TÜRKÇE ANLATIM BOZUKLUKLARI

ANLAMA DAYALI BOZUKLUKLAR Gereksiz Sözcük Kullanılması Bir Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması Bir Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması Anlamca Çelişen İfadelerin Bir Arada Kullanılması Anlam Belirsizliği Sıralama ve Mantık Yanlışlığı

Gereksiz Sözcük Kullanılması Uzun zamandır karşılıklı görüşüyoruz. Söylediklerini gizli bir sır gibi saklayacağım. Gelecek seneye okul bitiyor. Neşeli, sağlıklı, şen bir görünüşü vardı. Ortaklar arasındaki mevcut ikilik giderildi. Onunla ilk kez bir arkadaş toplantısında tanıştık. Yaptıklarını kendi ağzıyla itiraf etti.

Gereksiz Sözcük Kullanılması Doktoruna göre babamın, bir ay dinlenip istirahat etmesi gerekiyor. Genç bir delikanlı otobüste yaşlıya yer verdi. Biz de bu soruyu henüz hâlâ çözmedik. Bu çalışma koşullarına ancak sadece üç hafta dayanabildi. Bence bu konuda onun haklı olduğunu sanmıyorum. Hiçbir çaresi olmayan ölümcül bir hastalığa yakalanması ben çok üzmüştü.

Gereksiz Sözcük Kullanılması Herkesi eleştirip tenkit etmek bize hiçbir yarar sağlamaz. Hava sıcaklığı sıfırın altında eksi otuz civarındaydı. Hitit tabletlerinde orman kelimesinin adı sık sık geçmektedir. Hiç olmazsa bari yağmurun dinmesini bekleyin. Sigara içmenin sağlığımıza ve sıhhatimize zarar verdiği kesin olarak biliniyor.

Gereksiz Sözcük Kullanılması Bu kuruluş, yetişkinlerden çok, gençlere daha fazla hizmet etmektedir. Buralara ayda yılda bir seyrek olarak gelirdi. Tüm çıkmış olan soruların hepsi bu kitapta var. İşte bu yüzden dolayı sizleri buraya toplamış bulunuyoruz. O her zaman kendisinden büyüklerin karşısında saygılı olmaya özenirdi hep.

Bir Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması Marmara Bölgesi’ni kaplayan bir harita çizildi. KAPSAYAN Saatlerce yürümekten dizlerimin bağı çözüldü. DİZLERİMDE DERMAN KALMADI Bu mevkiye gelmeme sen sebep oldun. YARDIMCI OLDUN / KATKIDA BULUNDUN / SAĞLADIN Yoksulluğun etken olduğu toplumlarda suç oranı yüksektir. ETKİN

Bir Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması Bu konuda gençleri azımsamak doğru değildir. KÜÇÜMSEMEK O yıl Marmara’ya inanılmaz çoğunlukta balık akını oldu. ÇOKLUKTA Öğrenci sayısının kalabalık olması bu sonucu doğuruyor. FAZLA Babası sigara sayesinde kanser olmuştu. YÜZÜNDEN

Bir Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması Bu büyük apartmanlar, birbirine yaklaşık yapılmıştı. YAKIN Fiyatlar çok pahalı olduğu için satışlar durgun. YÜKSEK Beğenmediği sözcüğü ya da cümleyi çizip yerine yeni etkili sözler uyduruyordu. YAZIYORDU    

Bir Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması Son dakikada attığı golle takımının galip gelmesine yol açtı. KATKIDA BULUNDU / SAĞLADI Bu tür ameliyatlarda hastanın ölme şansı oldukça yüksektir. OLASILIĞI / RİSKİ Derslerine çalışmaması sınavı kaybetmesine katkıda bulundu. NEDEN OLDU / SEBEP OLDU / YOL AÇTI

Bir Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması (Sözdizimi Yanlışlığı) Yeni elbisemi giymiştim ki kapı açıldı. Elbisemi yeni giymiştim ki kapı açıldı. Ne zaman yağmur yağsa ilk aklıma sen geliyorsun. Ne zaman yağmur yağsa aklıma ilk sen geliyorsun. Bu şehirde her Allah’ın günü trafik kazası oluyor. Bu şehirde Allah’ın her günü trafik kazası oluyor. Ünlü şair, dün gece yakalandığı hastalıktan dolayı öldü. Ünlü şair, yakalandığı hastalıktan dolayı dün gece öldü.

