İREM TİLBE TÜRKMEN YUSUF CENGİZ POUJADE HAREKETİ İREM TİLBE TÜRKMEN YUSUF CENGİZ

POUJADE HAREKETİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

1953 yılında Pierre Poujade adlı kişinin önderliğinde başlatılan olay oluşturmaktadır. Bu olay mali literatüre Poujade olayı olarak geçmiştir. Fransa’nın en fakir bölgelerinden biri olan Lot kentinin küçük bir kasabasının belediye binasında 22 Haziran 1953 günü akşamı hararetli bir toplantı yapılmaktadır. Kasabanın bütün esnaf ve zanaatkarları bu toplantıda hazır bulunmaktadır. Belediye meclisi üyelerinden biri, ertesi gün maliye müfettişlerinin kasabadaki 30 kadar esnafı denetime tabi tutacağı haberini almıştır. Toplantıda hararetli görüşmelerden sonra bu denetime kuvvetle karşı konulması kararlaştırılmıştır. Ertesi gün kasabaya gelen müfettişler, esnafın çok sıkı bir direnişi ile karşılaşmış ve hiçbir denetim işlemi yapamadan geri dönmüşlerdir.

PİERRE POUJADE

Poujade Hareketinin Doğuş Sebepleri İktisadi Nedenler Mali Nedenler Siyasi Nedenler

Olayın İktisadi Sebepleri Poujade hareketinin doğmasının en önemli iktisadi sebebi şüphesiz, küçük esnafın ve zanaatkarların içinde bulunduğu fakirlik durumudur. Halkın göç etmesi sebebiyle ziraai üretimin azalması ve buna bağlı olarak halkın gelirinde azalma meydana gelmesinden dolayı harcama yetisinin kaybı vergi reddini başlatacak olan küçük esnaflar, ödeme zorluğu ve gelir azalması yaşamışlardır. 1

2 Ticari sektörün rasyonelleşip merkezileşmesidir. Poujade hareketinin hızla geliştiği dönemde 3000 ticarethanenin kapandığı görülmüştür. 2

Olayın Mali Sebepleri Perakendeci esnafın yapılan vergisel düzenlemelerle dolaylı vergi niteliğindeki mahalli vergiler (taxe locate) ile mübadelelerden alınan vergiyi (taxe sur les transactions) fiyatlara eklemek suretiyle tahsil etme ve vergi hasılatını maliye teşkilatına ödeme yükümlülüğü getirilmesidir. Bir diğer mali neden, Fransa’da 1952 yılından itibaren uygulanmaya başlanan deflasyonist politikadır. Son mali nedenimiz ise böyle düşük bir konjonktür devresinde esnafın ve zanaatkarın durumu yerlerde sürünürken hükümet ilave mali tedbirler almıştır. Bunların ilki götürü usulü alınan vergi oranının artırılması olmuştur. İkinci tedbir ise, denetim yöntemlerinin sıkılaştırılması ve vergi kaçırma cezasının artılması olmuştur.

Olayın Siyasi Nedenleri 1950 yılında ortaya çıkan Kore savaşı, ülkenin kamu harcamalarını artırmıştır. Diğer yandan da Fransa’nın da içinde bulunduğu Vietnam’da ki sömürge savaşı ülke ekonomisine ağır yükler getirmiştir. Hükümet doğal olaraktan artan kamu harcamalarını vergi oranlarını artırarak karşılamaya çalışmıştır. Tabi ki bunun karşısında vergi direnişi güçlenmiş kısa zamanda isyana dönüşmüştür.

Poujade Hareketinin Teşkilatlanması ve Yayılması Hareketin amacı, küçük esnaf ve zanaatkarları maliyenin anormal tutumlarına karşı kanuni ve fiili yollardan müdafaa etmektir. Bu amaç için bir teşkilat kurulmuştur. Poujade hareketi kapsamında oluşturalan teşkilatın adı Union De Defense des Commerçants et Artisans’dır. Kısaca U.D.C.A diyeceğiz bu teşkilata. Yalnızca gerçek kişi kaydı yapılarak üye toplanmış ve bir baskı grubu olarak parlementoyu etkilemeye çalışmıştır. Poujade’ye göre mali kanunları hazırlayanlar entelektüel kesimdir. Yani profesörler ve teknisyenler… Entelektüel kişi, başıboş ayakları yerde olmayan kimsedir denmiş. Hatta bir Poujadist onlara helikopter lakabını takmıştır. Poujadistlere göre devlet vampir olmuştur. Orta tabakayı esarete, ülkeyi de içinden çıkılmaz bir duruma sürüklemektedir.

