IOSCO (International Organization of Securities Commissions) Özer Erdoğan Murat Karayel

Tarihçe ve Amaçlar IOSCO, üye ülkelerin menkul kıymetlerle ilgili olarak düzenleme ve gözetim işlevini yerine getiren kurumları arasında, sermaye piyasaları konusunda uluslararası düzeyde işbirliği ve koordinasyon sağlamak amacıyla 1983 yılında kurulmuştur. Kuruluş yılı olan 1984'te yapılan yıllık genel kurul toplantısında örgütün kurumsal bir yapıya kavuşturulmasına ve merkezinin Montreal (Kanada) olmasına karar verilmiş ve örgüt 1986 yılında faaliyetlerine resmen başlamıştır.

Tarihçe ve Amaçlar Kurumun Genel Amaçları: Gerek ulusal ve gerekse uluslararası düzeyde piyasaların düzgün ve etkin işleyişini sağlamak için, rasyonel düzenleme sisteminin oluşturulması konusunda işbirliği, Ülkelerin mali piyasalarının geliştirilmesi konusunda, üyeler arasında karşılıklı işbirliği ve bilgi ve tecrübelerin değişiminin sağlanması,

Tarihçe ve Amaçlar Uluslararası menkul kıymet işlemleriyle ilgili standartların belirlenmesi ve etkin bir gözetim sisteminin oluşturulması konusundaki çabaların birleştirilmesi, Piyasaların uluslararası düzeyde güven ve istikrar içinde çalışması için, belirlenmiş olan standartların uygulanması ve uygulama sonuçlarının takibi konusunda taraflar arasında koordinasyonun sağlanması.

Üyelik ve Organizasyon Yapısı Asil üye: Ulusal düzenleyici kurumlar bu kategoridedir. Bir ülkede merkezi bir düzenleyici kurum bulunmuyorsa, borsalar gibi özdüzenleyici olan bir diğer kurum da bu kategoride üye olabilmektedir. Dolayısıyla, asil üye olarak Türkiye’yi temsilen bu örgütte yalnızca SPK yer almaktadır. Halihazırda, örgütün asil üye sayısı 109’dur (Dünya sermaye piyasalarının %90’dan fazlası). Yardımcı üye: Eğer bir ülkenin düzenleyici kurumu örgüte asil üye olmuş ise, menkul kıymetler konusunda düzenleme yapan bir diğer kamu kurumu yardımcı üye olabilmektedir. Bu kategoride 10 tane üye bulunmaktadır.

Üyelik ve Organizasyon Yapısı Gözlemci üye: Borsalar, aracı kuruluş birlikleri ve uluslararası örgütler gözlemci üye olabilmektedir. TSPAKB (Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği) ve İMKB bu statüde bir üyeliğe sahiptir. Örgütün 64 gözlemci üyesi bulunmaktadır. IMF, Dünya Bankası ve OECD de gözlemci üyeler arasındadırlar.

Üyelik ve Organizasyon Yapısı

Üyelik ve Organizasyon Yapısı Başkanlar Komitesi: Yılda bir kere yıllık konferans sırasında toplanan Başkanlar Komitesi, IOSCO'nun en üst düzey yetkilere sahip olan organıdır. Bu komiteye asil ve yardımcı üye kuruluşların başkanları katılmaktadır ve Komite organizasyonun amaçlarını gerçekleştirmek için gerekli ve uygun tüm yetkilere sahiptir. Yürütme Komitesi: Yürütme Komitesi örgütün amaçlarının gerçekleştirilmesi için gerekli kararları alan Başkanlar Komitesinin icra organı görevini üstlenmektedir. Komitenin, asil üyeler arasından seçilen 19 üyesi bulunmaktadır.

