ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME Dr. Ümit ÇELEN

EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI ve ÖZELLİKLERİ GELENEKSEL YAKLAŞIMLARA DAYALI OLAN ARAÇLAR

Yazılı Sınavlar Sözlü Sınavlar Kısa Cevaplı Testler Eşleştirme Maddeleri Doğru Yanlış Testleri Çoktan Seçmeli Testler

Yazılı Sınavlar (Yoklamalar) Özellikleri: Yanıtlayıcının sorulan soruların yanıtlarını düşünüp hatırladığı, yanıtı organize ederek yazılı olarak sunduğu sınav türüdür. Sınırlı yanıtlı (listeleyin, tanımlayın, nedenlerini sıralayın vb.) olabileceği gibi serbest yanıtlı (gerekçeleriyle açıklayın, tartışın, değerlendirin vb.) da olabilir. Soruları yazılı yanıtlamak çok zaman aldığından çok sayıda soru sorulamaz. Bu da kapsam geçerliliğini düşürür. Yazma hızı, dili kullanma becerisi, yazı güzelliği gibi değişkenler puanlamaya karışabilir. Bu da geçerliliği düşürür.

Yazılı Sınavlar (Yoklamalar) Özellikleri: Hazırlanması kolay, puanlanması zordur. Puanlarken kesin doğru, kesin yanlış ayrımı zor yapılır. Bu da puanlayıcı yanlılığına yol açar. Sorular genelde blöf ve şişirme yaparak cevaplandırılmaya elverişlidir. Analiz, sentez ve değerlendirme gibi üst düzey zihinsel etkinliklerin ölçülmesinde uygundur. Amacına uygun kullanılırsa öğrencileri ezberden uzaklaştırır. Soruların şansla doğru yanıtlanma olasılığı çok düşüktür.

Örnek Kazanım: 1.6. Termodinamiğin günlük hayattaki uygulama alanlarına örnekler verir. Soru: Termodinamiğin günlük hayattaki uygulama alanlarına üç örnek veriniz.

Yazılı Yoklama Sorusu Hazırlarken; Sorular açık ve anlaşılır olmalıdır. Sorularda ifade ve imla hataları olmamalıdır. Çok uzun yanıtlı sorular yerine daha kısa yanıtlı çok sayıda soru hazırlamak kapsam geçerliliğini artırabilir. Sorular birbirinden bağımsız olarak yanıtlanabilmelidir. Sorular ders kitabından aynen alınmamalıdır. Sorulardan önce bir yönerge ile öğrencilerden beklenen iş açıkça belirtilmedir. Sınav sorularının yazılı olarak verilmesi gerekir.

Yazılı Yoklama Sınavlarını Puanlarken; Puanlama anahtarı hazırlanmalı, tüm sorular için puanlanabilecek en küçük birimler belirlenmelidir. Sınav kağıdının sahibini tanımaktan kaynaklanacak yanlılıkları gidermek için isimler kapatılabilir. Tüm öğrencilerin 1. sorusu puanlandıktan sonra ikinci sorulara geçilmeli böylelikle tüm sorular tek tek puanlanmalıdır. Kağıtlar hızlı bir şekilde gözden geçirilerek sıraya dizilebilir. Mümkünse birden fazla puanlayıcı kullanılmalıdır.

Sözlü Sınavlar Özellikleri: Türkçe ve yabancı dil öğretimi gibi derslerde sözlü anlatım yeteneğini ölçmede kullanılması gerekir. Henüz okuyup yazamayan bireylerin ölçülmesinde de kullanılır. Öğrencinin yanıtında karanlık ve belirsiz kalan noktaların deşilmesine imkan verir. Özellikle problem çözme sürecinin aşamalarındaki düşünme sürecini ortaya koyar. Sorularının hazırlanması yazılı yoklamalar gibi kolaydır ancak her öğrenciye farklı sorular sorulacaksa çok sayıda soru hazırlamayı gerektirir.

Sözlü Sınavlar Özellikleri: Sözlü anlatım yeteneği dışındaki amaçlarla kullanılırken bu özellik de ölçüm sonuçlarına karışır. Uygulanması uzun zaman gerektirir. Az sayıda soru sorulması kapsam geçerliliğini düşürür. Her öğrenciye farklı sorular sorulması, soruların güçlük düzeyleri farklı olacağından, eşitsizliklere neden olabilir. Objektif olarak puanlanması çok güçtür.

Sözlü Sınavlar Yapılırken; Çok sayıda öğrenci sınava alınacaksa kısa cevaplı sorular tercih edilmelidir. Sınavda sorulacak sorular önceden yazılmış olmalıdır. Sorulara verilmesi beklenen yanıtlar da önceden belirlenmeli, bir puanlama anahtarı hazırlanmalıdır. Öğrencinin topluluk önünde konuşma ve sınav kaygısını artıracak söz ve tavırlardan kaçınılmalıdır. Sorular öğrencinin anlayacağı bir dille sorulmalıdır. Genel izlenimle puan vermek güvenilirliği düşürür. Bu nedenle puanlama anahtarı kullanılması daha uygundur. Tek bir sözlü sınav yapmak yerine çok sayıda ölçüm yapmak daha uygundur.

Kısa Cevaplı Testler Kısa yanıtlı madde: Yanıtların bir kelime, bir rakam veya en çok bir cümle olduğu madde türüdür. Değişik türleri vardır: Soru Kipinde Olanlar: Ölçme aracının tutarlı ölçümler yapması hangi özelliğe sahip olduğunu gösterir? ___________________ Tanımlamayı Gerektirenler: Güvenilirliği tanımlayınız. ___________________ Eksik Cümle Türünde Olanlar: Ölçme aracının tutarlı ve kararlı ölçümler yapmasına __________ adı verilir.

Kısa Cevaplı Testler Özellikleri: Yanıtlama çok süre almadığından çok sayıda soru sorulabilir. Bu da kapsam geçerliliğini ve güvenilirliği yükseltir. Şans hatası karışması ihtimali düşüktür. Yazı güzelliği, anlatım becerisi gibi özellikler de ölçmeye çok az karışır. Puanlanması yazılı yoklamaya göre daha nesnel yapılabilir. Yanıtın kısa olması gerekliliği, tanıma-hatırlama düzeyindeki kazanımları ölçmeyi gerektirir. Üst düzey zihinsel etkinlik gerektiren kazanımlar (kavrama, uygulama, analiz, sentez, değerlendirme) ölçülemez.

Kısa Cevaplı Testler Hazırlanırken: Ölçülecek kazanım önemli bir öğrenme ürünü olmalıdır. Her sorunun yoruma açık olmayan bir doğru yanıtı olmalıdır. Örnek: Atatürk, _____________ de doğdu. Toplumda toprak ağalarının egemenliğini işleyen tanınmış bir romanın yazarı kimdir? ________________ Sorunun ifadesinde ipucu bulunmamalıdır. Örnek: Şair Evlenmesi adlı eserin yazarı ___________ dir.

Kısa Cevaplı Testler Hazırlanırken: Testte birbirinin cevabı olan maddeler bulunmamalıdır. Örnek: Karamazof Kardeşler _________ tarafından yazılmıştır. Karamazof Kardeşler romanının yazarı olan Dostoyevski hangi millettendir? _____________ Ders kitabından veya kaynaklardan bir cümle aynen alınıp kullanılmamalıdır. Yapılırsa ezbere yöneltir. Bırakılan boşluklar (ipucu oluşturmaması için) eşit uzunlukta olmalıdır.

Kısa Cevaplı Testler Hazırlanırken: Maddede birden fazla boşluk varsa her biri ayrı puanlanmalıdır. Bir cümlede çok sayıda boşluk bırakılarak soru anlaşılmaz hale getirilmemelidir. Örnek: _______ ________ ________ bölmekle elde edilir. Bölünenin bölene bölünmesiyle elde edilen değere ______ denir. 9. Yanıt yeri için bırakılan boşluklar puanlamayı kolaylaştıracak şekilde düzenlenebilir.

Eşleştirme Maddeleri İki grup halinde verilen ve birbiriyle ilgili olan ögelerin eşleştirilmesini gerektiren madde türüdür. Öncüller bir sütunda, muhtemel cevaplar diğer sütunda listelenir ve yanıtlayıcıdan bunları eşleştirmesi istenir.

Eşleştirme Maddeleri Ülkeler Şehirler Örnek: Aşağıda sol tarafta bazı ülkeler, sağ tarafta da başkent olan şehirler verilmiştir. Sizden istenen sol tarafta verilen ülkelerin başkentlerini sağ taraftaki listeden bulup, şehrin önündeki harfi ülkenin önündeki boşluğa yazmanızdır. Ülkeler Şehirler __ 1. Yunanistan A. Paris __ 2. İtalya B. Bükreş __ 3. Fransa C. Londra __ 4. Almanya D. Roma __ 5. Portekiz E. Lizbon __ 6. İspanya F. Madrid G. Budapeşte H. Atina I. Berlin

Eşleştirme Maddeleri Hazırlanırken: Hem öncüller hem de cevaplar listesi benzeşik öğelerden oluşmalıdır. Madde sayısı en az 6 en fazla 15 olmalıdır. Öncüllerin ve cevapların eşit sayıda olmaması, sona kalan maddenin kolay yanıtlanmasını önler. Uzun ifadeler öncül olarak kullanılmalı ve öncüller sol tarafta verilmelidir. Cevaplar listesi, sayı veya tarihlerden oluşuyorsa, sıralanmalıdır. Maddelerin tümü aynı sayfada olmalıdır. Yönergede eşleştirmenin neye göre ve nasıl yapılacağı açıklanmalıdır.