OP. DR. AYŞEGÜL ÖKSÜZOĞLU 6 Ekim 2016 BENİGN NEDENLERLE JİNEKOLOJİK OPERASYONA ALINAN HASTALARDA UYKU KALİTESİ VE UYKU KALİTESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER OP. DR. AYŞEGÜL ÖKSÜZOĞLU 6 Ekim 2016

Giriş Uyku, organizmanın çevreyle iletişiminin değişik şiddette uyaranlarla geri döndürülebilir biçimde geçici, kısmi ve periyodik olarak kaybolması sürecidir ve insan ömrünün 1/3’ünü kapsar. Uyku insan yaşamında önemli bir fizyolojik gereksinimdir. Uyku kalitesi, bireyin uyandıktan sonra kendini zinde, formda ve yeni bir güne hazır hissetmesidir. Bireyin iyilik hali, işlevsel durumunu ve yaşam kalitesini doğrudan etkiler.

Uyku kalitesi yaş, yaşam stili, çevresel faktörler, iş, sosyoekonomik durum, genel sağlık durumu gibi çeşitli faktörlerden etkilenebilir. Çalışmamızda benign nedenlerle jinekolojik operasyona alınan hastalarda cerrahi öncesi uyku kalitesi ve uyku kalitesini etkileyen faktörler araştırılmıştır.

Gereç ve yöntem Bu prospektif çalışma Zekai Tahir Burak Kadın Sağlığı Eğitim ve Araştırma Hastanesi Jinekoloji Kliniğinde yapıldı. Benign nedenlerle operasyona alınan 172 hasta çalışmaya dahil edildi. 105 hastaya total abdominal histerektomi+bilateral salpingooferektomi, 67 hastaya myomektomi uygulandı. Her hasta için sosyoekonomik ve klinik özellikler sorgulama formu hazırlandı. Tüm hastalara cerrahi öncesi Pittsburgh Uyku Kalitesi İndexi (PUKİ) ve Beck Anksiyete Ölçeği anketleri uygulandı.

Pittsburgh Uyku Kalitesi İndexi (PUKİ) 1989 yılında Buysse ve ark. tarafından geliştirilmiştir. Türk toplumu için geçerlilik ve güvenilirliği Ağargün ve ark. tarafından yapılmıştır. PUKİ ile uyku kalitesinin güvenilir, geçerli ve standart bir ölçümü yapılabilmektedir. Son bir ay içindeki uyku kalitesi ve uyku bozukluğunun tipi ve şiddeti konusunda bilgi verir. 24 sorudan oluşur. 19 soru kendini değerlendirme sorusudur, toplam puan 0-21 arasında değişir Toplam puanın 5’ten büyük olması kötü uyku kalitesini gösterir.

Subjektif uyku kalitesi Uyku latensi Uyku süresi Alışılmış uyku etkinliği Uyku bozukluğu Uyku ilacı kullanımı Gündüz işlev bozukluğu

Beck Anksiyete Ölçeği Beck ve ark. tarafından geliştirilmiştir.. Bireylerin yaşadığı anksiyete belirtilerinin sıklığının belirlenmesi amacıyla kullanılır. 21 belirti kategorize edilir. 0-3 puan arasında puanlanır. Toplam puanın yüksekliği kişinin yaşadığı anksiyetenin şiddetini gösterir. 0-7 puan= Anksiyete yok 8– 15 puan = Hafif düzeyde anksiyete 16-25 puan = Orta düzeyde anksiyete 26-63 puan = Şiddetli düzeyde anksiyete

Bulgular

Tablo1-Hastaların sosyodemografik özellikleri Median (min-max) n (%) Yaş 48 (31-66) BMI ≤24,99 25-29,99 ≥ 30 34 (16%) 103 (48,3%) 76 (35,7) Eğitim Durumu okuryazar değil ilköğretim lise yüksekokul 21 (12,2 %) 107 (60,2 %) 28 (16,3 %) 16 (9,3 %) Meslek Ev hanımı Çalışan 134 (77,9 %) 38 (22,1 %) Operasyon Öyküsü Yok 1 ≥ 2 106 (61,6 %) 48 (27,9 %) 18 (10,5 %)

Tablo 2- Hastaların klinik karakteristikleri Median (min-max) n (%) Semptomlar Kanama Ağrı Kanama+ Myoma uteri Ağrı+Myoma uteri 12 (7,0 %) 6 (3,5 %) 87 (50,6 %) 67 (38,9 %) Operasyon Tipi Myomektomi Histerektomi 67 (39,0 %) 105 (61,0 %) Total PUKİ Skoru Uyku kalitesi Uyku latensi Uyku süresi Alışılmış uyku etkinliği Uyku bozukluğu Uyku ilacı kullanımı Gündüz işlev bozukluğu 6 (1-17) 1(0-3) 0(0-3) 2(0-3) PUKİ ≤ 5 (uykusu iyi olanlar) > 5 (uykusu kötü olanlar 75 (43,6 %) 97 (56,4 %) BECK total skoru Anksiyete yok Hafif düzeyde anksiyete Orta düzeyde anksiyete Ciddi düzeyde anksiyete 13 (0-53) 40 (23,2 %) 63 (36,6 %) 45 (26,2 %) 24 (14 %)

Tablo 3- PUKİ skorlarına göre yaş, semptom, operasyon tipi ve anksiyete derecesinin karşılaştırılması. *Pearson ki kare testi PUKİ Skorları Total P değeri 5≤ 5> Yaş 29-44 45> 39 (22,7 %) 36 (20,9%) 21 (12,2%) 76 (44,2%) 60 (34,9%) 112 (65,1%) <0.001 Operasyon tipi Myomektomi 44 (25,6 %) 23(13,4%) 67(39,0%) < 0.001 TAH-BSO 31 (18 %) 74 (43,0 %) 105 (61 %) BECK Grup Anksiyete yok 29 (16,9%) 11(6,4%) 40 (23,3%) Hafif düzeyde anksiyete 34 (19,8%) 63 (36,6%) Orta düzeyde anksiyete 9 (5,2%) 45 (26,2%) Şiddetli düzeyde anksiyete 3 (1,7%) 24 (14,0%)

PUKİ’ye göre hastaların %56 PUKİ’ye göre hastaların %56.4’ünde (n:97) uyku kalitesi kötü (global skor >5) bulundu. Yaş arttıkça PUKİ skorları artmaktaydı (p<0.001). Her iki grup karşılaştırıldığında TAH+BSO olan grupta uyku kalitesi daha kötüydü (p<0.001). Hastaların 24’ünde (%14) ciddi anksiyete saptandı. Uyku kalitesi azaldıkça anksiyete düzeyi artmaktadır (p<0.001). Lojistik regresyon analizinde sadece operasyon tipi uyku kalitesi üzerine bağımsız etmen olarak bulundu. Histerektomi olan grupta PUKİ skorları daha yüksekti (p<0.001). Beck anksiyete skorları arttıkça PUKİ skorları artmakta ve uyku kalitesi bozulmaktaydı.

Sonuç Cerrahi öncesi hastaların uyku kalitesi olumsuz etkilenmektedir. Cerrahi prosedürün tipi ve cerrahi kaynaklı anksiyete cerrahi öncesi uyku bozukluklarında önemli rol oynar. Uyku kalitesi histerektomi yapılmış hastalarda myomektomi yapılmış hastalara göre daha kötüdür. Organ çıkarılması prosedürleri anksiyete yaratarak uyku kalitesini olumsuz etkiliyebilir.

Dinlediğiniz için teşekkürler