GİZLİLİK VE GİZLİLİĞİN ÖNEMİ Yrd. Doç. Dr. Rukiye ÇELİK İletişim Fakültesi Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü

Türk Hukukunda Gizlilik ve Sır Kavramı Türk hukukunda gizlilik ve sır kavramı oldukça geniş yer tutmaktadır. Sır kapsamında yaklaşık 50, gizlilik kapsamında ise yaklaşık 75 yasal düzenleme mevcuttur. Sır ve gizlilik kavramları arasında mevzuat açısından açık ve net bir farklılık olmamakla birlikte çoğu kez birbirinin yerlerine kullanılmaktadır.

Sır, bilmek hakkı olan kişiler dışında kalanların bilgiye ulaşmaması anlamına gelmektedir. Başka bir tanıma göre sır, genel olarak herkes tarafından bilinmeyen ve açıklanması sahibinin şeref ve menfaatine zarar verme tehlikesi gösteren hususlardır. Aynı tanımlar gizlilik için de kullanılmaktadır.

Gizliliğin Amacı "Gizlilik" uygulamasının amacı, kamu kurum ve kuruluşlarının güvenliğini sağlamak, yürütülen işlemlerin ve muhafaza edilen her türlü gizlilik dereceli, bilgi, belge, evrak, doküman ve malzemelerin, düşman veya yetkili ve ilgili olmayan kimseler tarafından öğrenilmesine veya elde edilmesine engel olmaktır. Bu amaca ulaşmak için yapılan bütün düzenlemelere ve alınan bütün önlemlere "güvenlik tedbirleri" denir.

Gizliliğin Amacı Gizlilik dereceli bilgi, evrak, doküman ve malzemenin yetkisi ve ilgisi olmayan kimselere söylenmesi, verilmesi veya gönderilmesi, milletimize, müttefiklerimize, şahıs ve tesislere zarar verilmesine neden olabileceği için, güvenlik tedbirlerinin alınması ve düzenlenmesinin en ince ayrıntısına kadar hesap edilmesi gerekmektedir.

Gizlilik İle İlgili Kavramlar Devlet Sırrı Ulusal Bilgi Haberleşme Güvenliği Fiziki Güvenlik Personel Güvenliği Teknik Güvenlik Gizlilik Dereceli Bilgi ve Belgeler Gizlilik Dereceli Birim ve Kısım Gizlilik Dereceli Yer Gizlilik Dereceleri Mesaj Doküman Kripto Bilmesi Gereken Kişi Güvenlik Belgesi, Güvenlik Soruşturması Tesis Güvenlik Belgesi

Devlet Sırrı Devlet sırrı, yetkili bulunmayan kişilerce hakkında bilgi sahibi olunması halinde, Devletin güvenliği, milli varlığı, bütünlüğü, anayasal düzeni ve dış ilişkilerini tehlikeye düşürebilecek her türlü bilgi ve belgelerdir.

Ulusal Bilgi Kamu kurum ve kuruluşları tarafından askeri, istihbari, dış ilişkiler, teknolojik, bilimsel, ticari ve diğer alanlarda üretilen ve üreten kurum ve kuruluş tarafından çok gizli, gizli, özel, hizmete özel ve tasnif dışı gizlilik dereceli olarak tasnif edilen bilgidir.

Haberleşme Güvenliği Ulusal güvenliği ilgilendiren ulusal bilginin, özellikle haberleşme kanallarından gönderilmesi sırasında yetkisiz kişiler tarafından elde edilmesine ve içeriğinin açığa çıkarılmasına ve diğer her türlü müdahaleye karşı alınan tüm tedbirleri ifade eder.

Fiziki Güvenlik Ulusal güvenliği ilgilendiren ulusal bilgiyi ihtiva eden ya da bu bilgiye işlem yapan cihaz, malzeme ve tesisi, yetkisiz kişilerin erişimine karşı korumak üzere alınan fiziksel tedbirleri ifade eder.

Personel Güvenirliği Ulusal güvenliği ilgilendiren ulusal bilgiye yalnızca yetki verilen kişilerin, bilmeleri gerektiği oranda erişebilmeleri için alınan tüm tedbirleri ifade eder.

Teknik Güvenlik Yurtiçinde ve yurtdışında personel, araç, donanım ve binalarda dinleme ve gözetleme amacıyla yapılan teknik yerleşmelere karşı alınan tüm güvenlik tedbirlerini ifade eder.

Gizlilik Dereceli Bilgi ve Belgeler Bakanlıklar ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarında yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları halinde Devletin güvenliğini, iç ve dış menfaatlerini, ulusal varlığını ve bütünlüğünü zarara uğratabilecek veya tehlikeye düşürebilecek mesaj, doküman, rapor, araç, gereç, tesis ve yerler hakkında kayıt edilmiş veya edilmemiş bilgi ve belgeleri ifade eder.

