SERMAYE PİYASASI KURULU HAZIRLAYANLAR: EYYÜP BÜLENT KAVAK CENK ALPER ÖZATEŞ

SERMAYE PİYASASI KURULU Kurul, 1981 yılında, 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 17. Maddesi çerçevesinde kurulmuştur. Kurul, yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanan idari ve mali özerkliğe sahip düzenleyici ve denetleyici bir kamu kurumudur. Kurul, biri başkan biri ikinci başkan olmak üzere, yedi üyeden oluşur. Merkezi Ankara’dadır. İstanbul’da bir temsilciliği bulunmaktadır. Başlıca sermaye piyasası kurum ve şirketleri; İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, İstanbul Altın Borsası, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş., İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş., Merkezi Kayıt Kuruluşu, Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşlar Birliği, Halka Açık Şirketler, Aracı Kuruluşlar, Yatırım Fonları, Yatırım Ortaklıkları, Portföy Yönetim Şirketleri, Bağımsız Denetim Kuruluşları ve Derecelendirme Kuruluşları olarak sıralanabilir.

SERMAYE PİYASASI KURULU Kurul’un kuruluş amacı genel olarak, Sermaye Piyasası Kanunu ile verilen görevleri yapmaktır. Sermaye Piyasası Kurulu Teşkilat, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği’nin (“Yönetmelik”) 7. Maddesi uyarınca, -sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını, -menkul kıymetler ve sermaye piyasasıyla ilgili kuruluşlar hakkında kamunun aydınlatılmasını, -tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunmasını, -ortaklıklarda mülkiyetin yaygınlaştırılmasını, -menkul kıymetler borsalarının çalışmasına, gelişmesine ve yaygınlaşmasına elverişli bir ortamın hazırlanmasını sağlayıcı düzenleme, denetleme, inceleme, araştırma ve açıklamalar yaparak, başta sanayi kuruluşlarının hisse senetleri olmak üzere

SERMAYE PİYASASI KURULU tasarrufların menkul kıymetlere yatırılmasını özendirmek, sermaye piyasasındaki sağlıksız gelişme eğilimlerini önlemek, tasarruf sahipleri ve sermaye piyasasıyla ilgili kuruluşları yurt ekonomisinin yararına yönlendirmek suretiyle, halkın iktisadi kalkınmaya etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını gerçekleştirmek olarak sayılmıştır.

SERMAYE PİYASASI KURULU KURULUN TEŞKİLAT YAPISI

SERMAYE PİYASASI KURULU Sermaye Piyasası Kanunu incelendiğinde, Kurul’un önce bir tüzel kişilik olarak kurulmadığı, 7 üyeden kurulmuş olan Kurul’a tüzel kişilik tanındığı ve bazı görevler verildiği anlaşılmaktadır. Sermaye Piyasası Kanunu’nun 25 ve 26. Maddelerinde Kurul’un personeline atıf yapılmakla Kurul’un bir teşkilatı olması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Nitekim, Yönetmelik’te de, Kurul tüzel kişiliği içinde karar organı ve teşkilat gibi kavramlara yer verilmiştir.

SERMAYE PİYASASI KURULU Kurul, Bakanlar Kurulu kararı ile atanan yedi üyeden oluşur. Kurul Başkanlığı ve üyeliklerine atanacakların, Sermaye Piyasası Kanunu’nun 19. Maddesi uyarınca, Hukuk, iktisat, maliye, bankacılık, işletmecilik, kamu yönetimi, uluslararası ilişkiler, mühendislik ve dengi dallarda en az dört yıllık lisans düzeyinde öğrenim yapmış olmaları, mühendislik dalında lisans düzeyinde eğitim yapmış olanların ise belirtilen alanlarda lisansüstü eğitim yapmış olmaları ve Devlet Memurları Kanunu’nun 48. Maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin 1, 4, 5, 6 ve 7 numaralı alt bentlerinde belirtilen şartları taşımaları, Mali Piyasalar, ekonomi, maliye, işletme, sermaye piyasaları, bankacılık ve finans alanında veya bu alanlarla ilgili hukuk dallarında en az oniki yıllık deneyim sahibi uzman, denetçi, yönetici veya öğretim üyesi olmaları zorunludur.

