EGE UYGARLIKLARINDA TIP

GENEL ÖZELLİKLERİ Bu dönem tıbbı iki evrede ele alınabilir. Mitolojik Dönem Hippokratik (Bilimsel) Dönem

KAYNAKLAR MİTOLOJİK DÖNEM Bu dönemle ilgili olarak M.Ö. 400’e tarihlenen Hippocrates kolleksiyonuna kadar ve onun döneminden sonraki dört yüzyıl boyunca yazılı eser bulunmamaktadır. Yazılı metinler açısından karanlıkta kalan bu döneme ilişkin bilgileri edinebildiğimiz en eski kaynak M.Ö. 9. yüzyıla tarihlenen Homeros’un şiirleridir. Bunun dışında bazı kabartmalar ve çömlekler üzerindeki resimlerle, bazı söylenceler dışında bilgi kaynağı bulunmamaktadır. Bu dönemi daha çok antik Ege mitolojisi ile karışmıştır.

APOLLON… AESCULAPİUS MİTOLOJİK DÖNEM Mitolojisine göre hekimlerin baş tanrısı Apollon’dur. Ancak tıbbın tanrısı olarak daha sonraki dönemlerde Aesculapius öne çıkmıştır. Aesculapius’un çocukları: Hygia: Hijyen yani temizlik Panacea: Tedavi Telesphorus: İyileşme Makhaon: Cerrahi Podaleiros: Görülmeyen kötülükleri iyi eden hekim.

Aesculapius (öskülap) doğuşu Tanrı Apollon.. Teselya Kralının kızı Koronis… Aesculapius Kuş, karga Aesculapius’un öyküsü o dönem tıbbının nasıl algılandığının izlerini sürmek açısından önemlidir.

Aesculapius’u at-adam Kheiron eğitir Aesculapius’u at-adam Kheiron eğitir. Yani usta-çırak ilişkisi içinde eğitilir. Aesculapius, heykellerinde genellikle bir baston ve ona sarılan yılan sembolüyle tasvir edilir. Burada baston dayanıklılığı, yılan uzun ömrü temsil eder. Aesculapius onuruna kurulan mabetlere Aesculapion denirdi ve bu mabetler sanatoryum ve hastane olarak işlev görürdü.

Bergama Antik Kenti Aesculapionlar hem bir tedavi kuruluşu, hem de bir öğrenim yeriydi.

MİTOLOJİK DÖNEM Bu kurumlarda çalışan ve rahip/hekim olan kişilere Aesculapiades’ler denirdi.

Aesculapionlarda su ve güneş tedavileri, fizik tedavi ve hijyenik tedaviler, özel diyetler uygulanırdı. Ayrıca rüyaların yorumu ile yapılan tedavilerle, zehiri alınmış yılanlara hastaların sokturulması yoluyla yapılan şok tedavileri de uygulanırdı.

Tedavi - telkin MİTOLOJİK DÖNEM Ayrıca çeşitli droglar ve cerrahi tedaviler de uygulanırdı. Aesculapiyonlar M.S. 4. yüzyılda yıkılmaya başladı. Bu yıkımdan yalnızca bugün Batı Anadolu’da bulunan Bergama Aesculapiyonu kurtuldu. Aesculapiyonlarda şifa bulan hastalar hem tanrı Apollon’a hem de oğlu Aesculapius’a adaklar sunarlardı. Bu adaklar genellikle iyileşen organlarını simgeleyen yontulardı. Aesculapiyonlarda yapılan tedavilere ilişkin çoğu bilgimiz bu andaçlardan gelmektedir.

Tıpta Yılan Sembolü Yılanlı Taş

Tıpta Yılan Sembolü Sağlıkla ilgili bir sembol Dinsel – mitolojik obje Kutsal MÖ 3000 Doğu mitolojisi, Mezopotamya Mısır, Hint, Amerikan Hareketli, ağaç, yer altı, suda yaşaması, deri değiştirmesi, zehiri.. Bilgeliğin simgesi

Tıpta Yılan Sembolü Bu dönem yapılan adakların Asklepios’a değil bir yılana yap... Asklepios sözcüğü yılan demek olan “askalabos”... Zamanla Asklepios sağlık tanrısına ve asa ve yılan sembolü.

