Bilimsel Araştırma Yöntemleri Örnekleme Yöntemleri İsmail GÜLEÇ

Temel Kavramlar Evren: Soruları cevaplamak için ihtiyaç duyulan verilerin (ölçümlerin) elde edildiği canlı veya cansız grupların elde edildiği büyük grup. Hedef evren: Ulaşılması hemen imkansız olan evren. (Tüm lise öğrencileri) Ulaşılabilir evren: Gerçekçi seçim (Sakarya’daki lise öğrencileri) Parametre: Evrenden elde edilen verilerden hesaplanan ve evreni betimlemek için kullanılan değerler. Sayım: Evrenin tüm birimlerine ulaşılarak bilgilerin toplanması. İsmail Güleç 2014

Örneklem ve Örnekleme Örneklem: Özellikleri hakkında bilgi toplamak için çalışılan evrenden seçilen onun sınırlı bir parçası. Örnekleme: Evrenin özelliklerini belirlemek, tahmin etmek amacıyla onu temsil edecek uygun örnekleri seçmeye yönelik süreci ve bu süreçte gerçekleştirilen tüm işlemler. Örneklem değer/istatistik: Örneklemlerden elde edilen verilerden hesaplanan ve örneklemi betimlemede kullanılan değerler. İsmail Güleç 2014

Örnekleme hatası Aynı koşullarda gerçekleştirilen sayımdan elde edilen sonuç ile örnekleme yoluyla tahmine dayalı sonuç arasındaki fark. Verilen toplanmasında kullanılan araçlar. Ölçülen özellikler, Uygulama yapan kişi, Uygulama ortamı, Yetişmiş büyük bir ekibin kolayca bulunmaması, Uygulama kontrolündeki güçlükler Yanlış alanda yanlış birimler üzerinde uygulama yapmak, Zor olandan kaçınmak, İsmail Güleç 2014

Örnekleme yöntemin seçimi Araştırmanın amacı Evrenin tanımı Veri toplama teknikleri Araştırmanın deseni Bütçe ve zaman İsmail Güleç 2014

Örnekleme yöntemleri Olasılıklı olma: Belli olasılıklarla çekilen birimlerden oluşturulan örneklemden toplanan verilerle hesaplanan istatistiklerden evren parametrelerini tahmin etme süreci. Olasılıklı olmayan: Örnek için evrenden birim çekme işleminde belli olasılıklardan söz edilememesi. Seçkisizlik (randomization): İster küme olsun, ister eleman olsun, oluşturulacak evrene ait çerçevede yer alan tüm birimlerin örneklem için seçilme olasılığının eşit olması İsmail Güleç 2014

Seçkisiz olmayan Örnekleme Örnekleme Yöntemleri Seçkisiz Örnekleme Basit seçkisiz Tabakalı Örnekleme Seçkisiz olmayan Örnekleme Sistematik Amaçsal Aykırı Örnekleme Maksimum çeşitlilik Benzeşik örnekleme Tipik örnekleme Tabakalı amaçlı Ölçüt örnekleme Uygun Örnekleme İsmail Güleç 2014

Seçkisiz Örnekleme Yöntemleri Basit seçkisiz: Her bir örnekleme birimine eşit seçilme imkanı vererek seçme. Temsil edici bir örneklem seçimi için ideal. Tabakalı örneklem: Her bir evren birimi bir ve yalnız bir tabakaya ait olacak ve hiç bir evren birimi açıkta kalmayacak. Alt grupların her birinden büyüklüğü oranında seçim yapılacak. İsmail Güleç 2014

Seçkisiz Olmayan Örnekleme Yöntemleri Sistematik: Evren birimlerinin düzgün biçimde sıralandığı varsayılsın. Evren büyüklüğünü örneklem büyüklüğüne bölünsün ve bu birimi k diyelim. İlk k biriminden sonra her aralıktaki ilk k’nın örneklem olarak seçilmesi. 50/10: 5 (k=5) Bir sayı kura ile belirlenir ve o sayıya beş ilavesiyle alınır. Kurada 3 çıkmış olsun. 3 başlangıç kabul edilir ve 8, 13… şeklinde örneklem oluşturulur. İsmail Güleç 2014