SERMAYE PİYASASI KURULU Kurul üyelerinin ikisi ilgili Bakanlığın aday gösterdiği 4 kişi arasından, biri Maliye Bakanlığının aday gösterdiği iki kişi arasından, biri Sanayi ve Ticaret Bakanlığının aday gösterdiği iki kişi arasından, biri Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun aday gösterdiği iki kişi arasından, biri Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliğinin aday gösterdiği iki kişi arasından, biri Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin aday gösterdiği iki kişi arasından atanır. Bakanlar Kurulu, adaylardan birini başkan olarak atar. Kurul, Başkanın teklifi ile üyelerden birini ikinci başkan olarak seçer. Kurul Başkanı ve üyelerinin görev süreleri altı yıldır. Süresi bitenlerin tekrar atanmaları mümkündür. Başkan dışındaki üyelerin üçte biri iki yılda bir yenilenir.

SERMAYE PİYASASI KURULU Kurul başkan ve üyeleri, resmi ve özel başka hiç bir görev alamazlar. Kurul Başkan ve üyeleri, Sermaye Piyasası Kanunu ve ilgili diğer kanunların Kurul'u yetkili kıldığı görev ve hizmetlerin zamanında ve tam olarak yerine getirilmemesinden Bakanlar Kurulu'na karşı sorumludurlar. Kurul Başkan ve üyeleri, kendi işleri için göstermeleri gerekli ve mutad olan dikkat, basiret ve çalışmayı Kurul işlerinde de göstermek zorundadırlar

SERMAYE PİYASASI KURULU İlgili Bakan, Kurul’un yıllık hesapları ile harcamalarına ilişkin işlemlerini denetletir, denetleme sonuçlarıyla ilgili gerekli tedbirleri alır. Denetim sonuçları ile bunlara ilişkin işlemleri ve alınan tedbirleri gösterir rapor, Kurul’un yıllık faaliyet raporu ile birlikte ilgili Bakan tarafından Bakanlar Kuruluna sunulur

SERMAYE PİYASASI KURULU Kurul Karar Organının Görevleri: Kurul karar organının mesleki ve idari görevleri bulunmaktadır. Mesleki görevler, sermaye piyasalarının düzenlenmesi ve denetlenmesi amacıyla hazırlanan mevzuatı, denetim elemanlarınca hazırlanan raporları, sermaye piyasası kuruluşlarının izin başvurularını değerlendirip, karara bağlamaktır. 
 İdari görevler, ana hizmet birimlerinin çalışma programlarını kesinleştirmek, hukuksal ve mali konularla ilgili diğer işleri yerine getirmektir

SERMAYE PİYASASI KURULU Kurul Başkanının Görevleri: Kurul Başkanı, hizmet birimlerinin organizasyonunu ve eşgüdümünü gerçekleştirmek, Kurul kararlarının gereğini yerine getirmek, Kurul gelirlerinin toplanmasını ve giderlerin yapılmasını sağlamak ve Kurul’u temsil etmekle görevlidir. Kurul başkan yardımcıları ise kendilerine bağlanmış hizmet birimlerinin uyumlu ve etkili biçimde çalışmalarını sağlamakla yükümlü tutulmuşlardır.

SERMAYE PİYASASI KURULU KURULUN GÖREV VE YETKİLERİ Sermaye Piyasası Kanunu’nun 22. Maddesi’nde yazılı olan ve Kurul’un başlıca görev ve yetkileri olarak sıralanan hususları aşağıda belirtildiği şekilde dört gruba ayırmak mümkündür: (i) sermaye piyasası araçlarına ilişkin görev ve yetkisi, (ii) sermaye piyasası kurumlarına ilişkin görev ve yetkiler, (iii) kamuyu aydınlatma ve bağımsız denetlemeye ilişkin görev ve yetkiler, ve (iv) idari hususlarla ilgili görev ve yetkiler. Yönetmelik’in 9. Maddesi’nde ise, Kurul’un başlıca görev ve yetkileri üç ana gruba ayrılmıştır. Şöyle ki, (i) sermaye piyasası alanında denetleme, izleme, kayıt tutma ve araştırma yapma şeklindeki mesleki faaliyetleri yürütmek, (ii) sermaye piyasası alanında uygulamaya dönük hukuki sonuç doğuran özel nitelikte idari kararlar almak, (iii) sermaye piyasası alanında genel hukuki nitelikli idari karar ve düzenlemeler çıkarmak.