Antik Ege’de «BİLİMSEL» TIP başlarken… Hipokrat (MÖ 459-355) Dr. Serap Şahinoğlu 14

aynaklar HİPOKRATİK DÖNEM Hipokrat kolleksiyonu (Corpus Hippocraticum) adı verilen ve M.Ö. 400’e tarihlenen yapıt 72 eserden oluşmaktadır. Eserin tümünün Hipokrat tarafından yazılmadığı, onun izleyicilerinin de kolleksiyona geniş katkılarda bulundukları düşünülmektedir. Hipokrat tarafından yazıldığı kesin olan 12 kitabın tam çevirisi Emile Littré tarafından yapılmış ve Fransızca olarak yayınlanmıştır. Temeli humoral teoriye dayanır ki bu, felsefi bir sistemdir. Dr. Serap Şahinoğlu 15

Hipokrat’ın Felsefesi HİPOKRATİK DÖNEM Hipokrat’ın felsefedeki öncüsü Pisagor (Pythagoras)’dur. Aslen büyük bir matematikçi olan düşünür, sağlığı da “Sayılar Teorisi” çerçevesinde değerlendirmiş ve sağlığın bir orantılılık olduğunu savunmuştur. Pisagor’un dışında tıp alanında etkili olan filozoflar; Alkmeon: Hayvanlar üzerinde anatomi çalışmaları yapmış, görme sinirini ve östaki borusunu tarif etmiştir. Atar ve toplar damarları birbirinden ayırt etmiştir. Hislerin ve aklın merkezinin beyin olduğunu savunmuştur. Dr. Serap Şahinoğlu 16

HİPOKRATİK DÖNEM Pisagor’un dışında tıp alanında etkili olan filozoflar; Empedokles: Evrenin ateş, hava, toprak ve su’dan oluştuğunu savunmuş, bu teorisiyle yüzyıllarca tıbbın dayanacağı humoral teorinin temellerini atmıştır. Demokritos: Evreni boşluk içinde hareket halinde bulunan atomlardan oluşan bir yapı olarak tanımlamıştır. Thales – Su Heraklitos – Ateş Anaximenes – Hava Çağdaşı Platon, “Phaidros” adlı yapıtında Hipokrat'a değinerek onun tıbba felsefi bir yaklaşım getirmiş ünlü bir Asklepiades olduğunu ve insan vücudunu bir bütün olarak ele aldığını anlatır. Dr. Serap Şahinoğlu 17

İyonyalı bir hekim - Hipokrat HİPOKRATİK DÖNEM Bugünkü modern tıbbın babası ve pozitif tıbbın kurucusu olarak kabul edilen Hipokrat, M.Ö. 460 yılında İstanköy adasında, Cos’ta doğmuştur. Hipokrat tıbbının temel özellikleri: Gözlem ve denemeye yer verme, Hasta başında klinik dersi vermek, Unsurların Dengesi veya Bünye Teorisi olarak adlandırılan Humoral Teoriye temellenmesi. Dr. Serap Şahinoğlu 18

Galen, Bergamalı hekim (129-216)….. Orta Çağ boyunca.. 19

hipokrat HİPOKRATİK DÖNEM Hipokrat evinin yakınında bir binayı hastane olarak kullanmış, böylece ilk modern kliniğin kurucusu olmuştur. Hipokrat tıbbı her hastalığın doğal bir nedeni olduğunu kabul etmekle birlikte, bu nedeni saptamanın güç olmasından hareketle tanıda hastalıkların belirtilerini kullanır. Hipokrat tıbbında tedavi humoral teoriye dayanılarak yapılır; yani kan alma, müshil, idrar söktürücü ve kusturucu ilaçlarla lavmanlar kullanılırdı. Dr. Serap Şahinoğlu 20

Dr. Serap Şahinoğlu 21

Hastalık kuramı Humoral Patoloji Kuramı: Hava: Sıcaktır. Su: Akıcı ve nemlidir. Ateş: Kurudur. Toprak: Soğuktur. Bedende 4 sıvı vardır. Bedeni dolaşan ve kalpten gelen KAN, Beyinde bulunan BALGAM Karaciğerde bulunan SARI SAFRA Dalak ve midede bulunan KARA SAFRA veya SEVDA Dr. Serap Şahinoğlu 22

Hastalık kuramı (Karaciğer) Sarı Safra (Ateş) Sıcak Kuru (Hava) Kan (Kalp) (Yeryüzü) Kara Safra (Dalak) Serin Nemli (Su) Balgam (Beyin) Dr. Serap Şahinoğlu 23

Hastalık kuramı Yediğimiz içtiğimiz gıdalar bu unsurlara dönüşür. İlkbahar kanı, yaz sarı safrayı, sonbahar kara safrayı, kış balgamı harekete geçirir. 4 sıvının miktarı ve birbirlerine olan oranları normal olunca, bünye denge halinde olur; yani sağlıklıdır. Buna CRASE denir. Denge bozulduğunda hastalık ortaya çıkar; buna DYSCRASİE denir. Dr. Serap Şahinoğlu 24