Seçkisiz Olmayan Örnekleme Yöntemleri Amaçsal örnekleme: Çalışmanın amacına bağlı olarak daha çok bilgi alacağımızı düşündüğümüz birimlerin seçilmesi. Derinlemesine bilgi ve değerlendirme isteyen durumlarda kullanılır. Bir çok çeşidi vardır. Biz sadece aykırı, maksimum çeşitlilik, benzeşik, tipik durum ve tabakalı amaçsal örnekleme ile ölçüt örneklemeye yer verelim. İsmail Güleç 2014

Seçkisiz Olmayan Örnekleme Yöntemleri Aykırı durum örnekleme: Birbirine taban tabana zıt örneklerin araştırmacıya değişkenliği daha net görmesini sağladığı düşünülür. Genelleme kaygısı olmadan uçları öğrenmek önemlidir. Liselerde görülen suçları araştıracak olalım. En çok suç işlenen lise üzerinde veya hiç suç işlemeyen lise üzerinde yoğunlaşmak gibi. İsmail Güleç 2014

Seçkisiz Olmayan Örnekleme Yöntemleri Maksimum çeşitlilik örnekleme: Evrende incelenen problemle ilgili olarak kendi içinde benzeşik farklı durumların belirlenip çalışmanın bu durumlar üzerine yoğunlaşması. Lise öğrencilerinin üniversite sınavlarına giriş başarısını araştıran bir araştırması tüm lise çeşitlerini incelemesi gibi. İsmail Güleç 2014

Seçkisiz Olmayan Örnekleme Yöntemleri Benzeşik örnekleme: Evrende araştırmanın problemi ile ilgili benzeşik alt grubun durumunun seçilerek araştırmanın burada yapılması. Başarısız olan öğrenci grupları üzerinde yapılan bir araştırmada sadece boşanmış ailelerin çocukları üzerinde çalışmak gibi. İsmail Güleç 2014

Seçkisiz Olmayan Örnekleme Yöntemleri Tipik durum örnekleme: Evrende araştırmanın problemi ile ilgili yer alan bir çok örnekten tipik olan bir durumun seçilip onun üzerinden bilgi alınmasıdır. Burada sorun tipik olanın nasıl belirleneceğidir. Bunun için uzman görüşü, ön bilgi toplama önemlidir. Herhangi bir konuda orta okullarda bir araştırma yapacaksak onun büyüklük, başarı, çevre vs. bakımlarından ortalama bir okul olmasına dikkat etmek gibi. İsmail Güleç 2014

Seçkisiz Olmayan Örnekleme Yöntemleri Tabakalı amaçsal örnekleme: İlgilenilen belli alt grupların özelliklerini göstermek, betimlemek ve bunlar arasında karşılaştırmalara imkan tanımak için tercih edilir. Tabakalı örneklemeden farkı örneklem için birim seçmede seçkisizliğin dikkate alınmamasıdır. İsmail Güleç 2014

Seçkisiz Olmayan Örnekleme Yöntemleri Ölçüt örnekleme: Gözlem birimleri belli niteliklere sahip kişiler, olaylar, nesneler veya durumlardan oluştuğu durumlarda örneklem için belirlenen ölçütü karşılayan birimler örnekleme alınırlar Ders kitaplarında demokrasi bilincini araştıran bir araştırmanın sadece MEB tarafından onaylanması ve okullarda okutulmasını ölçüt olarak almak gibi. İsmail Güleç 2014

Örneklem büyüklüğü ne kadar olmalıdır? Maddi imkanlar Zaman Yöntem Desen Değişkenlerin sayısı Veri analizi yöntemi Tahmin için kabul edilen güven düzeyi Tolere edilecek sapma miktarı İsmail Güleç 2014

Örneklem büyüklüğü Örneklem büyüklüğü ne kadar olmalıdır? Neyi bilmek istiyoruz? Ne kadar bilmek istiyoruz? Araştırmanın amacı nedir? Ne ve kim yararlı ve kullanışlıdır? Mevcut zaman ve kaynaklara göre neler yapabilirim? Soruların cevabı belirler. İsmail Güleç 2014

Örneklem büyüklüğü ne kadar olmalıdır? Nitel araştırmalarda karar vermek daha zor. Deneysel bir çalışmada gruplar 30-40 kişi olabilir. Klinik ve özel eğitim araştırmalarında bir davranış inceleneceği için tek denek yeter. Analiz birimi: araştırmacının hakkında konuşma istediği grup İsmail Güleç 2014