SERMAYE PİYASASI KURULU Bu açıdan, Kurul (i) izinsiz sermaye piyasası faaliyetlerinin durdurulması için gerekli her türlü tedbiri almaya; (ii) kayıt yükümlülüğüne uyulmadan halak satılmaya kalkışılan senetler için her türlü teminattan muaf olarak ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz istemeye, (iii) izinsiz sermaye piyasası faaliyet ve işlemlerinin doğurduğu sonuçların iptali için tespit tarihlerinden itibaren üç ay, vukuu tarihlerinden itibaren bir yıl içinde dava açmaya, (iv) kayıtlı sermayeli ortaklıklarda yönetim kurulu kararları aleyhine iptal davası açmaya, (v) esas sözleşme ve Kanuna aykırılık tespit ettiği hallerle sermayenin kaybı durumlarını ilgili mercilere intikal ettirmeye, (vi) örtülü kazanç hallerinde, denetleme sonuçlarından ortakların haberdar edilmesini sağlamaya, (vii) açıklanması gerekirken açıklanmamış bilgileri kamuoyuna duyurmaya, (viii) sermaye piyasası kurumlarının mevzuata aykırı davranışlarının giderilmesine ve mali yapıları zayıflayanların yetkilerini kaldırarak tasfiye ve iflaslarını istemeye de yetkili kılınmıştır.

SERMAYE PİYASASI KURULU Ayrıca, Kurul menkul kıymet borsaları üzerinde izleme ve denetleme ile görevlendirilmiştir. Bununla birlikte, Kanun, sermaye piyasası araçlarının alım ve satımının yapıldığı diğer teşkilatlanmış piyasaların kuruluşuna ve bunlara güven, açıklık ve kararlılık içinde faaliyet göstermesinin sağlanmasına ilişkin düzenlemeler yapmaya da Kurul’u açıkça yetkilendirmiştir. Diğer bir deyişle, Kurul’un temel görevi; sermaye piyasasının güven açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını, ve tasarruf sahiplerinin, diğer bir deyişle yatırımcıların hak ve yararlarının korunmasını sağlamaktır. Ayrıca, Kurul, sermaye piyasalarının işleyiş kurallarını belirler, piyasadan fon kullanan şirketlerin belli kurallara uygun olarak en iyi şekilde yararlanmalarını sağlar ve piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlar.

SERMAYE PİYASASI KURULU KURULUN DÜZENLEMELERİ Kurul, kendi gözetimi altındaki piyasalardaki işlemlerle ilgili ve görev alanındaki işlerin kurallarının tanımlanması ile ilgili düzenlemeler yapmakla yetkilendirilmiştir. Bu amaçla; (i) Menkul kıymetlerle ilgili düzenlemeler, (ii) Menkul kıymetler borsalarının, kıymetli madenler borsalarının, vadeli işlem ve opsiyon borsalarının kuruluş ve işleyişine ilişkin düzenlemeler, (iii) Sermaye piyasasından menkul kıymet ihracı yoluyla fon sağlayan şirketlere ilişkin düzenlemeler, ve (iv) Sermaye piyasası kurumları ile ilgili düzenlemeler yapar.

SERMAYE PİYASASI KURULU KURULUN ŞİRKETLERLE İLGİLİ YETKİLERİ Kayda alınması gereken işlemler; (i) Hisse senetlerinin veya borçlanma araçlarının şirketler tarafından ihracı, (ii) Halka arz, (iii) Varlığa dayalı menkul kıymet, oydan yoksun hisse senedi ve hisse senedi ile değiştirilebilir tahvil ihracı, (iv) Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının, yatırım ortaklıklarının ve yatırım fonlarının menkul kıymet ihraçlarıdır.

SERMAYE PİYASASI KURULU KURUL İZİNLERİ Sermaye piyasası faaliyetinde bulunacak kurumların Kurul’dan izin almaları zorunludur. Kurul, yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları, portföy yönetim şirketleri, yatırım danışmanlığı şirketleri, aracı kurumlar, derecelendirme şirketleri, genel finans ortaklıkları, bağımsız denetleme kuruluşları, risk sermayesi yatırım fonu ve ortaklıklarının kuruluşuna ve faaliyete geçmesine izin verir. İzin öncesinde Kurul aşağıdaki konuların doğruluğunu inceler ve şirketlerin

SERMAYE PİYASASI KURULU (i) Başlangıç sermayesi, (ii) Ortakların özellikleri, (iii) Çalışanların deneyimleri, (iv) Şirketin kanuni düzenlemelere uygunluğuna bakarak izin verir