Bir Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması (Sözdizimi Yanlışlığı) O, her yolda kalan insana yardım ederdi. O, yolda kalan her insana yardım ederdi. İzinsiz inşaata girmek tehlikeli ve yasaktır. İnşaata izinsiz girmek tehlikeli ve yasaktır. Vakit buldukça lisede okuyan kardeşimi ziyaret ederdim. Lisede okuyan kardeşimi vakit buldukça ziyaret ederdim. Bu sabah korkunç başım ağrıyor. Bu sabah başım korkunç ağrıyor.

Anlamca Çelişen İfadelerin Bir Arada Kullanılması Ahmet kesinlikle okula gitmiş olabilir. Babasını kulağına yüksek sesle bir şeyler fısıldıyor. Çocuklar yavaşça yerinden kalkıverdi. Ben bu sene eminim sınavı kazanabilirim.

Anlamca Çelişen İfadelerin Bir Arada Kullanılması Öyle zannediyorum ki yarın mutlaka gelir. Aşağı yukarı tam iki saat sonra oraya varırız. Borsada geçen sene tamı tamına beş milyar lira civarında kaybetmiş.

Anlam Belirsizliği (Karışıklığı) Balık avlamayı babamdan çok severim. (babamın sevdiğinden) Balık avlamak mı baba mı karşılaştırma net değil. İstanbul’a geldiğini yeni öğrendim. (senin / onun) Senin geldiğini mi onun geldiğini mi belli değil. Köye taşındıktan sonra onu ilk kez ziyaret ediyorum. (ben / o) Köye taşınan cümleyi söyleyen mi o mu belli değil. Yaralı doktora kısık sesle bir şeyler söyledi. ( Yaralı,) Yaralı biri mi var yoksa doktor mu yaralı belli değil.

Mantık ve Sıralama Yanlışlığı Bırakın su vermeyi, yemek bile vermediler Evde mumumuz ,lambamız hatta elektriğimiz bile yoktu. Bu hastalık ,senin ölümüne hatta sakat kalmana sebep olabilir. Bu doktor pansuman yapmak şöyle dursun ameliyat bile yapamaz. Annesini değil bir gün bir ay görmese hemen özlerdi. Sigara içmeye devam edersen ölürsün hatta kanser olursun.

YAPIYLA İLGİLİ BOZUKLUKLAR Özne - Yüklem Uyuşmazlığı Yüklem, Ekeylem, Fiilimsi Eksikliği Özne Eksikliği Nesne Eksikliği Tümleç Eksikliği Tamlama Yanlışları Ek Yanlışlıkları Çatı Uyumsuzluğu

Özne-Yüklem Uyuşmazlığı a) Tekillik - Çoğulluk Bakımından Çocuklar bahçede top oynuyorlar. (doğru) Çocuklar bahçede top oynuyor. (doğru) Fikirler baskıyla yerleşmezler. (yanlış) Arılar kovanı balla doldurdular. (yanlış) Çocuk felcinden korunmak için altı milyonun üzerinde çocuk, aşılandılar. (yanlış) Birçok öğrenci dünkü sınavdan erken çıkmışlar. (yanlış)

b) Şahıs Bakımından: -Özne birden çok ve içinde “ben” varsa yüklem “biz” olur. Sen, ben ve Ahmet aynı okula gideceğiz. Yeryüzünde bir sen bir de ben varım. (yanlış) VARIZ (DOĞRU) -Özne birden çok ve içinde “sen” varsa yüklem “siz” olur. Sen ve arkadaşların nereye kayboldunuz? Annen ve sen yarın okula gel. (yanlış) GELİN (DOĞRU)

c) Olumluluk - Olumsuzluk Bakımından Özne ; herkes,hepsi olduğunda yüklem olumlu olur. Özne ; hiçbiri,hiç kimse olduğunda yüklem olumsuz olur. Herkes ondan nefret ediyor, yüzünü görmek istemiyordu. HİÇ KİMSE Kimse kıpırdamasın, yere yatsın. HERKES Hiçbiri okula gitmemiş, evde televizyon izlemişti. HEPSİ

Yüklem, Ekeylem ve Fiilimsi Eksikliği O yıllarda ben otuz o ise otuz beş yaşlarındaydı. YAŞINDAYDIM Amacı, arkadaşını ikinci kendisini birinci plana çıkarmaktı. PLANA ATMAK Buraya gelmeden önce mi sonra mı telefon ettin? GELDİKTEN Dürüst biri olduğundan dün de bugün de kuşkuya düşmüyorum. KUŞKUYA DÜŞMEDİM Boyu kısa, bedeni de pek biçimli değildi. İDİ

Yüklem, Ekeylem ve Fiilimsi Eksikliği Durmadan gazoz çekirdek yenilen bu yerden hemen uzaklaştım. İÇİLEN Hangisinin başarılı, hangisinin başarılı olmadığını öğreneceğiz. OLDUĞUNU Evin kirası çok uygun; ancak yeri güzel değildi. -DU Olaydan büyük bir üzüntü duyduğunu, suçluların cezalandırılmasını istedi. SÖYLEDİ Görevlilerin beyaz kravat ve koyu renk ceket giymesi gerekiyordu. TAKMASI

Özne Eksikliği Bu tür dergilerin sayısı azalıyor, okunmaz oluyor. Kazada şoförün suçlu olduğu anlaşıldı ve hemen tutuklandı. ŞOFÖR Kitaba ilgi gösterildi ve birçok defa basıldı. KİTAP Mağazanın inşaatı bitti, yakında hizmete girecek. MAĞAZA Arabanın benzini bitmiş, bir türlü çalışmıyordu. ARABA

Nesne Eksikliği Ona asla kızmıyor, çok seviyoruz. ONU Yasalara göre paranın üzerine yazı yazmak ve yırtmak yasaktır. PARAYI Konuşmacının düşüncelerine katılıyor ve destekliyorum. KONUŞMACIYI / ONU Derslerine çalışmıyor, ihmal ediyordu. DERSLERİNİ / ONLARI Bu kitaba çok para verdim ama hiç okumadım. KİTABI / ONU

Tümleç Eksikliği Arkadaşının sıkıntı çektiğini biliyor, sezdirmeden yardım ediyor. ARKADAŞINA / ONA Binaya giriş ve çıkışlar yasaklandı. BİNADAN Karaya yaklaşıyor muyuz yoksa uzaklaşıyor muyuz? KARADAN Geçen hafta arkadaşlarına uğradı ve bir gece kaldı. ARKADAŞLARINDA / ONLARDA Olayları böyle değerlendirerek bu gözle bakmak yanlış. OLAYLARA Çocukları çok sever, çok iyi anlaşırdı. ÇOCUKLARLA / ONLARLA

Tamlama Yanlışları Anne ve babalar çocuklarıyla sürekli ilgilenmeli, öğretmenine durumunu sormalıdır. ÇOCUKLARININ (TAMLAYAN EKSİKLİĞİ) Bu yasadan , özel ve kamu kuruluşlarında çalışanlar yararlanacak. KURULUŞLAR (TAMLANAN EKSİKLİĞİ) Ahmet Bey, derneğimizin üye ve ikinci başkanıdır. -Sİ (TAMLANAN EKİ EKSİKLİĞİ) Dünyada tamamı mermerden yapılmış olan ilk anıtsal tapınak Ege’nin Efes kentinde olduğu biliniyor. -IN (TAMLAYAN EKİ EKSİKLİĞİ)

Tamlama Yanlışları Siyasi, askeri ve ekonomi alanlarında görüştüler. ALANLARDA (TAMLANAN EKSİKLİĞİ) Bu önlemler ekonomik ve sağlık açısından yararlı sonuçlar verdi. AÇIDAN (TAMLANAN EKSİKLİĞİ) Depremzedelere her türlü tıbbi ve gıda yardımı yapıldı. YARDIM (TAMLANAN EKSİKLİĞİ) Yeni sözcükler yaratmak için her ulus, dilinin sunduğu olanaklardan yararlanma yoluna gitmesi gerekir. -UN (TAMLAYAN EKİ EKSİKLİĞİ)

Tamlama Yanlışları Dün Antalya’da sel ve toprak kayması meydana geldi. TOPRAK KAYMASI VE SEL Yemekte köfte ve mercimek çorbası vardı. MERCİMEK ÇORBASI VE KÖFTE UYARI Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi istenmeyen tamlamaların oluşmasını önlemek için tamlama öne alınır isim yalnız bırakılır.

Ek Yanlışlıkları Yazarların köy yaşayışına ilgilenmeleri toplumumuz açısından çok yararlıdır. (-YLA) Vergilerin yeni sisteme göre toplanacağını sağlayacaklar. (-MASI) Beni en çok sevindiren senin geldiğindir. (-MEN) Muğla yöresindeki çıkan yangınlardan geriye çırılçıplak ve simsiyah dağlar kaldı. (-Kİ EKİNİN “İLGİ EKİ” GEREKSİZ KULLANIMI) Onun için zevkine ve keyfine düşkün ne kadar memurlar varsa hep burasını ister, buraya yerleşirdi. (-LAR EKİNİN “ÇOĞUL EKİ” GEREKSİZ KULLANIMI) Sorun, arkadaşlarımızın bizi bu konuda iyi aydınlatmamış olduğundan kaynaklanıyor. (-MASI)

Ek Yanlışlıkları Çocuklara öğrettiklerimizden aksini yapıyorsak, bizim gibi davrandıklarında onları kınamaya hakkımız yoktur. (-İN) Yeni açmış bir çiçeği tomurcuklanmış bir erik ağacını görünce yüzüme bir gülümseme kaplıyor. (-Ü) Hava kirliliğinin nedenlerinden biri de yeşil alanların azlığındandır. (-DEN EKİNİN GEREKSİZ KULLANIMI) Tek amacımız, yurdumuza dönmemiz ve ülkemize yararlı olmaktır. (-MEK) Deniz kenarına dün akşam yüzlerce balıklar vurmuş. (-LAR EKİNİN “ÇOĞUL EKİ” GEREKSİZ KULLANIMI) Lise yıllarındaki okuduğum romanları hâlâ unutamıyorum. (-Kİ EKİNİN “İLGİ EKİ” GEREKSİZ KULLANIMI)

Çatı Uyumsuzluğu (ETKEN-ETKEN / EDİLGEN-EDİLGEN) Bütün yemekleri hazırlayıp sofraya koyuldu. KOYDU İki bardak çay içildikten sonra o konuyu görüştüler. İÇTİKTEN Trafik kurallarına dikkat edilirse kaza yapmazsınız. YAPILMAZ Bahçedeki zararlı otlar yolarak bir yere yığılmalıdır. YOLUNARAK Her ne kadar şehir dışına taşınmışsa bile istenen rahatlığa kavuşulamamıştır. TAŞINILMIŞSA Bu halılar yarına kadar yıkanıp müşteriye teslim etmelidir. TESLİM EDİLMELİDİR

Başarılar Dilerim…