YERYÜZÜNDE YAŞAM KAZANIM:FARKLI ÖLÇEKLERDE ÇİZİLMİŞ HARİTALARDAN YARARLANARAK ÖLÇEK DEĞİŞTİĞİNDE HARİTANIN DEĞİŞEN ÖZELLİKLERİ HAKKINDA ÇIKARIMLARDA BULUNUR HAZIRLAYAN: MAHMUT ÖZTÜRK

Babacım öğretmenimiz haritalarla ilgili ödev verdi bana yardım eder misin? Tabi oğlum. Nasıl bir ödev bu?

Öğretmenimiz dedi ki: Haritalarda ölçek değişince haritanın da bazı özellikleri de değişiyormuş. Bizden bunları öğrenmemizi istedi. Hmm… O zaman ilk önce harita ve ölçeğin ne olduğunu öğrenelim oğlum.

Oğlum harita Yeryüzünün tamamının ya da bir bölümünün kuş bakışı görünümünün belli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmasına denir. Tamam Baba 

Ayrıca oğlum haritalar kullanılan ölçeğe göre 3’e ayrılır: 1-büyük ölçekli haritalar, 2-Orta ölçekli haritalar, 3-Küçük ölçekli haritalar. Peki ölçek ne babacım?

Çizgi ölçek Ölçek de haritalardaki küçültme oranıdır oğlum ve ölçek 2’ye ayrılır: Bunlar çizgi ölçek ve kesir ölçektir. Kesir ölçek Hmm… Anladım babacım.

Oğlum kullanılan ölçek haritalarda pek çok şeyi değiştirir Oğlum kullanılan ölçek haritalarda pek çok şeyi değiştirir. Bunları şöyle anlatayım sana: Peki babacım bu ölçek haritalarda neyi değiştirir ki?

Haritanın kapladığı alan , gösterilen ayrıntı, ölçeğin paydasındaki sayı vb. değişir. Nasıl yani babacım anlamadım? Bunlar kullanılan ölçeğe göre mi değişir?

Küçük Ölçekli Haritalarda: Büyük Ölçekli Haritalarda: Küçültme oranı az, Ayrıntıyı gösterme gücü fazla, Kağıt üzerinde geniş yer tutar, Yeryüzünün küçük bölümlerini gösterirler, Ölçek paydasındaki sayı küçüktür. Küçük Ölçekli Haritalarda: Küçültme oranı fazla, Ayrıntıyı gösterme gücü az, Kağıt üzerinde az yer kaplar, Yeryüzünün geniş bölümlerini gösterirler, Ölçek paydasındaki sayı büyüktür. Evet oğlum. Şöyle bi tabloda göstermek gerekirse: Hmm şimdi anladım.

Ayrıca şöyle de göstereyim oğlum Büyük ölçek ayrıntı fazla 1/500 1/1.000 1/50.000 1/100.000 1/500.000 1/1.000.000 1/10.000.000 1/100.000.000 Küçük ölçek ayrıntı az Ayrıca şöyle de göstereyim oğlum Yani paydadaki sayı değiştikçe haritada bunlar mı değişiyor babacım?

Evet oğlum bunlar değişiyor. Peki bana bu haritaları gösterir misin babacım? Tabi ki oğlum.

Şimdi oğlum gördüğün bu harita büyük ölçekli bir harita Şimdi oğlum gördüğün bu harita büyük ölçekli bir harita.Gördüğün gibi ayrıntı fazla ve küçük bir alanı gösteriyor. Evet babacım sadece Elazığ şehrini gösteriyor.

Bu harita da orta ölçekli bir harita oğlum Bu harita da orta ölçekli bir harita oğlum.Az önce ki haritaya göre daha büyük bir alanı gösteriyor ve demin ki haritaya göre ayrıntı daha az. Evet baba demin ki harita sadece Elazığ’ı gösteriyordu ama bu harita tüm Türkiye’yi gösteriyor. Evet oğlum aynen öyle

Bu harita da küçük ölçekli bir harita oğlum Bu harita da küçük ölçekli bir harita oğlum. Gösterilen alan diğerlerine göre çok fazla ve ayrıntı yok denecek kadar az. Evet babacım bu harita tüm dünyayı gösteriyor. Ayrıntı da gerçekten çok az.

Bir binada olduğunuzu hayal edin. Birinci kattasınız Bir binada olduğunuzu hayal edin.Birinci kattasınız.Pencereden etrafa baktığınızda gözünüze çarpan şeylerle ellinci kata çıkıp etrafa baktığınızda gördükleriniz arasında ne gibi farklar vardır?Bu durumu işlenen konuyla nasıl ilişkilendirirsiniz?

