Ünlem
Bütün sözcük türleri,iki gruba ayrılarak değerlendirilir: (devam) B) Fiiller (Eylemler)
Ad (İsim) Varlıkları ya da kavramları karşılayan,onları tanımamızı sağlayan sözcüklere “ad” denir. Bir kelimeye -mek, -mak eklerini ya da -me, -ma olumsuzluk eklerini getiremiyorsak o kelime addır.
Adları; A) Görev ve anlamlarına göre, B) Varlıkların türüne göre, C) Varlıkların sayısına göre, D) Yapılarına göre olmak üzere 4 grupta inceleyebiliriz.
Görev ve Anlamlarına Göre Adlar: Somut Adlar: Beş duyu organından en az biriyle algılanabilen varlık ve nesneleri gösteren adlardır. Örnek: Taş,kitap,çiçek…
Görev ve Anlamlarına Göre Adlar: (devam) Soyut Adlar: Beş duyudan hiçbiriyle algılanamayan adlardır. Örnek: Akıl,sevgi,saygı,iyilik,keder…
Görev ve Anlamlarına Göre Adlar: (devam) İş ve Eylem Gösteren Adlar: Eylem tabanlarından “-mek, -me, -iş” ekleriyle türeyen adlardır. Örnek: yürümek, bakmak, soruşturma, bakış, anlayış…
Görev ve Anlamlarına Göre Adlar: (devam) Eylem adları bazı durumlarda sıfat olarak kullanılır. Örnek: yapma bebek, takma diş…
Görev ve Anlamlarına Göre Adlar: (devam) Bazı kullanımlarda eylem adları, eylem anlamını yitirerek doğrudan ad olarak kullanılır. Örnek: Değişik bir yemek yapmış, annesi. Şimdi, bir dondurma olsa da yesek.
Varlıkların Türüne Göre Adlar: Özel Adlar: Bir tek varlığı gösteren, bir tek varlığa verilmiş adlardır. Örnek: Mustafa Kemal Atatürk, Asya, Türkiye, Ankara, Kızılay, Merkür, Akdeniz, Türk Tarih Kurumu, Türkçe…
Varlıkların Türüne Göre Adlar: (devam) Not : Özel adların baş harfleri daima büyük harfle yazılır.
Varlıkların Türüne Göre Adlar: (devam) Tür Adları (Cins İsimleri): Aynı türden olan varlıkların tümünü birden gösteren adlardır. Vücut parçaları ve organ adları, akrabalık dalları, tüm hayvan ve bitki adları, tüm araç ve gereç adları tür adlarını oluşturur. Örnek: Gövde, teyze, yılan, elma, kalem…
Varlıkların Türüne Göre Adlar: (devam) Bir tür adı, bazen o türün yalnızca bir ya da birkaç bireyini göstermede kullanılır. Örnek: Kuş durmadan çırpınıyordu. (Bir tek kuşu gösterir) Kitap, savaş yıllarını anlatıyor. (Bir tek kitabı gösterir)
Varlıkların Türüne Göre Adlar: (devam) Bir isim, her zaman cins ismi olmayacağı gibi her zaman özel isim de olmaz.
Varlıkların Türüne Göre Adlar: (devam) Örnek: “Mevsimlerden baharı severim.” derken “bahar” cins ismidir. Ancak; “Bugün Bahar sınıfta yoktu.” cümlesinde bu isim özel isim haline gelmiştir.
Varlıkların Türüne Göre Adlar: (devam) “Uzaydan Dünya’nın resmini çekmişler.” cümlesinde “Dünya” özel bir isimdir. Çünkü bir gezegeni karşılar. Ancak;“Dün, seni, dünyayı dolaştım, bulamadım.” cümlesinde “dünya” çok yer gezmek anlamında mecaz bir anlama gelmiş ve cins ismi olmuştur.
Varlıkların Sayılarına Göre Adlar: Tekil Adlar: Biçimce çoğullanmamış, “-lar, -ler” eki almamış adlardır. Örnek: Çiçek, bardak, toka, çocuk…
Varlıkların Sayılarına Göre Adlar: (devam) Çoğul Adlar: Aynı türden olan birden çok varlığı gösteren adlar, “-ler, -lar” çoğul ekiyle çoğullanır. Örnek: insanlar, evler, halılar, aylar, geceler…
Varlıkların Sayılarına Göre Adlar: (devam) Topluluk Adları: Biçimce tekil oldukları halde anlamca çoğul olan adlardır. Örnek: Orman, ordu, sürü, bölük, millet, aile, takım, grup…
Topluluk Adları: (devam) Topluluk adları da çoğul eki alabilir. Bu durumda grupların çoğulu bildirilmiş olur. Örneğin “Dünya milletlerinin yakınlaşması gerekir.” derken kendi içinde bir grup oluşturan “millet” sözüyle birden fazla grup anlatılmış olur.
Topluluk Adları: (devam) Tür adları (ağaç, çocuk, insan) o türe ait olanları tek tek düşündürürken; topluluk adları (orman, bölük, kurul) o türe ait olanların tümünü bir grup olarak düşündürür.
Yapı Bakımından Adlar: Basit Adlar: Hiçbir yapım eki almamış adlardır. Örnek: Araba, insanlar, evimiz, yoldan, tahtayı, çanta, kuşlarım…
Yapı Bakımından Adlar: (devam) Türemiş Adlar: İsim ya da fiil kök ve gövdelerinden yapım ekiyle türeyen adlardır. Örnek: Yolcu, meslektaş, silgi, ölüm…
Yapı Bakımından Adlar: (devam) Birleşik Adlar: İki ismin aralarına başka bir kelime girmeyecek şekilde birleşip kalıplaşmasıyla oluşan adlardır. Örnek: Anayurt, Çanakkale, açıkgöz, boşboğaz, aslanağzı, gecekondu…
Adlar SON