Hastalık kuramı Hastalık üç aşamada gelişirdi: Hamlık safhası: Apepsie Pişme safhası: Pepsie Kriz safhası: Crisis. Krizden sonra şifa gelirdi. Şifa ise “iyi edici tabiat’ın” (Vis medicatrix naturae) eseridir. Hekim tabiatın gidişini takip etmeli, fakat sonucu hızlandırmaya asla kalkışmamalıdır. Dr. Serap Şahinoğlu 25

Kutsal hastalık Hipokratta hastalıklara kutsal nedenlerin yol açtığı düşüncesi reddedilmiştir. O, kendi dönemine dek kutsal bir hastalık sayılan sar’a (epilepsi) için: “Hiçbir hastalık diğerinden daha kutsal veya daha insani değildir. O da görülen herhangi bir hastalık gibi doğal nedenlere bağlıdır. Bunların tanrısal kaynaklı olduğu hakkındaki inanışlar insanların tecrübesizliğinden ileri gelir…” Dr. Serap Şahinoğlu 26

Tedavi Hipokrat’a göre hastalıkta yapılması gereken, görülen belirtilerin kaldırılması değil, aksine onların gelişmesine yardımcı olunmasıdır. O, “Similia similibus curantur.” (Benzeri benzer ile tedavi etmek) taraftarıdır. Polifarmasiden, sert etkili ve karıştırıcı ilaç ve girişimlerden kaçınır; hastalarına diyet, yulaf çorbası, temiz hava, iklim değiştirme, banyolar önerirdi. Ayrıca vantuz (hacemat) çekerek, dağlayarak hastalığı daha az zararlı bölgelere çekmeye çalışırdı. Cerrahi tedavi olarak apse boşaltır, kırıkları ve çıkıkları yerine koyar, ağrı tedavisine özel bir önem verirdi. Dr. Serap Şahinoğlu 27

Hipokrat tıbbı Mitolojik dönem Aesculapiades’lerinden farklı olarak Hipokrat başarısızlıklarını da başarıları kadar soğukkanlılıkla kaydetmiş ve değerlendirmiştir. Hipokrat tıbbın ahlaki yönüne de önem vermiş ve kimlerin, hangi şartları yerine getirerek hekim olabileceklerini; hekimlerin hangi kurallara uygun olarak davranacaklarını İskenderiye’deki eğitimimi döneminde benimsediği and metnini almış ve kendi adıyla “Hipokrat Andı” uzun yıllar tıp okullaında kullanılmıştır. Ayrıca tıpla ilgili görüşlerini özetleyen Aforizmalar yazmıştır. Dr. Serap Şahinoğlu 28

Aforizmalar “Primum non nocere” (Önce zarar verme). “Ars longa, vita brevis” (Sanat uzun, hayat kısa) “Curatum dolores divinum est” (Ağrıyı dindirmek ilahidir.) “Hekimin görevi hastayı nadiren iyileştirmek, çok kere ağrısını gidermek, fakat her zaman için teselli etmektir. Dr. Serap Şahinoğlu 29

Hekim Andı Hipokrat Andı

Agnodice MÖ 3. yy

Agnodice MÖ 3. yy Atinalı kadın hekim Tıp öğrenimini İskenderiye'de yaptı. Döneminin ünlü anatomisti Herophilos’tan eğitim aldı. Kadın hastalıkları ve doğum alanında uzmanlaştı. Daha sonra Atina'ya döndü. Atina yasaları kadınların hekimlik yapmasını yasakladığından, çalışmalarını erkek kılığında sürdürdü. Dr. Serap Şahinoğlu

Agnodice MÖ 3. yy Hastalarını baştan çıkardığı gerekçesiyle tutuklandı. Mahkemede kimliğini açıklamak zorunda kaldı. Bu kez yasalara aykırı davrandığı için yargılandı. Önce erkek olarak kadınlara müdahale ettiği için; daha sonra da erkek rolü yaptığı, yani kadın olarak tıp okuluna gittiği için. Her iki durumda da cezası ölümdür Dr. Serap Şahinoğlu

“Adalet namustan önce gelir.” Ancak tedavi ettiği kadınlar ayaklanır ve Agnodice’i kurtarırlar. O gün bugündür, Agdonice: “Adalet namustan önce gelir.” söylemiyle özdeşleşir. Dr. Serap Şahinoğlu