AZE201 ERKEN ÇOCUKLUKTA ÖZEL EĞİTİM Doç. Dr. HATİCE BAKKALOĞLU

DERSİN İÇERİĞİ ÜNİTE I: EÇÖE’DE TEMEL KONULAR ÜNİTE II: YASAL DÜZENLEMELER ÜNİTE III: ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ÜNİTE IV: EÇÖE’DE HİZMET VERİLEN GRUPLAR ÜNİTE V: EÇÖE’DE DEĞERLENDİRME ve PLANLAMA ÜNİTE VI: EÇÖE’DE HİZMET SUNMA MODELLERİ ÜNİTE VII: EÇÖE’DE AİLE KATILIMI ve İŞBİRLİĞİ ÜNİTE VIII: TÜRKİYEDE’Kİ EÇÖE UYGULAMALARI ve SONUÇLARI Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

ÜNİTE IV: EÇÖE’DE HİZMET VERİLEN GRUPLAR EÇÖE’de hizmet verilen bebeklerin/çocukların yaş ranjı EÇÖE’de hizmet verilen bebeklerin/çocukların sayısı EÇÖE’de hizmet verilen grupların özellikleri EÇÖE’de hizmet verilen gruplar EÇÖE’de hizmet verilen gruplar için program amaçları Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

1. EÇÖE’de hizmet verilen bebeklerin/çocukların yaş ranjı Türkiye’deki durum: Erken çocukluk döneminde özel eğitim hizmetleri: 0-3 yaş (0-36 ay) Okul öncesi dönemde özel eğitim hizmetleri: 3-6 yaş (37-72 ay) Amerika’daki durum: Bebekler ve oyun çağı çocukları: 0-3 yaş (0-36 ay) Okul öncesi çocuklar: 3-6 yaş (36-72 ay) Okul çağı çocuklar: 6-8 yaş (72-108 ay) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

2. EÇÖE’de hizmet verilen bebeklerin/çocukların sayısı Türkiye’de EÇÖE hizmeti alan çocukların sayısı bilinmemektedir. Amerika’da EÇÖE hizmeti alan 0-8 yaş arasındaki toplam çocuk sayısı 2 200 000’dir. 0-3 yaş: 300 000 (EÇÖE hizmeti alanların %14’ü) 3-6 yaş: 700 000 (EÇÖE hizmeti alanların %32’si) 6-8 yaş: 1 200 000 (EÇÖE hizmeti alanların %54’ü) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

3. EÇÖE’de hizmet verilen grupların özellikleri Bebekler ve oyun çağı çocukları (0-3 yaş / 0-36 ay): Çoğunluk organik bir nedene bağlı olmayan gelişim problemleri yaşayan çocuklardan oluşmaktadır. Bebeklerin çoğunun düşük gelirli ailelerden geldiği, etnik azınlıklara ait oldukları, erkek oldukları ve yaklaşık üçte birinin düşük doğum ağırlığı ile doğduğu bildirilmektedir. Oyun çağı çocuklarının ise 1 yaş civarında çevresel ya da biyolojik risk nedeniyle tanılandıkları belirtilmektedir. Okul öncesi çocuklar (3-6 yaş / 36-72 ay): Bu çocuklar gelişim geriliği olan ya da oluşmuş risk grubunda bulunan çocuklardır ve pek çoğu bebeklik ya da oyun çağı çocukluk programlarından okul öncesi programlara geçmektedir. Okul çağı çocuklar (6-8 yaş / 72-108 ay): Bu çocuklar engelli tanısı almış özel gereksinimli çocuklardır. Büyük çoğunluğu öğrenme güçlüğü tanısına sahiptir, bu tanıyı dil ve konuşma bozuklukları izlemektedir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

4. EÇÖE’de hizmet verilen gruplar Gelişim geriliği olan çocuklar Risk altındaki çocuklar Biyolojik risk grubu çocuklar Çevresel risk grubu çocuklar Oluşmuş risk grubu çocuklar(engelli tanısı almış ya da yetersizliği olan) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

a. Gelişim geriliği olan çocuklar uygun tanılama araçları ve yöntemleri ile değerlendirildiğinde, 5 gelişim alanından bilişsel, fiziksel, iletişim, sosyal ya da duygusal uyumsal bir ya da daha fazla alanda gerilik gösterme durumudur. IDEA’da gelişim geriliği, doğumdan 5 yaşına kadar olan çocukların öğrenmesini etkileyen spesifik olmayan bir engeli tanımlamak için kullanılmaktadır. ABD’de eyaletler, özel eğitime gereksinim duyan 6-8 yaş arasındaki öğrencileri tanımlamak için spesifik engel etiketlerine alternatif olarak bu kavramı kullanmayı da seçebilmektedir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

