DEPREMLER

DEPREM NEDİR ? Depremler Nasıl Oluşur: Yer kabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle aniden ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri yerlerde oluşturdukları sarsıntılara deprem denir. Depremler Nasıl Oluşur: Depremin nasıl ve neden oluştuğunu anlamak için öncelikle yerkürenin iç yapısını bilmek gerekir.Yerkürenin iç yapısı hakkında, jeolojik ve jeofizik çalışmalar sonucu elde edilen verilerin desteklediği bir yeryüzü modeli bulunmaktadır. Yerkabuğu dıştan içe doğru kabuk, manto, çekirdek şeklinde bölümlenmekte, bu bölümler arasında deprem dalgalarının yerküredeki yayılım hızlarındaki değişimlerle belirlenen bazı kesiklilik yüzeyleri bulunmaktadır. Kayaçların katı özellik gösterdikleri kabuk ve bunun altında yer alan mantonun üst kısmına litosfer denilmektedir. Litosferin altında ağdalı-akıcı özellik gösteren astenosfer, bununda altında mezosfer bulunmaktadır.

Katı olan litosfer yekpare bir yapıya sahip değildir ve bir takım kırık zonları ile parçalanmış durumdadır. Litosfer parçaları veya levhaları astenosfer üzerinde hareket etmektedir. Levhaların bu hareketleri üst mantoda gelişen konveksiyon akımlarına bağlanmaktadır. Astenosfere kadar ulaşan kırık zonları ile sınırlı levhaların bu hareketleri ve böylece birbirlerini etkilemeleri yerkabuğunda önemli yapısal değişikliklerin ve mağmatik faaliyetlerin gelişmesine neden olmaktadır.

Yerkabuğunun Katmanları (www.egitim.gov.tr) 4

Yerkürenin iç yapısı (Ringwood, 1979).

Günümüzde Litosfer’de 1 ila 15 cm/yıl arasında hızlarla hareket halinde bulunan 7 ana ve birçok küçük levha vardır. Bu levhalar, üzerinde duran kıtalarla birlikte Astenosfer üzerinde serbest halde yüzmekte olup, birbirlerine göre insanların hissedemeyeceği bir hızla hareket etmektedirler.

www.egitim.gov.tr

Yer Kabuğu Hareketinin Şematik Anlatımı (www.baktabul.com/jeoloji-yer-bilimi/67660-levha-hareketleri-levha-hareketleri-hakkinda-levha-hareketleri.html)

DEPREMLERİN OLUŞUM YERLERİ VE TÜRKİYE'NİN DURUMU Deprem herhangi bir yerde ve herhangi bir zamanda oluşabilir. Yerküre üzerinde oluşan depremlerin büyüklüğü ve neden oldukları zararlar gözönüne alındığında iki ana deprem kuşağı vardır. Bunlardan biri Büyük Okyanusu çevreleyen ve özellikle Japonya üzerinde etkili olan Pasifik Deprem Kuşağı (Yeryüzündeki depremlerin yaklaşık %81'i bu kuşakta meydana gelir.), diğeri ise Cebelitarık’tan Endonezya adalarına uzanan ve Türkiye’nin de içinde bulunduğu Akdeniz-Himalaya deprem kuşağıdır (%17'si de bu kuşakta oluşur). 3. Kuşak ise Atlantik okyanusu ortasında yer alan levha sınırı (Atlantik Okyanus Sırtı) boyunca uzanır. Genel olarak depremlerin, kabuğu oluşturan levhaların sınırlarında oluştuğu söylenebilir.

1975- 2000 7 VE DAHA BÜYÜK DEPREMLER TÜRKİYE SAYILI DEPREM KUŞAKLARINDAN BİRİ ÜZERİNDEDİR

Türkiye’nin bulunduğu bölgede büyük levhalar arasında küçük birçok levhanın olması, Türkiye’nin büyük bir bölümünün deprem kuşağı içinde yer almasına neden olur. Türkiye, üç büyük levhanın etkisi altındadır. Avrasya, Afrika ve Arap levhaları. Anadolu’nun büyük bir kısmının yer aldığı Anadolu levhası, Avrasya levhasının küçük bir bölümüdür.

Bu levhalar arasındaki etkileşim şöyledir: Afrika levhası, Akdeniz’de Helenik-Kıbrıs Yayı denilen bölgede, Avrasya (veya onun bir parçası olan Anadolu) levhasının altına dalar. Arap levhası ise Kızıldeniz’deki açılma nedeniyle kuzeye doğru hareket eder ve Anadolu levhasını sıkıştırır. Bu sıkıştırma sonucu Bitlis Bindirme Zonu (Bitlis Kenet Kuşağı) oluşmuştur. Sıkıştırma halen sürdüğü için, Anadolu levhası kuzey ve güneydeki fay hatları boyunca batıya doğru hareket eder. Anadolu levhasının kuzey sınırı, bir bölümünde 17 Ağustos depreminin oluştuğu Kuzey Anadolu Fayı dır. Güney sınırını ise, Helenik-Kıbrıs Yayı ile Doğu Anadolu Fayı oluşturur. Arap levhasının sıkıştırması sonucu batıya kayan Anadolu levhasının sınırlarında ve Afrika levhasının Avrasya levhasının altına dalması sonucu Akdeniz’de ve Ege Graben Sistemi içersinde depremler meydana gelir. Ancak Arap levhasının sıkıştırması bu bölgelerdeki hareketlenme ile tamamen telafi edilemediği için İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde de içsel deformasyon nedeniyle depremler olabilmektedir.

ANADOLUDAKİ LEVHA HAREKETLERİ (www.egitim.gov.tr) 14

TÜRKİYE DİRİ FAY HARİTASI