Üyelik ve Organizasyon Yapısı Teknik Komite: Uluslararası mali piyasaları düzenleyen dünyanın en büyük 15 kurumundan oluşmaktadır. Amacı, uluslararası işlemler ve vadeli işlemler hakkında temel düzenleme sorunlarını gözden geçirmek ve bunlar için geliştirilen çözüm önerilerini koordine etmektir. Gelişen Piyasalar Komitesi: Gelişen Piyasalar Komitesi, ilkeler ve standartlar belirleyerek, üye çalışanlarının eğitimini sağlayarak, bilgi alışverişini kolaylaştırarak ve teknoloji transferi sağlayarak, gelişen piyasaların etkinliğini artırmak üzere kurulmuştur.

Üyelik ve Organizasyon Yapısı Özdüzenleyici Kurum Danışma Komitesi: IOSCO’nun gözlemci üyelerinden oluşmaktadır. Bu üyeler spot ve türev borsalar ile diğer özdüzenleyici kurumlardır. TSPAKB ve İMKB bu komitede yer almaktadır. Komitenin görevi, ilgili kişilere, bu piyasaya girmeyi düşünen yabancılara, özdüzenleyici üyeler hakkında bilgi sağlamaktır.

Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Olarak IOSCO’nun İşlevi Finansal Mimari Yapı ve Kurallar “Menkul Kıymet Piyasaları Amaç ve İlkeleri” (1998) Regülasyonun temel amaçları: Yatırımcıların korunması Piyasaların, adil, etkin ve şeffaf olmasının temin edilmesi Sistemik riskin azaltılması Regülasyonda temel prensipler (30 prensip): Düzenleyici ve Denetleyici (Regülatör) ile İlgili Prensipler Öz Denetim Prensipleri Sermaye Piyasası Araçları Regülasyon Uygulama Prensipleri Regülasyonda İşbirliği Prensipleri İhraççılara İlişkin Prensipler Kolektif Yatırım Planları Prensipleri Piyasa Aracılarına İlişkin Prensipler İkincil Piyasa İle İlgili Prensipler

Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Olarak IOSCO’nun İşlevi Kurumun Aldığı Diğer Kararlara Örnekler: Sermaye yeterliliği standartları hakkında karar, Takas ve saklama hizmetleri hakkında karar, Kara para aklama hakkında karar, Spot ve türev piyasalar koordinasyonu hakkında karar, Uluslararası denetim standartları hakkında karar…

Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Olarak IOSCO’nun İşlevi Kural ve Prensiplere Uyumun Tespiti “Amaç ve İlkelere Uyuma İlişkin Değerlendirme Yöntemleri” (2003) Üyelerin, IOSCO tarafından yayınlanan prensipleri, ilke ve amaçları uygulama derecesini değerlendirmeye araç olarak geliştirilen bir kılavuzdur.

Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Olarak IOSCO’nun İşlevi Dolaylı Yaptırım “IOSCO prensipleri bağlayıcı nitelikte değildir, ancak kurumun küresel finansal camiada yüksek itibara sahip olması nedeniyle, bu prensipler regülatörler ve hükümetler nezdinde ciddi bir öneme sahiptir. Bu itibar, kurumun 31 yıllık geçmişinin, geniş uluslararası üyeliğinin, standartları belirlemedeki titizliğinin ve kurumun ilişkiler ağının yansımasıdır” (Jane Diplock, IOSCO Yürütme Komitesi Başkanı, 2006). Örnek; Dünya Bankası ve IMF “Finansal Sektör Değerlendirme Programı” kapsamında ölçü ve karşılaştırma kriteri olarak IOSCO prensiplerini kullanmakta, bu program kapsamında ülke bazında finans sektörünün güçlü ve zayıf yönleri ortaya konmaktadır.

Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Olarak IOSCO’nun İşlevi İşbirliği “İşbirliği, Müzakere ve Bilgi Paylaşımına ilişkin Çok Taraflı Sözleşme” (2002) Yürürlüğe konulan düzenlemeler hakkında ülkeler arası işbirliği ve bilgi paylaşımını genişletmek amacıyla üye ülkelerin katılımını hedefleyen sözleşmedir. Şu ana kadar SPK dahil 34 asil üye imzalamış, diğer üyelerin son imzalama tarihi 2010 olarak belirlenmiştir.