Eşme İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü, Eşme, UŞAK ÖĞRETMENLERİN ÖĞRETİM PROGRAMLARINI UYARLAMA SÜRECİ ÜZERİNE KURAMSAL BİR İNCELEME Ümran YAZICILAR Eşme İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü, Eşme, UŞAK Prof. Dr. Nilay T. BÜMEN Ege Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü, Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalı, İZMİR

İçerik Eğitimde Merkeziyetçi Yapı MEB Eğitim ve Öğretim Çalışmalarının Planlı Yürütülmesine İlişkin Yönerge (2013) Öğretim Programını Uygulama Öğretim Programını Uyarlama Uyarlamaya Yol Açan Etmenler Öğretmenlerin Program Kullanma Süreçleri 6.1. Program Kullanım Aşamaları 6.2. Program Kullanım Aşamalarından Örnekler Uyarlama Kavramının Kuramsal Çerçevesi 7.1. Uyarlama Biçimi 7.2. Uyarlama Zamanı Uyarlama Örnekleri Sorunlar Kaynakça

Merkeziyetçi Yapı

MEB Eğitim ve Öğretim Çalışmalarının Planlı Yürütülmesine İlişkin Yönerge (2013) Standart değil Konu, süre ve uygulamada esnek ‘öğrenci merkezli’ ‘bireyselleştirilmiş öğretim’ ‘esneklik’

Öğretmenlerin programı uygulamalarında tek ölçüt yalnızca program hedefleri midir?

«Evdeki hesap çarşıya uymaz!»

Resmi ve planlanan program Posner (1995) Resmi ve planlanan program Gerçekleşen program Öğrenci Öğretim ortamı Çevresel faktörlerden doğan farklılıklar ve mecburi değişiklikler

Öğretim Programını Uygulama Öğretim Programına Bağlılık Öğretim Programını Uyarlama

Öğretim Programını Uygulama Programa bağlı kalmak mı yoksa programı uyarlamak mı doğru? Berman’ın ‘durumsallık modeli’ne göre; Açık ve iyi hazırlanmış programların bağlılıkla uygulanması yerinde bir yaklaşım olarak görülürken; belirsiz ve eksikleri olan programların uyarlanmasının belirli koşullar altında daha uygun olduğu da belirtilmektedir (Berman, 1981; akt. Bümen vd., 2014).

Öğretim Programını Uyarlama Nedir? Dersin yapısı Dersi oluşturan etkinlikler Dersin amacı gibi konular üzerinde yapılan önemli değişikliklerdir.

Öğretim Programını Uyarlama Nedir? Sınıfta işe yarayan ve yaramayan noktalara karar vererek programı eğitim ortamının şartlarına göre yeniden şekillendirmek ve geliştirmek (Remillard, 1999; Öztürk, 2012) ‘Programla oynamak’ (Remillard, 1999) Yazılı programın içindeki ‘potansiyel programı’ açığa çıkartmak (Ben-Peretz, 1990)

Uyarlamaya yol açan etmenler Yoğun içerik/zaman sınırlılığı Üniversite sınavının olumsuz etkisi Ders kitaplarının içerik/materyal bakımından yetersiz olması Öğretmenlerin eski sistemden kopamamaları Öğrencilerin araştırma yapabilecek uygun ortamların olmaması/ kaynak-materyal sınırlılığı

Okuma Değerlendirme Uyarlama Öğretmenlerin Program Kullanma Aşamaları Drake & Sherin (2006)

1. Okuma aşaması ile, Öğretmenlerin Program Kullanma Aşamaları Öğretim Programı Öğretmen Kılavuz Kitabı Öğrencilerin Çalışma Kitapları (Drake& Sherin, 2006; Remillard, 1999; 2000) «Programı niyet dahilinde okuma» (Morse, 2000)

(Drake& Sherin, 2006; Ben-Peretz, 1990) Öğretmenlerin Program Kullanma Aşamaları 2. Değerlendirme aşaması; Program materyallerinin öğretmen tarafından belirlenen kriterlere göre değerlendirme işidir. Dersin öğrenciye uygunluğu Etkinliklerin sıralaması Kullanılacak materyaller Öngörülen öğrenci tepkileri (Drake& Sherin, 2006; Ben-Peretz, 1990)

3. Uyarlama aşamasının odağı, Öğretmenlerin Program Kullanma Aşamaları 3. Uyarlama aşamasının odağı, Materyaller Öğretmenin/öğrencinin ders içerisindeki rolü İçerik Ders saati/kazanım için ayrılan süre Etkinlikler (Drake&Sherin, 2006; Remillard, 1999;2005; Meidl, 2011; Ben-Peretz, 1990)

Program Kullanım Aşamalarından Örnekler

Beth’in Program Kullanma Örüntüsü (Drake & Sherin, 2006) Ders Aşaması Okuma Aşaması Oku Değer lendir Değer lendir Uyarla Değer lendir Uyarla Uyarla

Linda’nın Program Kullanma Örüntüsü (Drake & Sherin, 2006) Okuma Aşaması Çalışma Kâğıtları Ders Aşaması Öğretmen fikirleri Değerlendir Değerlendir Uyarla Değerlendir Uyarla Öğretim Programı Linda’nın Program Kullanma Örüntüsü (Drake & Sherin, 2006) Önceki Gün İşlenen Dersin İncelenmesi

Uyarlama Kavramının Kuramsal Çerçevesi

Öğretim Programını Uygulama Programı Uyarlama Uyarlama Biçimi Uyarlama Zamanı Programa Bağlılık