ETKİNLİK VE OYUN ZAMANI…

İşte oğlum ölçek değiştiğinde haritada değişen özellikler bunlar. Tamam babacım çok teşekkür ederim.Yarın bende öğretmenime senin anlattıklarını anlatacağım.

KAYNAKÇA: Sosyal Bilgiler Öğrenci Takipli Eğitim Seti 1. Fasikül(2012). Değer Yayınları. Sosyal Bilgiler Öğretmen Kılavuz Kitabı(2010). İstanbul.Dergah Ofset. Sosyal Bilgiler Öğretmen Kılavuz Kitabı(2011). İstanbul.Dergah Ofset. Sosyal Bilgiler Konu Anlatımı Kitabı(2012).Zirve Yayınları. Sosyal Bilgiler Konu Anlatımı Kitabı(2011).Seviye Yayınları. Sosyal Bilgiler Öğrenci Ders Kitabı(2011).MEB Yayınları.İstanbul. Sosyal Bilgiler Öğrenci Çalışma Kitabı(2011)MEB Yayınları.İstanbul. www.vitamineğitim.com Sosyaldersleri.com Sosyalbilgiler.biz eğitimhane.com www.kademeliegitim.com youtube

ÇIKMIŞ SORULAR 1-Türkiye’nin jeopolitik önemi üzerinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi daha azdır? A-Eski dünya karaları arasında merkezî bir konuma sahip olmasının B-Ekonomik ve siyasal bir güç merkezi olan Avrupa Birliği ülkelerine komşu olmasının C-Dört mevsimin belirgin olarak yaşanmasının ve aynı anda farklı iklim özelliklerinin görülmesinin D-Önemli petrol ve doğal gaz yataklarına sahip ülkelere komşu olmasının E-Uluslararası deniz ulaşımı açısından önemli bir bölgede bulunmasının

2-Türkiye’nin dağlarıyla ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur? A-Karadeniz ve Akdeniz kıyıları boyunca uzanan sıradağlar, kırılmayla oluşmuştur. B-Güncel buzullar çoğunlukla ülkenin doğusundaki dağlar üzerindedir. C-Ülkenin batısında çok sayıda volkanik dağ vardır. D-Dağların yükseltisi doğudan batıya doğru gidildikçe artmaktadır. E-En yüksek zirve kıvrımlı dağlar üzerindedir.

I. Gece ve gündüz süresine II. Yarımada özelliğine III. Yer şekillerinin çeşitliliğine IV. Orta kuşakta bulunmasına 3-Türkiye’nin farklı yörelerinde değişik yönlerden esen meltem rüzgârlarının görülmesi, yukarıdakilerden hangilerine bağlanabilir? A-I ve II B-I ve III C-II ve III D-II ve IV E-III ve IV

I. Maki II. Bozkır III. Çayır IV. Çiçekli bitkiler ve orman 4-Yukarıda Türkiye’deki bazı bitki tür ve toplulukları verilmiştir. Buna göre, bu bitkilerin egemen olduğu yerlerde doğal koşullara uygunluk ve üretimdeki verimlilik bakımından sırasıyla hangi hayvan türlerinin yetiştirilmesi ve hayvancılık faaliyetlerinin yapılması beklenir? A) Koyun Sığır Arıcılık Kıl keçisi B) Kıl keçisi Koyun Sığır Arıcılık C) Kıl keçisi Sığır Arıcılık Koyun D) Koyun Kıl keçisi Arıcılık Sığır E) Arıcılık Koyun Kıl keçisi Sığır

5-Aşağıdaki mesleklere sahip kişilerden hangisi, farklı bir ekonomik faaliyet grubu içinde yer alır? A) Çubuk Ovası’nda buğday tarımı yapan çiftçi B) İzmir – Ankara arasında bir otobüs firmasında çalışan şoför C) Mardin’de bir ilköğretim okulunda görev yapan öğretmen D) Konya’da bir hastanede görev yapan doktor E) Ilgaz Dağı’ndaki bir otelde çalışan aşçı

6-1/1 000 000 ölçekli bir Türkiye fizikî haritası, ölçeği 4 kat daha büyütülerek tekrar çizilmektedir. Bu iki harita ile ilgili olarak aşağıdakiler-den hangisi söylenemez? A) 1. haritanın alanı 16 kat küçüktür. B) 1. haritada yer şekilleri daha ayrıntılı gösterilir. C) 1. harita duvar haritasıdır. D) 2. haritanın ölçeği 1/250 000 dır. E) 1. haritanın izohips aralıkları daha büyüktür