SERMAYE PİYASASI KURULU KURULUN GÖZETİMİ Sermaye piyasası ile ilgili bütün uygulamalarda menkul kıymet yatırımcısına zarar verecek davranışların incelenmesi Kurul tarafından icra edilir. Özellikle; Borsalardaki fiyat hareketliliği, Kamuya açıklanmamış bilgilerin kullanılarak yapıldığı işlemler (içerden öğrenenlerin ticareti), Kanuna aykırı olarak zamanında yapılamayan kamu açıklamaları, Hisse senetleri fiyatları üzerinde manipülasyon yapılması veya yanıltıcı veya yanlış bilgiler yayılması, Kurul düzenlemelerine aykırı uygulamalara girişilmesi, Sermaye piyasası kanunu ihlalleri: yetkisiz halka arzlar, yanlış bilanço açıklanması

SERMAYE PİYASASI KURULU Kurul öncelikle piyasaya verilen bilgilerin doğruluğunu gözetir

SERMAYE PİYASASI KURULU Denetleme sonucunda Kurul, Bir yaptırım koyabilir, Konuyu kapatabilir, Konuyu kanuni takibat yapılmak üzere mahkemeye verebilir, Uyarıda bulunabilir.

SERMAYE PİYASASI KURULU Kurul denetimleri yürütür Kurul Başkanı herhangi bir anda denetleme başlatılmasını isteyebilir. Genellikle bir denetim piyasa gözetimi sonucunda ortaya çıkan konularda veya şirket aktivitelerinin takibi sonucunda veya şikayetler sonucunda başlatılır. Kurul’un denetleme ve inceleme yapan uzmanları; İşlemlerin yapıldığı yerde inceleme yapma, İstedikleri bütün dokümanları kendilerine sunulması ve istenen dokümanlardan bir kopyasını alma, Bilgi verecek kişileri çağırarak görüşme yapma yetkilerine sahiptir.

SERMAYE PİYASASI KURULU Kurul koruyucu önlemler alabilir Bunlar; Verdiği izinleri kaldırabilir; yani geri çeker, Zararın tazminini isteyebilir, Mahkemeden, varlıkların dondurulmasını isteyebilir, Yapılan sermaye piyasası faaliyetini durdurabilir

SERMAYE PİYASASI KURULU Kurul’a gelen şikayetler Kurul’a her yıl ortalama 600 şikayet gelmektedir. Şikayetlerin çoğu yatırımcıların sahip oldukları haklar hakkında yeterli bilgiye sahip olmamalarından kaynaklanmakta ve Kurul onlara gerekli bilgileri vermektedir. En fazla gelen şikayet konusu aracı kurumlarla olan anlaşmazlıklardır. Eğer yapılan şikayetler makul bulunursa gerekli denetleme faaliyetlerine başlanmaktadır. Kurul’a şikayette bulunmak isteyen kişilerin gerekli destekleyici dokümanlarla birlikte (aracı kurum eksteri gibi) isim ve adreslerinin bulunduğu bir dilekçe ile başvurmaları gerekmektedir. Alınan bütün dilekçeler mutlaka cevaplanmaktadır[1]. [1] http://www.spk.gov.tr/Hakkinda/index.html?tur=gorevimiz

SERMAYE PİYASASI KURULU Şimdiye kadar SPK’nın görevleri işleyişi ve idari yapısı hakkında bir takım bilgiler verdik. Bu bölümde dersimizin amacı olan SPK’nın Mali Piyasalar Düzenleyici ve Denetleyici Kurluşlar arasındaki yerini irdelemek istiyoruz. Bu noktada aklımıza mali piyasaların düzenleme ve denetlemesinden ne anlıyoruz sorusu geliyor ve bu noktada SPK’nın yeri nedir ?