b. Risk altındaki çocuklar Çevresel risk grubu çocuklar: Genetik ya da tıbbi hiçbir sorunu olmayan, ancak içinde yaşadıkları çevresel koşullar nedeni ile gelişimleri risk altında olan çocuklardır. Bu koşullar anne uyarımı ve bakımının niteliği, beslenme, tıbbi bakım, sosyal-eğitimsel-duysal uyaran olanaklarına ilişkindir. Yoksulluk, çocuk istismarı ve ihmali, uyuşturucu kullanımı, uygunsuz tıbbi bakım, çok zayıf nitelikli çocuk bakımı gibi nedenler çocukların sosyal ve duygusal gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. Biyolojik risk grubu çocuklar: Doğum öncesi, sırası ya da sonrası öyküleri olası gelişim problemlerini işaret eden çocuklardır. Annenin diyabet, anemi gibi hastalıklarının olması, prematüre doğum, düşük doğum ağırlığı ve benzeri durumlar problem yaratmamış gibi görünseler de, bu çocuklarda gelişim problemleri ortaya çıkma olasılığı yüksektir. Oluşmuş risk grubu çocuklar: Genetik, biyolojik ya da tıbbi nedenlerle gelişim geriliği ya da engeli olan çocuklardır. Örneğin; genetik ve kromozom bozuklukları, doğuştan metabolizma hastalıkları, konjenital anamoliler, işitme kaybı, kazalar, vb bu grupta yer almaktadır. Bazı anomaliler kaçınılmaz olmasına karşın, bu durumların tıbbi, eğitimsel ya da terapotik müdahalelerle etkisi azaltılabildiği için çocuğun gelişimi üzerindeki nihai etkisi değişebilmektedir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Tablo 1: Küçük çocuklar için risk durumları nelerdir? 1. Çevresel Riskler 2. Biyolojik Riskler 3. Oluşmuş Riskler Ergen anneler İstismar ve ihmal geçmişi Yasal bir aile olmaması Manevi ya da koruyucu bakım çevresi olmaması Temel anne-babalık işlevlerini sergileme yetersizliği Evde istismar ya da suç geçmişi Göçmen ya da evsiz aile Zehirlere ya da toksinlere maruz kalan aile vb. Tıbbi bakıma ya da teknolojiye bağlılık Gelişim geriliği ile ilişkili hastalıklar ya da travmalar İlaç kullanımı Gelişim geriliği ile ilişkili olan annenin kronik hastalıkları Bebeğin yoğun bakım ünitesinde olması ya da taburcu olması Düşük doğum ağırlığı (1001-2500 gram) Gelişim sürecini kesintiye uğratan faktörler Doğuştan/genetik bozukluklar Nörolojik anomaliler Atipik gelişim bozuklukları Çok düşük doğum ağırlığı (1000 gramdan düşük) Zihinsel, fiziksel/motor, psikososyal, konuşma ve dil, ve özbakım becerilerinde gerilik Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Tablo 2: Oluşmuş riskler / özel gereksinimli çocuklar Öğrenme güçlüğü olan çocuklar Dil ve konuşma bozukluğu olan çocuklar Zihinsel yetersizliği olan çocuklar Duygusal ve davranışsal bozukluğu olan çocuklar Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar Görme yetersizliği olan çocuklar İşitme yetersizliği olan çocuklar Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar İleri derecede ve çoklu yersizlikleri olan çocuklar Beden ve sağlıkla ilgili yetersizlikleri olan çocuklar Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Tablo 3: Çözüm nedir? KALİTELİ ERKEN MÜDAHALE (ERKEN EĞİTİM) Risk faktörlerini ortadan kaldırmak Risk faktörlerinin etkisini azaltmak HEAD START EŞİT FIRSAT PORTAGE KÜÇÜK ADIMLAR vb. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

5. EÇÖE’de hizmet verilen gruplar için program amaçları Bebekler ve oyun çağı çocukları (0-3 yaş / 0-36 ay) Çocuklarının gelişimine ilişkin gereksinimlerle baş etmelerinde ailelere bilgi vermek, desteklemek ve yardım etmek Çocuklarının gelişimini kolaylaştıran ve çocuklarının haklarını savunan birincil kişiler olarak ailenin güven duygusunu oluşturmak Yeterlik ve zevk alma duyguları gelişen aile üyeleri arasındaki etkileşimi geliştirmek Okul öncesi çocuklar (3-6 yaş / 36-72 ay) Çocuğun gelişim alanlarında gelişimini desteklemek Çocuğa okuma yazmaya hazırlık becerilerini kazandırmak Sosyal yeterliliği oluşturmak ve desteklemek Gelişimine uygun şekilde bağımsızlığını artırmak Gelecekte problemlerin ve yetersizliklerin gelişmesini önlemek ya da minimuma indirmek Okul çağı çocuklar (6-8 yaş / 72-108 ay) Genel eğitim sınıfları ve kaynak oda Çocuğun genel eğitim müfredatına katılımını sağlamak için uygun müfredat ve öğretimsel değişiklikler (farklı beklentiler, daha az materyal gibi) ya da uyarlamalar (alternatif kazanımlar geliştirmek gibi) sunmak Çocuğa, aileye, genel eğitim öğretmenine ve diğer çalışanlara ekip desteği sağlamak Özel eğitim sınıfları Gelişim alanlarında çocuğun potansiyeline ulaşmasını sağlamak Çocuğun bağımsızlığını ve kendi kararlarını verme ile kendini savunma becerilerini artırmak Çocuğun sosyal ve akademik becerilerini geliştirmek Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU