ASİT – BAZ DENGESİ VE DENGESİZLİKLERİ ARŞ. GÖR. IŞIN ALKAN

Asit-Baz Dengesini Düzenleyen Sistemler Fazla hidrojen iyonlarının dilüe olması Kimyasal tampon sistemler Solunum sistemi Renal sistem Karaciğer

HCO3  Kanın en önemli bazıdır. H+ kazanma ve kaybetme özelliğinden dolayı kanı    pH değişikliklerinden  korur . Böbrekler tarafından kontrol edilir.                   HCO3  - 22 m  Eq/ lt ↓ ise Metabolik Asidoz                   HCO3  - 26  m Eq / lt ↑ ise Metabolik Alkaloz                  Baz fazlalığı→ (-2) – (+2) m Eq / lt   Baz   Fazlalığı→Toplam tampon bazın arttığını / azaldığını  ifade eder              Baz fazlalığı  -2  m Eq / lt ↓ ise Metabolik Asidoz               Baz fazlalığı +2  m Eq / lt ↑ ise Metabolik Alkaloz

Akciğerler C02 tutarak ya da atarak 1-3 dk içinde pH’ı düzenler. CO2 düzeyi değiştiğinde beyindeki solunum merkezi solunumun hızını ve derinliğini artırarak ya da azaltarak tepki verir.

Hipoventilasyonda; Hiperventilasyonda; CO2 ↑ Kan asidik olur. CO2   ↓ Kan bazik olur.

pH normal değerin altına düşerse CO2 uzaklaştırmak için solunum hızı ve derinliği artar. pH normal değerin üzerine çıkarsa solunum hızı ve derinliği azalır, CO2 tutulur ve pH düşer.

Normal Değerler pH     → 7.35 -7.45 (ort.  7.40)   pH 7.35 ↓ ise Asidoz    7.45 ↑ ise Alkaloz pH   6.8 ↓  veya  7.8 ↑  olursa ölüm meydana gelir.                             pCO2  →  35 -45 mmHg    pO2      →  80 -100 mmHg ( Alt sınır 60 ) pO2 saturasyonu (doymuş) → %95 - %100 ( Alt  sınır 80 )  HCO3→22-26 m Eq / lt

Böbrekler Bikarbonatı (HCO3) regüle ederek uzun süren asit baz dengesizliğinin düzeltilmesinde rol oynarlar. Asidoz durumunda H+ iyonu atılır ve HCO3 tutulur. Alkalozda ise H+ iyonu tutulur.

Böbrekler Asit-baz dengesizliklerinde böbreklerin kompansasyonu diğer kompansasyon mekanizmalarına göre daha yavaştır ancak etkisi daha uzundur.

Karaciğer Protein metabolizmasını sağladığı için asit-baz dengesinin sürdürülmesinde rolü vardır. Proteinler metabolize edilerek H+ iyonu üretilir. Proteinler osmotik basıncın sürdürülmesinde önemlidir.

Asit – Baz Dengesizlikleri Vücut sıvılarında asit miktarının artması ya da fazla baz kaybı ASİDOZ Baz miktarının artması ya da asit kaybı ALKALOZ

Asit – Baz Dengesizlikleri               pH                   pCO2             HCO3 Solunum Asidozu       ↓  (7.35↓)         ↑  ( 45↑ )              ↑ SolunumAlkalozu       ↑  (7.45↑)         ↓  ( 35↓ )             ↓ Metabolik Asidoz        ↓                      ↓                       ↓ Metabolik Alkaloz       ↑                      ↑ ↑

Solunum Asidozu Nedeni : HİPOVENTİLASYON’dur.  p CO2↑ ve pH ↓    ile karakterizedir. Görüldüğü Durumlar :   Solunum merkezini deprese eden faktörler  - kafa travması - narkotikler - MSS enfeksiyonları Akciğerleri etkileyen faktörler - Havayolu tıkanması  - Astım krizi  - pnömoni  - Atelektazi Göğüs kafesini etkileyen faktörler - Raşitizm - Kosta kırıkları

Klinik Belirti ve Bulgular Akut solunum asidozu MSS depresyonu meydana gelir. Baş ağrısı Bulanık görme Huzursuzluk Anksiyete Tremor Deliryum Koma Solunum sıkıntısı Takipne Retraksiyon Hipoksi Dispne Siyanoz neden olabilir.

Tedavisi : - Nedeni bulup ona göre yapılmalı                   - Respiratörün tidal volümünün / hızının arttırılması                   - Aspirasyon                 - pH’ın normale dönüp dönmediğinin kontrolü Kompansasyonu; hiperventilasyon, bikarbonat tutulumu ve amonyak sekresyonunun artırılmasıyla sağlanır.

SOLUNUM ALKALOZU Nedeni : HİPERVENTİLASYON’dur. pCO2↓ ve pH↑    ile karakterizedir. Görüldüğü Durumlar : - Ağrı                               -Ateş       - Hipoksi                         - Sepsis       - Akut Anksiyete            - Kafa travması,beyin lezyonları       - Pulmoner emboli          - Gebelik       - Pnömotoraks                - Aşırı mekanik ventilasyon

Klinik Belirti ve Bulgular Tetani Tremor Kramplar Bilinç değişimleri Hafif baş dönmesi Aritmi Hızlı ve derin solunum

Tedavi : - Nedene yönelik tedavi                - Sedasyon - Kapalı yer ya da torbaya nefes alıp verdirilebilir. Kompansasyonu; genellikle böbrekler tarafından yapılır.    

METABOLİK ASİDOZ Nedeni : Vücutta aşırı miktarda asit birikmesi veya aşırı miktarda HCO3 kaybı sonucu görülen  pH↓  ve HCO3 ↓ ile karakterizedir. Görüldüğü Durumlar : Asitlerin arttığı durumlar - Böbrek Yetmezliği                                                        - Diabetik ketoasidoz, açlık,malnütrisyon (yağ asitlerinin artması)                                                   - Pankreatik sıvının drenajı                                     - Methyl Alkol ve salisilat zehirlenmesi,ciddi enfeksiyonlar (laktik asitin artması)

 Bikarbonatın azaldığı durumlar                            - Ağır ishal - kusma                                     - mide bağırsak fistülleri - ileostomiler

Klinik Belirti ve Bulgular Kanda pH↓ ile beyin ve damarlardaki kemoreseptörler uyarılır ve solunum kompansasyon mekanizması devreye girer. Solunum derinliği artar, kusmaul solunum görülür. Halsizlik, huzursuzluk, dikkat bozukluğu Oryantasyon bozukluğu

Klinik Belirti ve Bulgular Kas zayıflığı Kusma Konvülsiyon Periferal vasküler direnç azalır,aritmi görülür. Hipotansiyon Pulmoner ödem Doku hipoksisi,laterji, stupor,koma görülebilir

Tedavi : - Nedeni bulup , ortadan kaldırmak - Kan bikarbonat değeri 8-10 mEq/L altında ya da pH değeri 7.2 den düşükse IV yada oral yolla bikarbonat KOMPANSASYONU; hiperventilasyon, böbreklerde bikarbonat tutulumu ve böbreklerden aşırı H+ atılımıyla olur.

METABOLİK ALKALOZ Nedeni : Vücutta fazla miktarda HCO3 bulunması veya üst gastrointestinal(sindirim) sisteminden aşırı miktarda H+  iyonu kaybı sonucu görülen  pH↑ ve HCO3↑ ile karakterizedir. Görüldüğü Durumlar :    - Nazogastrik  Aspirasyon  - Diüretikler (Böbreklerden aşırı Potasyum kaybına neden olur)  - Aşırı kusma  -

- Aşırı IV ya da oral yolla bikarbonat alınması - Fazla miktarda kan transfüzyonu(Sitrat bikarbonata   metabolize olur) - Kronik Steroid tedavisi - Kronik Hiperkapninin (pCO2↑) hızla düzeltilmesi (Böbrekler tarafından hızlı kompansasyonu) - Hipokalemi (Plazmada K+ azalır H+ hücre içine girer ve pH artar)

Klinik Belirti ve Bulgular Kanda pH↓ ile beyin ve damarlardaki kemoreseptörler uyarılır ve solunum kompansasyon mekanizması devreye girer (solunum yavaşlar). Halsizlik, güçsüzlük Kas krampları Baş dönmesi Bulantı-kusma, diyare

Klinik Belirti ve Bulgular Tetani Tremor Konvülziyon Koma görülebilir. Hipokalemi varsa; Poliüri Polidipsi Kas güçsüzlüğü

Tedavi : - Nedeni bulup tedavi etmek - Kaybedilen sıvı elektrolitleri yerine koymak (özellikle potasyum ve klor) - Hipokalemiyi düzeltmek KOMPANSASYONU; hipoventilasyon ve böbreklerden bikarbonat atılımı ile gerçekleşir.

BELİRTİ VE BULGULAR ASİDOZ ALKALOZ - Sersemlik,yorgunluk - Halsizlik   ASİDOZ                                          ALKALOZ - Sersemlik,yorgunluk                    - Halsizlik - Bilinç bulanıklığı                          - Seyirme, uyuşma - Baş ağrısı                                    - Titreme  - Bulantı-kusma                              - Baş dönmesi - Koma                                           - Tetani,bayılma - Hiperkalemi (K+ ↑)                       - Hipokalemi (K+ ↓)

Asit Baz Dengesizlikleri ve Kompansasyonu pH H+ Primer Bozukluk Kompansatuar Yanıt Solunum asidozu PaCO2 HCO3 Solunum alkalozu Metabolik asidoz Metabolik alkaloz

Asit Baz Dengesizlikleri ve Kompansasyonu Kompansasyon değerlendirmesi pH’a göre yapılır. pH 7.40 ↓ ise dengesizlik asidoz normale dönmüş pH 7.40 ↑ ise dengesizlik alkaloz normale dönmüş olarak kabul edilir.

ASİT-BAZ STATÜSÜNÜ DEĞERLENDİRME   1. pH     7.35 ↓  ise  Asidoz   7.45 ↑  ise  Alkaloz 2. pCO2    35 ↓  ise  Alkaloz     45 ↑  ise  Asidoz  (SOLUNUMSAL) 3. HCO3   22 ↓  ise  Asidoz      26 ↑  ise  Alkaloz  (METABOLİK) 4. Hangi bileşik pH ile uyuşuyorsa, öncelik o anomaliye yönelir.

Teşekkürler…