DAVRANIŞ BİLİMLERİ PSİKOLOJİYE GİRİŞ

TANIMLAR DAVRANIŞ (Behavior): Bireyin, herhangi bir yöntemle ölçülebilen, her türden özelliğini kapsar; Duygular, tutumlar, zihinsel süreçler (zeka) gibi doğrudan gözlenemeyen özellikler de davranışın kapsamına girer.

TANIMLAR PSİKOLOJİ: İnsan ve hayvan davranışlarını inceleyen bir bilimdir.

TANIMLAR BİLİM: Sistematik bilgiler bütünüdür; Gözlemler, ölçümler ve deneyler sonucunda bilgiler derlenir; Derlenen bilgiler tanımların ve varsayımların ortaya konulmasıyla sistematik hale getirilir…

BİLİMSEL YÖNTEMİN ÖZELLİKLERİ 1. DÜZENLİDİR: Konuları gelişi güzel değil belli bir düzen içinde ele alır ve inceler. 2. VERİYE DAYANIR: Gözlemlenebilen, toparlanabilen verilerle ilgilenir. 3. NESNELDİR: Bu konuda eğitimli herhangi biri tarafından yapılabilir. 4. ANALİTİKTİR: Olgular parçalarına ayrılabilir; neden- sonuç ilişkisi kurulabilir. 5. TEKRAR EDİLEBİLİR: Yalnız bir kez olan bir daha ortaya çıkmayan olaylar bilimsel yöntemlerle incelenemez.

TANIMLAR Psikoloji hem bir bilim hem de bir sanattır. SANAT: Eğitim, uygulama ve esin yoluyla kazanılan beceri ve yaratma hüneridir.

TANIMLAR PSİKOLOG: Fen- Edebiyat yada Eğitim Fakültesinin ilgili bölümünü bitirir.. “Doktora” çalışması yaparsa Bilim Doktoru (Ph. D.) unvanı alır.

PSİKOLOJİNİN ALT DALLARI 1. Klinik Psikoloji Ruhsal hastalıklara tanı koyulması ve psikoterapi yöntemiyle tedavi edilmesiyle ilgili uzmanlık alanıdır. Halk arasında “psikolog” tanımına en uygun düşen grubu oluşturur. 2. Rehberlik ve Danışmanlık Psikolojisi Mesleki ve akademik sorunları olan kişilere danışmanlık eder. 3. Okul ve Eğitim Psikolojisi Daha etkili bir eğitim ve öğretimin nasıl yapılabileceğini araştırır.

PSİKOLOJİNİN ALT DALLARI 4. Kişilik Psikolojisi Kişiliğin gelişimiyle ve bireylerin kendine özgü duygu, düşünce ve davranışlarıyla ilgilenir. Normal bireyleri anlamaya çalışır. 5. Sosyal Psikoloji Grup- içi etkileşimleri ve toplumun davranış üzerindeki etkilerini inceler.

PSİKOLOJİNİN ALT DALLARI 6. Gelişim Psikolojisi Döllenmeden erişkinliğe kadar, yaşa bağlı, davranış değişikliklerini inceler; konuşmanın, akademik becerilerin gelişimi gibi… 7. Psikometrik Psikoloji Psikolojik ölçme bilimi; yeni testler (zeka ve kişilik gibi) ve istatistik yöntemler geliştirir. 8. Deneysel Psikoloji Öğrenme, algı, bellek, duygu ve davranışların fizyolojik temellerini araştırır.

PSİKOLOJİNİN ALT DALLARI 9. Endüstri Psikolojisi Üretimde verimlik; kişiler ve kurumlar arası ilişkiler gibi konularla ilgilenir. 10. Mühendislik Psikolojisi Araç ve gereçlerin insanların kolayca kullanabilecekleri biçimde düzenlenmesi. 11. Fizyolojik Psikoloji Biyolojik süreçlerle davranış arasındaki ilişkiyi inceler. Psikofarmakoloji bunun bir alt dalıdır.

PSİKOLOJİNİN ALT DALLARI 12. Bilişsel (cognitive) Psikoloji Bireyin kendini ve fiziksel- toplumsal çevreyi algılama biçimi, inançları ve tutumları üzerinde durur. Kültürel farklılıkların davranış üzerindeki etkisi gibi… 13. Adli Tıp Psikolojisi Yasaların yapımı ve uygulanması; hapishane koşulları, cezaların ıslah edici niteliği gibi konularla ilgilenir.

