Pre-Service Turkish Teachers’ Opinions About Children’s Literature Türkçe Öğretmeni Adaylarının Çocuk Edebiyatı Kavramına İlişkin Görüşleri Pre-Service Turkish Teachers’ Opinions About Children’s Literature Arş. Gör. Gamze ÇELİK Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi gamzecelik@gmail.com Özet Bu çalışma, Türkçe eğitimi bölümünde okuyan öğrencilerin “çocuk edebiyatını” nasıl tanımladıklarını ve öğrencilere kitap tavsiye ederken nelere dikkat edeceklerini belirleme amacıyla yapılmıştır. Bu amaç doğrultusunda öğrencilerin çocuk edebiyatını kendilerine göre tanımlamaları ve çocukken beğendikleri bir kitabı hangi açılardan çocuklara tavsiye edeceklerini anlatmaları istenmiştir. Katılımcıların alanyazındaki tanımlara benzer tanımlarda bulundukları görülmüştür. Kitap önerirken ise “öğreticilik ve hayal dünyasını geliştirme” konularına ağırlık verildiği söylenebilir. Anahtar Sözcükler: Türkçe öğretmen adayı, çocuk edebiyatı, çocuk kitapları. GİRİŞ Çocuk Edebiyatı gerek dil, gerek içerik, gerekse edebî özellikler açısından çocuklar için gerekli bir edebiyattır. Bu alanla hem dil becerileri geliştirilmekte, hem kişisel gelişim desteklenmekte, hem de edebî zevk zenginleştirilmektedir. Alanyazına bakıldığında öncelikle “çocuk edebiyatı” kavramının tanımı üzerinde durulduğu görülmektedir. Şirin (1998:9) çocuk edebiyatını, “çocukların büyüme ve gelişmelerine, hayâl, duygu, düşünce ve duyarlıklarına, zevklerine eğitilirken eğlenmelerine katkıda bulunmak amacı ile gerçekleştirilen çocuksu bir edebiyat” şeklinde tanımlarken Oğuzkan (2001:3) usta yazarların çocuklar için yazdıkları sanat eserlerinin genel adı olarak ifade etmektedir. Yalçın ve Aytaş (2003:18) ise “edebiyatın bütün alanlarında ve söz sanatlarında bulunan niteliklerin tamamını içinde barındıran, ancak kendisine seçtiği hedef kitlenin özelliklerini yetişkinler için yazılan edebî türlere göre daha fazla göz önünde bulunduran bir alan” şeklinde açıklama yapmaktadır. Yaşı temel alan Güleryüz (2003:37) de “üç yaşla ergenlik çağı arasındaki çocukların bilişsel ve duygusal dünyasını ‘sözlü’ ve ‘yazılı sanat’ ürünleriyle besleyen etkinlikler alanı” olarak tanımlama yoluna gitmektedir. Bilkan (2005:16)’a göre de “hangi dönem ve gruba dahil olursa olsun, çocuk edebiyatının ana vasıfları ‘çocuksuluk’ ve ‘edebîlik’tir.” Tanımlara genel olarak bakıldığında çocuk edebiyatının “çocukların gelişimine katkı sağlama,eğitme, eğlendirme, edebî olma, sözlü ya da yazılı eserlerden oluşma ve çocuğa göre olma” açılarından ele alındığı görülmektedir. BULGULAR VE YORUMLAR Bu bölümde, öğretmen adaylarının sorulara vermiş oldukları cevaplara göre sonuçlar tespit edilmiştir. Katılımcıların çocuk edebiyatı hakkında yaptıkları tanımlar sınıflandırılmıştır. Elde edilen veriler Tablo 1’de görülmektedir. Çalışmada yapılan analizlere göre birinci soruyla ilgili olarak katılımcıların “çocuk edebiyatını” en çok çocukların seviyesine uygun olma (f=24), çocuğa hitap etme (f=21), hayal gücünü geliştirme (f=21), çocuğun gelişimine katkı sağlama (f=13) ve edebî tür (f=12) şeklinde tanımladıkları belirlenmiştir. Araştırmanın ikinci sorusuna göre ise katılımcılar, çocuklara kendi okudukları kitapları tavsiye ederlerken en çok öğretici olma (f=17), hayal dünyasını geliştirme (f=15), macera türünde olma (f=8), dilin sade olması (f=5), örnek karakterleri bulunma (f=5), eğlenceli olma (f= 5) özelliklerine dikkat ettiklerini belirtmişlerdir. Edebiyat eserlerinde insanın insana anlatıldığı bir gerçektir. Edebiyat ürünlerinde insanoğlunun yaşantısından kesitlerin bize sunulduğu görülmektedir (Göçer, 2010: 347). Karatay da (2011: 1404) bu konudaki