Programı Uyarlama Uyarlama Biçimi Atlama (Omit) Yaratma (Create) Yenisiyle Değiştirme (Replace) Yüzeysel İşleme *(Kişisel Gözlem) Uyarlama Zamanı Öğretim Öncesi Öğretim Esnası Öğretim Sonrası

Atlama İçerik atlama Kazanım atlama Gereken sürenin bir kısmını atlama Öğrenci seviyesinin düşüklüğünden dolayı öğretmenin lüzumlu görmediği konuyu atlaması Bir konunun içinde önemli görmediği yeri atlaması gibi…

Yaratma Bir ünitede içerik yaratma Etkinlik tasarlama Gerekli süreden fazlasını kullanma Derinleştirme Ders içerisinde öğrencilerin bir etkinlikten diğerine geçebilmeleri için aralara geçiş etkinlikleri yerleştirmek Farklı bilgi kaynaklarına başvurmak Öğrencilerin verilen bir dersteki içeriği keşfedebilmeleri için yeni etkinlikler oluşturmak gibi…

Yenisiyle Değiştirme İçerik değiştirme Etkinlik değiştirme Sıra/Yer değiştirme Etkinlik değiştirme Kazanımların sırasını değiştirme Başka sınıf düzeyinde bulunan içeriği ekleme Programda önerilen “farklı çözüm yöntemlerini gösterebilmek için farklı öğrencilere aynı problemi tahtada çözdürmek” yerine “farklı öğrencilere farklı problemleri tahtada çözdürmek” yoluna gitmesi gibi…

Lise Matematik Öğretiminde Programı Uyarlama Örnekleri

Meslek Lisesinde Program Uyarlama: Atlama

Meslek Lisesinde Program Uyarlama: Yaratma

Meslek Lisesinde Program Uyarlama: Yenisiyle Değiştirme

Alanyazına Göre Program Uyarlamada Karşılaşılan Sorunlar Mesleki yeterlilikle ilgili eksiklikler Serbestlik eksikliği / Denetim baskısı Öğretim alanı Yöntem teknikler Zaman yetersizliği / Yoğun içerik Sosyal iletişim Sınıf yönetimi Konuları yetiştirme sıkıntısı Mesleki etik ve sorumluluk Merkezi sınavların etkisi Özgüven ve oto-kontrol eksikliği

Alanyazına Göre Program Uyarlamada Karşılaşılan Sorunlar Programdaki bütün konuların plana alınması Öğretim programlarında belirlenmiş olan konulara sıkı sıkıya bağlı kalınarak her konunun her ortamda ve her şartta her öğrenciye öğretilmesi düşüncesi Uyarlama amacıyla yıllık plan yapılmaması… (Taşdemir, 2006)

Teşekkürler…

Kaynakça Ben-Peretz, M. (1990). The teacher-curriculum encounter. Albany: State University of New York Press. Bümen, N. T., Çakar, E., Yıldız, D. G. (2014). Türkiye’de Öğretim Programına Bağlılık Ve Bağlılığı Etkileyen Etkenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri: 14(1), 203-228. Drake, C., Sherin, M. G. (2006). Practicing Change: Curriculum Adaptation and Teacher Narrative in the Context of Mathematics Reform Education, The Ontario Institute for Studies in Education of the University of Toronto. Curriculum Inquiry 36:2 Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013). Millî Eğitim Bakanlığı eğitim ve öğretim çalışmalarının plânlı yürütülmesine ilişkin yönerge. Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 2551, 438-448. Meidl, T. D. & Meidl, C. (2011). Curriculum İntegration and Adaptation: Individualizing Pedagogy for Linguistically and Culturally Diverse Student. Current Issues in Education, 14(1). Retrieved from http://cie.asu.edu/ Öztürk, İ. H. (2012). Öğretimin planlanmasında öğretmenin rolü ve özerkliği: Ortaöğretim tarih öğretmenlerinin yıllık plan hazırlama ve uygulama örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12, 271-299.

Kaynakça Öztürk Akar, E. (2005). Lise biyoloji dersi öğretim programının uygulanmasında okul düzeyinde görülen farklılıklar. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 4(7), 51-67. Öztürk Akar, E. (2014). Türk Biyoloji Öğretmenlerinin Eğitim Programı Uygulamasında Yaşadıkları Kısıtlılıklarla ilgili Algıları. Ted Eğitim Derneği, Eğitim ve Bilim, Cilt 39 (2014) Sayı 174 388-401. Posner, G. J. (1995). Analyzing the curriculum. New York: Mc Graw-Hill. Remillard, J. T. (2005). Examining key concepts in research on teachers’ use of mathematics curricula. Review of Educational Research, 75, 211-246. Retrieved from http://www.jstor.org/discover/10.2307/3516049?uid = 3739192&uid = 2&uid = 4&sid = 21102706663487 Remillard, J. T. (2000). Can curriculum materials support teachers’ learning? Two Fourth-grade teachers’ use of a new mathematics text. University of Pennsylvania, The Elementary School Journal, Vol. 100, No. 4, Special Issue: Mathematics (Mar.,2000), pp. 331-350 Remillard, J. T. (1999). Curriculum materials in Mathematics Education Reform: A Framework for Examining Teachers’ Curriculum Development. University of Pennsylvania. Curriculum Inquiry 29:3 Taşdemir, M. (2006). Sınıf öğretmenlerinin planlama yeterliklerini algılama düzeyleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4 (3), 287-307.