PSİKOLOJİNİN ALT DALLARI 14. Çevre (ecological) Psikolojisi Bireyin ve toplumun davranışlarını etkileyen çevresel değişkenleri inceler; iklim, ısı, renk, ışık gibi… 15. Sağlık Psikolojisi Biyopsikososyal Tıp modelinin bir bölümünü oluşturur; amacı “sağlıklı yaşam” kalitesini yükseltmektir.

TANIMLAR PSİKİYATRİ: Ruhsal hastalıkların tanınması, tedavisi ve önlenmesiyle ilgili uzmanlık alanı.

TANIMLAR RUHSAL HASTALIK: Duygularda, düşüncelerde ya da davranışlarda ortaya çıkan, süreklilik gösteren ve kişinin uyum ve işlev düzeyini etkileyen bir bozukluktur.

TANIMLAR PSİKİYATR(İST): Tıp fakültesini bitirip Tıp Doktoru (M. D.) unvanı aldıktan sonra 5 yıllık uzmanlık eğitimi görür. Hasta yatırmaya ve tıbbi tedavi uygulamaya (ilaç, EKT, operasyon) yetkilidir.

TARİHÇE 18. Yüzyılın sonlarında Fransa’da Pinel akıl hastalarını zincirlerinden kurtarır. Alman hekim Kraepelin 1896’da yayınlanan kitabında; “Ruhsal hastalıkların, beyin işlevlerindeki bozukluktan kaynaklandığını” söyler ve ilk sınıflandırmayı yapar.

BETİMSEL PSİKİYATRİ Kraepelin’in başlattığı yaklaşım; Tanımlamaya ve sınıflandırmaya dayandığı için betimsel (descriptive) psikiyatri adını alır. Bu dönemde beyin işlevlerini anlamaya yönelik araştırmalar yapılır. Ancak ruhsal hastalıkların bir bölümünde organik bir temel bulunamaz.

PSİKOLOJİK YAKLAŞIM 20. Yüzyılın başlarında bazı ruhsal hastalıkların -organik kökenli olmayıp- psikolojik nedenlerle oluştuğu savı ortaya atılır. Günlük yaşamın olağan engellenmeleri ve çatışmalarıyla başa çıkamayan bireylerde bazı ruhsal hastalıklar görülebileceği ileri sürülür.

PSİKANALİTİK KURAM Sigmund Freud (1856- 1939) BİLİNÇDIŞI: Kişinin bilinçli dünyasından gizli, davranışlarını derinden etkileyen bir süreçtir.

PSİKANALİTİK KURAM BİLİNÇDIŞI: Freud ruhsal yapıyı bir “buzdağı”na benzetir; suyun üstündeki küçük bölüm bilinç bölgesini, suyun altında kalan büyük bölüm ise bilinçdışı bölgesini oluşturur.

PSİKANALİTİK KURAM BİLİNÇDIŞI: Bilinçdışına ulaşmak için; serbest çağrışımdan, düşlerden, dil ve devinim sürçmelerinden yararlanılır.

PSİKANALİTİK KURAM Freud’un kuramına göre kişilik 3 ana sistemden oluşur: İD (Alt benlik) EGO (Benlik) SÜPEREGO (Üst benlik) Davranış bu üç ana sistemin etkileşiminin ürünüdür.

PSİKANALİTİK KURAM İD: Kişiliğin temel dizgesidir; Doğuştan varolan psikolojik gizilgüç; Kalıtımsal özellikler taşır; İçgüdüleri, dürtüleri ve eğilimleri içerir; Dış dünyadan bağımsız, öznel bir yaşantıdır; “Haz ilkesi”ne göre davranır (acıdan kaçınma haza yönelme).

PSİKANALATİK KURAM II: EGO Bireyin gerçek, nesnel dünyaya uyum sağlama çabalarından doğar. “Gerçeklik ilkesi”nin egemenliğindedir; Bu ilke bir yaşantının ‘gerçek’ mi ‘sanal’ mı olduğunu araştırır. Gerçeklik ilkesi, haz ilkesini geçici olarak engelleyebilir.

PSİKANALİTİK KURAM Kişiliğin en son gelişen dizgesidir. III: SUPEREGO: Kişiliğin en son gelişen dizgesidir. Bireye aile tarafından aktarılan, toplumsal değer yargılarını simgeler. Kişiliğin geleneksel ve töresel yönünü oluşturur. 1.İd’den gelen dürtüleri bastırmak 2. Egoyu töresel amaçlara yöneltmek 3. Mükemmel olmaya çabalamak

PSİKANALİTİK KURAM KİŞİLİK İD: Kişiliğin biyolojik yönüdür EGO: Kişiliğin psikolojik yönüdür SUPEREGO: Kişiliğin toplumsal (sosyal) yönüdür İnsan BİYOPSİKOSOSYAL bir varlıktır.