SERMAYE PİYASASI KURULU Düzenleme ve Denetleme;

SERMAYE PİYASASI KURULU Düzenleme ve denetleme deyince aklımıza ilk gelen; Mali Piyasanın Mimari Yapısının belirlenmesi gelmektedir; SPK bu nokta da mimari yapıyı belirlemek için çeşitli düzenlemeler yapmaktadır. Kurul; Kendi gözetimi altındaki piyasalardaki işlemlerle ilgili, Görev alanındaki işlerin kurallarının tanımlanması ile ilgili düzenlemeler yapmakla yetkilendirilmiştir. Bu amaçla; Menkul kıymetlerle ilgili düzenlemeler, Menkul kıymetler borsalarının, kıymetli madenler borsalarının, vadeli işlem ve opsiyon borsalarının kuruluş ve işleyişine ilişkin düzenlemeler, Sermaye piyasasından menkul kıymet ihracı yoluyla fon sağlayan şirketlere ilişkin düzenlemeler, Sermaye piyasası kurumları ile ilgili düzenlemeler yapar. Sonuç olarak Sermaye Piyasası Kurulu görev alanı içindeki mali piyasaları düzenlemeler yaparak mimari yapısını belirler.

SERMAYE PİYASASI KURULU Düzenleme ve denetleme deyince aklımıza gelen ikinci önemli soru, Kural koymaktır. Kurul bu özeliği de bünyesinde taşımaktadır. Kurul’un sermaye piyasası ile ilgili yaptığı düzenlemeler Tebliğ olarak Resmi Gazetede yayınlanır. Kurul, Kendi gözetimi altındaki piyasalardaki işlemlerle ilgili, Görev alanındaki işlerin kurallarının tanımlanması ile ilgili düzenlemeler yapmakla yetkilendirilmiştir. Bu amaçla; Menkul kıymetlerle ilgili düzenlemeler, Menkul kıymetler borsalarının, kıymetli madenler borsalarının, vadeli işlem ve opsiyon borsalarının kuruluş ve işleyişine ilişkin düzenlemeler, Sermaye piyasasından menkul kıymet ihracı yoluyla fon sağlayan şirketlere ilişkin düzenlemeler, Sermaye piyasası kurumları ile ilgili düzenlemeler kurulun yetkisindedir

SERMAYE PİYASASI KURULU Kurul piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamak amacı ile gerektiğinde yeni düzenleme ve tebliğler çıkartarak, mekanizmanın işlerliğini sağlamaktadır

SERMAYE PİYASASI KURULU Düzenleme ve denetleminin önemli amaçlarından biride Uygulamayı Denetlemek ve Gözetlemektir; Kurul gözetleme yapmak işlevini; Sermaye piyasası ile ilgili bütün uygulamalarda menkul kıymet yatırımcısına zarar verecek davranışların incelenmesi Kurul tarafından icra edilir. Özellikle; Borsalardaki fiyat hareketliliği, Kamuya açıklanmamış bilgilerin kullanılarak yapıldığı işlemler (içerden öğrenenlerin ticareti), Kanuna aykırı olarak zamanında yapılamayan kamu açıklamaları, Hisse senetleri fiyatları üzerinde manipülasyon yapılması veya yanıltıcı veya yanlış bilgiler yayılması, Kurul düzenlemelerine aykırı uygulamalara girişilmesi, Sermaye piyasası kanunu ihlalleri: yetkisiz halka arzlar, yanlış bilanço açıklanması bu konular arasında sayılabilir. Buradan da açıkça anlaşılacağı gibi kurul mali piyansıların gözetlemesi işlevini yerine getirmektedir. Kurul Başkanı herhangi bir anda denetleme başlatılmasını isteyebilir. Genellikle bir denetim piyasa gözetimi sonucunda ortaya çıkan konularda veya şirket aktivitelerinin takibi sonucunda veya şikâyetler sonucunda başlatılır. Kurul’un denetleme ve inceleme yapan uzmanları; İşlemlerin yapıldığı yerde inceleme yapma, İstedikleri bütün dokümanları kendilerine sunulması ve istenen dokümanlardan bir kopyasını alma, Bilgi verecek kişileri çağırarak görüşme yapma yetkilerine sahiptir. Kurul denetim için işbirliği içinde bulunduğu yabancı kuruluşlardan ve diğer ülke içi kurumlardan bilgi isteyebilir

SERMAYE PİYASASI KURULU Şimdiye kadar yapılan açıklamalardan anlaşılacağı gibi kurul; piyasa makine zmasının düzenlenmesi ve denetlenmesi konusunda önemli bir yere sahiptir. Sonuç olarak Sermaye Piyasası Kurulu mali piyasalarımızın düzenlenmesi ve denetlenmesinde önemli pay sahibidir. SPK; şirketlerin finansman ihtiyacı ile yatırımcı menfaatlerinin korunması arasındaki hassas dengeyi sağlamaktadır.

TEŞEKÜR EDERİZ