Gizlilik Dereceli Birim ve Kısım Gizlilik dereceli bilgi ve belgelerin bulunduğu bakanlıklar ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarındaki makam sıralamasını ifade eder.

Gizlilik Dereceli Yer Gizlilik dereceli mesaj, doküman, rapor, araç, gereç ve tesisler ile korunmaması halinde iç ve dış menfaatlerimizin zarar görebileceği materyallerin muhafaza edildiği, bulundurulduğu ve bunların korunması için güvenlik tedbirlerinin alınmış olduğu her türlü dolap, kasa, oda ve sınırlandırılmış bölgeyi ifade eder.

Gizlilik Dereceleri Yetkisiz kimselere açıklanması sakıncalı görülen bilgilerin önem derecesine göre sıralanması ve adlandırılmasını ifade eder. Gizlilik dereceleri; 13/5/1964 tarihli ve 6/3048 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan “Gizlilik Dereceli Evrak ve Gerecin Güvenliği Hakkında Esaslar” tebliğinde tanılanmıştır. Buna göre;

Gizlilik Derecesi Tanımlar ÇOK GİZLİ Millî menfaatlerimize hayati bakımından son derece büyük zarar verecek olan…Güvenlik bakımından olağanüstü öneme sahip… GİZLİ Millî güvenlik, prestij ve menfaatlerimize ciddi surette zarar verecek… Yabancı bir devlete geniş faydalar temin edecek… ÖZEL Milletimizin menfaat ve prestijine zarar verecek…Bir şahsın zarar görmesine neden olacak… Yabancı bir devlete fayda temin edecek… HİZMETE ÖZEL “ÇOKGİZLİ”, “GİZLİ” ve “ÖZEL” gizlilik dereceleriyle korunması gerekmeyen ve bilmesi gerekenlerden başkası tarafından bilinmesine lüzum görülmeyen…

Gizlilik Derecesinin Verileceği Unsurlar Mesaj Doküman Açık veya kapalı olarak her türlü haberleşme araçlarıyla gönderilmek üzere hazırlanmış bilgi veya haberleri ifade eder. Mesaj dışında kalan her türlü yazılı, basılı veya teksir edilmiş kitap, dergi, broşür, etüd, mektup, program, emir, mumlu kağıt, kroki, plan, harita, film, fotoğraf, teyp ve video kaseti, manyetik bant, disket ve benzeri diğer belgelerle kayıt veya kayıt edilmemiş her türlü bilgi ve belgeleri içeren materyalleri ifade eder.

Gizlilik Derecesinin Verileceği Unsurlar Kripto Bilmesi Gereken Birbirleri ile haberleşen iki tarafın, haberleşmesi esnasında üçüncü tarafa bilgi sızdırmamak amacıyla ulusal bilginin gizlenmesini sağlayan sistemleri ifade eder. Bir gizli evrakı veya dokümanı ancak görevinden dolayı öğrenen, onu inceleyen, uygulayan ve korumakla sorumlu olanları ifade eder.

Gizlilik Dereceli Evraka Yapılacak İşlemler Senetsiz ve senetli el değiştirecek olmak üzere ikiye ayrılır Hiçbir gizliliği olmayan ya da hizmete özel gizliliği olan dokümanlardır. Zimmet defteri ile alınıp verilir. Gizli ve özel gizlilik derecesi taşıyan dokümanlardır. Senetle teslim edilir.

Gizlilik Dereceli Evrakın Tabi Tutulacağı İşlemler Doğru gizlilik derecesi verilmesinden dokümanı hazırlayan kişiler sorumludur. Evraka öneminden daha yüksek gizlilik derecesi verilemez. Gizlilik derecesi her sayfanın üst ve alt kenar ortalarına kırmızı harflerle vurulur. Evrak gönderilirken çok gizli gizlilik derecesi taşıyan evrak iç içe zarflanır ve dış zarfın üzerine gizlilik derecesi vurulmaz. Evrak güvenli bir kurye ile gönderilir.

Gizlilik Dereceli Evrakın Tabi Tutulacağı İşlemler Çalıştığı odayı terk eden kimse masasındaki evrakın muhafazasından sorumludur. Gizlilik dereceli evrak, görev gereği beraberinde taşınması gerekiyorsa kilitli çantalarda taşınabilir. Çok gizli dereceye sahip evrakı taşıyacak kuryelerin güvenlik belgesine sahip olması gerekir.

Çok Gizli Yazıların Takip ve Kontrolü Çok gizli yazıların takip ve kontrolü için evrak üzerinde; Çok gizli damgası bulunması, Giden ve gelen evrak üzerine kontrol numarası verilmesi Kopya ve sayfa adedinin yazıda belirtilmesi, Dosya nüshasında gizlilik derecesini veren personelin imzasının bulunması gereklidir.

Çok Gizli Evrakın İmhası Gereksiz birikmenin önlenmesi amacıyla; yerine yenisi gelen gizli evrak evrakı çıkaran makama bilgi verilerek , artık ihtiyaç duyulmayan gizli evrak ise; çıkaran makamın izni alınarak imha edilir.

Gizli Evraklar Gizlilik dereceli evrak çelik dolaplarda muhafaza edilir. Gerek görüldüğünde personelin güvenirliği yeniden gözden geçirilmelidir. Gizlilik dereceli bilgilerin bilinmesini gerekli kılan görevler ile gizlilik dereceli yerlerde çalışacak personel ve buralarda görev yapacak yardımcı personel çok dikkatli seçilmelidir.

KAMU KURUM VE KURULUŞLARINDA GÜVENLİ BİNA GÜVENLİĞİ Girişlerde, Daimi giriş kartları, Geçici giriş kartlar, Ziyaretçi giriş kartları kullanılmalıdır. Geçici veya ziyaretçi kartı ile girenlerin ilgili yerlere gitmelerinin sağlanmalı, gizlilik derecesi olan yerlere, girilmesine izin verilmeyen yerlere girmeleri önlenmelidir. Girişin sınırlı olduğu yerlere “GİRİLMEZ” yazılmalıdır

PERSONEL GÜVENLİĞİ Personel seçim güvenlik soruşturması yapılmalıdır. Gizlilik dereceli bilgilerin bilinmesini gerekli kılan görevler ile gizlilik dereceli yerlerde çalışacak personel dikkatli seçilmeli, gerekirse bunlara güvenlik belgesi verilmelidir. İvedi bir durum karşısında personele daha kolay ulaşmak amacıyla personel adres ve telefon bilgileri listelenmelidir.

BİLGİ, EVRAK, BELGE, DOKÜMAN VE MALZEME GÜVENLİĞİ: Amaç; Muhafaza edilen her türlü gizlilik dereceli belge, evrak, doküman ve malzemenin düşman veya yetkili ve ilgili olmayan kimseler tarafından öğrenilmesine ve elde edilmesine engel olmaktır.

Bilgi, belge, evrak ve dOkümanların taşıdıkları gizlilik açısından şu şekilde sınıflandırıyoruz; Çok Gizli Gizli Özel Hizmete Özel Tasnif Dışı Kişiye Özel

Tasnif Dışı; İçerdiği konular itibariyle gizlilik dereceli bilgi taşımayan, ancak Devlet Hizmeti ile ilgili bilgi, belge, evrak, mesaj ve dokümanlara verilen gizlilik derecesidir.

Kişiye Özel; Bir gizlilik derecesi olmayıp evrakın gittiği yerde ve başlangıçtaki işlemlerinde belirli şahısların (amir ve ya yetki vereceği personel) açabileceği, bunun dışında herhangi bir şahıs tarafından açılamayacağını ifade eder.

HABERLEŞME GÜVENLİK TERTİP VE TEDBİRLERİ Telli ve telsiz bütün haberleşme araçlarını kapsar. Maddi güvenlik tertip ve tedbirleri Gönderme güvenlik tertip ve tedbirleri Şifre güvenlik tertip ve tedbirleri Telefon ve Telex görüşmeleri

MADDİ GÜVENLİK TERTİP VE TEDBİRLERİ Emin yerde bulundurma Nöbetçilerle koruma Kontrol ve depolama İmha yolu ile koruma

GÖNDERME GÜVENLİK TERTİP VE TEDBİRLERİ Kodlama Emin kurye İç içe zarflama

ŞİFRE GÜVENLİK TERTİP VE TEDBİRLERİ Açık ve kapalı metin aynı yerde bulunmaz Şifrelenmiş metin açık olarak gönderilmez Şifre malzemesinin imhası yakılarak yapılır

TELEFON VE TELEX GÖRÜŞMELERİ Çok gizli ve gizli, gizlilik dereceli konular, telefonla konuşulmaz. Gizlilik dereceli her konuda, hariçten telefonla sorulan sorulara cevap verilmez ve soran şahsın, hüviyetinin tespitine çalışılır. şüpheli hallerde durum, ilgili amire veya emniyet hizmetiyle görevli memura bildirilir. Kullanılan telefonların üzerinde ve masalarda gerekli güvenlik ikazları bulunmalıdır. Telexle gönderilecek bilgiler, mutlaka kriptolanmalıdır (şifrelendirilmelidir

Teşekkür ederim…