UDCA, 1953 yılının Ekim ayında küçük ve büyük girişimcilerin vergi önünde eşitliği, esnaf kesime yönelik asgari geçim indiriminin kabulü, vergi denetimlerinin kaldırılması, tüm vergi cezalarının affı ve esnaf kesimin sosyal sigorta kapsamına alınarak emeklilik hakkının verilmesi kapsayan bir program kabul etmiştir. UDCA, bu programdaki taleplerin gerçekleşmesi için açık hava mitingleri düzenlemiş, tehditler savurmuş ve parlamento üzerinde etkili olmaya çalışmıştır. Hareketini bütün Fransa’ya yaymayı amaçlayan hareket, köylü ve işçilerin katılımı ile gün geçtikçe güçlenmiş ve 1956 yılının Ocak ayında yapılan seçimlerde haklarını korumaya çalıştığı esnaf ve zanaatkar kesim ile bir kısım köylü oylarını toplayarak, 600 kişiden oluşan Fransız Parlamentosu’na 52 parlamenter sokmak suretiyle beklenmedik bir başarı sağlamıştır.

Poujade Hareketinin Amacına Ulaşmada Kullandığı Metodlar Poujade hareketi, esnaf üzerindeki mali yükün azaltılması yolundaki gayelerine ulaşmak için her çeşit metoda başvurmuştur. Vergi otoritelerine karşı girişilen bu toplu hareketleri başlıca iki grup altında toplayabiliriz. 1. Verginin Tahsiline Fiili Bir Şekilde Engel Olmak 2. Meclis ve Hükümet Üzerinde Baskı İcrası

SONUÇ Poujade hareketiyle vergi politikası arasında ne gibi sonuçlar çıkarılabilir? Poujade hareketi insanın vergi psikolojini gözler önüne sermiştir. Normal ve büyük bir işletmenin kolaylıkla tahammül edebileceği, sıklıkla yapılan bu kontroller küçük esnaf ve zanaatkarlarda kötü bir his yaratmıştır. Donanımsız kişilere yüklenen vergi toplama yükü gördüğümüz üzere ki şahısları vergi konusunda hassaslaştırmıştır. Üstelik vatandaş vergiyi cebinden ödüyor hissi daha fazla hakim olmaya başlamıştır. Vergilerin dönemin konjonktüriyle çok alakalı olduğu görülmüştür. Deflasyonist bir politika güdülen bir ekonomide vatandaşı sıkıştıran vergilerin konulması insanları zorlamıştır. Vergi kaçırma ve kaçınma olaylarını tetiklemiştir. Mükellefin gelir dalgalanmarını göz ardı eden vergilerde mükellef üzerindeki vergi reddi, dolayısıyla mükellefin vergi hoşnutsuzluğu ve reaksiyonları ekonomik dalgalanmalara göre değişmeler göstermektedir.

KAYNAKÇA AKTAN, COŞKUN CAN ”Avrupa ve Amerikan Tarihinde Vergi İsyanları” BULUTOĞLU, Kenan (1958), “Vergiye Karşı Tipik Bir Reaksiyon Poujade Hareketi” http://www.journals.istanbul.edu.tr Erişim: 6 Mart 2016 ÇAKAR ELİFPÜRSÜNERLİ, Elif (2013), “Vergiye Karşı Direnme Şekilleri ve Vergi İnzivası” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17 (1-2) GÖK, A. Kerim, (2007), “Vergi Direncinin Gelişimi” Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi 17 (1) Anonim, “Vergiden Kaçınma ve Vergi Kaçakçılığı” https://www.ekodialog.com/kamu_maliyesi/vergi_grevi_vergi_reddi_kacakciligi.h tml Erişim: 6 Mart 2016 GİRAY, Filiz (2010), Maliye Tarihi (Bursa: Ezgi Yayınları) ERDEM, Metin, ŞENYÜZ, Doğan, TATLIOĞLU, İsmail (2003), Kamu Maliyesi (Bursa: Ekin Yayınları)