düşüncelerini şöyle ifade etmiştir: “ Doğru veya yanlış bir davranışın olumlu veya olumsuz taraflarını sözlü olarak telkin etmek yerine, öyküleyici bir eserde bunun yararlarını veya zararlarını öykü kahramanlarının kişiliğinde çocuğa yaşatmak, değer olarak iyi-kötü, doğru-yanlış vb. bir davranış olduğunu göstermek daha etkilidir.” Çocuk edebiyatı eserlerinin çocukları iyiliğe güzelliğe sevk etmesi gerekmektedir. Ancak bununla birlikte okumayı sevmeleri için eğlendirici ögelere de yer verilmelidir. Dünyayı tanıma isteği içindeki çocuk, merak ve ilgiyle sürekli öğrenme peşindedir. Ona bu konuda yardımcı olacak edebiyat eserleri, hevesli bir çocuğun iyi bir okuyucu olma yolundaki ilk adımlarını atmasını sağlayacaktır. Yalçın ve Aytaş’a (2003:46) göre; çocuk edebiyatı ürünlerinde yer alan temalar, evrensel değerleri kazandırmalıdır. Çocuk kitaplarının kişiliği geliştirici türde olması gerekmektedir. YÖNTEM Araştırma, nitel yönteme göre yapılmıştır. Bunun için çalışmada doküman analizi yapılmıştır. Araştırmaya 2010-2011 bahar dönemi üçüncü sınıfta okuyan kırk bir kız, otuz bir erkek olmak üzere toplam yetmiş iki öğrenci katılmıştır. Katılımcılar, Türkçe Eğitimi Bölümünde “Çocuk Edebiyatı” dersini alan üçüncü sınıf öğrencilerinden seçilmiştir. Araştırmada, aşağıdaki iki temel soru üzerinde durulmuştur: Size göre çocuk edebiyatı nedir? Tanımlayınız. Çocukken çok severek okuduğunuz bir kitabı şimdiki düşüncelerinize göre bir çocuğa tavsiye eder misiniz? Nedenleriyle açıklayınız. Öğrencilerden bu sorularla ilgili görüşlerini yazmaları istenmiştir. Öğrencilerden alınan yanıtlar, araştırmacı tarafından sınıflandırılmıştır. Her bir sınıflandırmanın öğrenci yanıtlarına göre frekans ve yüzde hesaplamaları yapılmıştır. SONUÇ VE ÖNERİLER Araştırmanın sonucunda; katılımcıların “çocuk edebiyatı” tanımlarından çoğunun, alanyazındaki tanımlarla benzerlik gösterdiği görülmüştür. Ancak katılımcıların bir kısmı, alanyazındaki tanımların dışında “müzik, kitap, çizgi film, oyun gibi konuların bütününü kapsama; bilimsel bir alan olma; okuma-yazma öğrenen çocuklara yönelik olma; okumayı sevdiren edebiyat türü olma” gibi farklı açıklamalarda da bulunmuşlardır. Katılımcıların kitap önerirken dikkat ettikleri özelliklerin de “öğreticilik ve hayal dünyasını geliştirme” konularında yoğunlaştığı söylenebilir. Çocukları kitaplarla buluşturacak olan öğretmenlerin çocuk edebiyatını yakından tanımaları, en son çıkan çocuk kitaplarını okumaları ve çocuklara bu kitapları tanıtmaları büyük önem taşımaktadır. Öğretmen adayları çocuk edebiyatı kavramını “okumayı sevdiren edebiyat türü” olma şeklinde tanımlayarak, yaşamımızın ilk yıllarında okuduğumuz kitapların hayatımızdaki yerinin ve değerinin bir kez daha altını çizmişlerdir. KAYNAKLAR Bilkan, A. F. (2005) . Çocuk Edebiyatı_ Kavram ve Mahiyet _. Hece Dergisi Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, 104-105, [7-17]. Göçer, A. (2010). Türkçe Öğretiminde Çok Uyaranlı Bir Öğrenme Ortamı Oluşturmak İçin Seçkin Edebî Ürünlerden Yararlanma. TÜBAR, 27, [341-369]. Güleryüz, H. (2003). Yaratıcı Çocuk Edebiyatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Karatay, H. (2011). Karakter Eğtiminde Edebî Eserlerin Kullanımı. Turkish Studies. 6 (1), [1398-1412]. Oğuzkan, F. (2001). Yerli ve Yabancı Yazarlardan Örneklerle Çocuk Edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık. Şirin, M. R. (1998). 99 Soruda Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları. Yalçın, A. ve Aytaş, G. (2003). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları. Yardımcı, M. ve Tuncer, H. (2002). Eğitim Fakülteleri İçin Çocuk Edebiyatı. Ankara: Ürün Yayınları.