PSİKANALİTİK KURAM İÇGÜDÜLER İÇGÜDÜ: Biyolojik uyarılmanın psikolojik yansımasıdır. I. YAŞAM İÇGÜDÜSÜ (EROS) Bireysel yaşamın ve türün sürekliliğini sağlar; açlık, susuzluk, cinsellik gibi… LİBİDO: Yaşam içgüdüsünün enerji kaynağıdır. SEVGİ: Yaşam içgüdüsünün türevidir.

PSİKANALİTİK KURAM İÇGÜDÜLER II. ÖLÜM İÇGÜDÜSÜ (THANATOS) Freud’a göre yaşam, ölüme giden dolaylı bir yoldur. SALDIRGANLIK (yıkıcılık) ve NEFRET Ölüm içgüdüsünün türevleridir. Yaşam ve ölüm içgüdüleri (sevgi - nefret) birbirini etkisizleştirip yer değiştirebilir…

PSİKANALİTİK KURAM Freud’a göre cinsellik ve saldırganlık insanın doğuştan gelen 2 temel eğilimidir. İnsanın toplum içinde yaşayabilmesi için bu iki temel eğilimin baskılanması gerekir. Böylece birey giderek toplumsallaşır.

GÜNÜMÜZDE PSİKOLOJİ Bugün Psikolojiye 2 yaklaşım egemendir: İnsancıl (humanistic) Psikoloji Çağdaş Davranışçılık

İNSANCIL PSİKOLOJİ Carl Rogers (1902- 1986) 1. Birey merkezli bir kişilik kuramıdır. 2. Her bireyin, duygu ve düşünceleriyle, kendine özgü bir dünyası vardır. 3. Birey, yaşamı boyunca, varlığını sürdürebilme, geliştirme ve kendini gerçekleştirme çabası içindedir. 4. Bireyin içsel eğilimleri sağlığa ve bütünlüğe yöneliktir; mantıklı ve yapıcı yollardan kişiliğini geliştirme çabası içindedir.

DAVRANIŞÇILIK (BEHAVIORISM) Yirminci yüzyılın başlarında Avrupa’da Psikanalitik yaklaşım gelişmekteyken; ABD’de ise John B. Watson tarafından davranışçı yaklaşım geliştirilmiştir.

DAVRANIŞÇILIK (BEHAVIORISM) Watson’a göre psikolojinin ilgi alanı; insan ve hayvanların davranışının incelenmesi ile sınırlı olmalıdır. Davranışın oluşmasında koşullu refleks Öğrenilmiş davranış (içgüdüler yadsınır) Hayvan davranışlarının incelenmesi

DAVRANIŞÇILIK (BEHAVIORISM) Bu yaklaşım, davranışın temellerini, nesnel olarak gözlemlenemeyen; id, ego, superego gibi kişilik öğelerinde değil, bireyin öğrenme yaşantılarında arar.

DAVRANIŞÇILIK (BEHAVIORISM) Uyarıcı- davranış (U-D) psikolojisi diye de bilinir. Uyarıcının türü, şiddeti ve tekrarı ile davranışın türü, şiddeti ve sıklığı arasındaki ilişkiyi inceler. Ödüllendirme ve cezalandırmanın davranış üzerindeki etkilerini de ele alır.

DAVRANIŞÇILIK (BEHAVIORISM) Thorndike ödüllenmeyle sonuçlanan tepkilerin öğrenildiğini ve giderek güçlendiğini; Olumsuz sonuçlar yaratan tepkilerin giderek zayıfladığını ya da söndüğünü gözlemlemiş; İnsan davranışlarının oluşumunda ödül ve cezanın önemini vurgulamıştır.

DAVRANIŞÇILIK (BEHAVIORISM) Skinner davranışın bireyin dışındaki olaylar tarafından –belli yasalara göre-belirlendiğini; Bu olayların değiştirilmesiyle davranışlara da istenilen yönün verilebileceğini öne sürer.

DAVRANIŞÇILIK (BEHAVIORISM) İnsanın öznel yaşamının tümüyle reddedilmesi; değer yargılarının ve insanın toplumsal sorunlarının göz ardı edilmesi, Davranışçılığın zayıf ve eleştirilen yönüdür.

SAĞLIK Bedensel, ruhsal ve toplumsal (biyopsikososyal) iyilik durumudur. DSÖ

SAĞLIK “Seven ve çalışan insan sağlıklıdır.” S. Freud