Av. Can YILMAZ

5941 SAYILI ÇEK KANUNU’NDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

Ticari hayatın yegane ödeme araçlarından birisi çektir Ticari hayatın yegane ödeme araçlarından birisi çektir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun yanında 5941 sayılı Çek Kanunu ile de düzenlenen çeklerin uygulamadaki yeri hakkında sizleri bilgilendirmeyi amaçlıyoruz.

Kalkınma Planı çerçevesinde 05. 07 Kalkınma Planı çerçevesinde 05.07.2016 tarihinde onaylanan 6728 sayılı “Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 09.08.2016 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. Bu Kanun’un ilgili maddeleriyle 14/12/2009 tarihli ve 5941 sayılı Çek Kanunu’nda değişiklikler yapılmıştır.

ÇEK HESABI AÇMAK İÇİN HANGİ BELGELER GEREKLİDİR. 1 ÇEK HESABI AÇMAK İÇİN HANGİ BELGELER GEREKLİDİR? 1. Fotoğraflı nüfus cüzdanı 2. Pasaport veya sürücü belgesi örnekleri 3. Yerleşim yeri belgeleri 4. Vergi kimlik numaraları 5. Tacir olanların ayrıca ticaret sicili kayıtları, 6. Esnaf ve sanatkâr olanların ise esnaf ve sanatkâr sicili kayıtları 7. Risk merkezi kayıtları 8. Adli sicil kayıtları

Bankalar, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişinin ya da şirket yetkililerinin çek hesabı açma yasağının bulunup bulunmadığını kontrol etmekle yükümlü olacak. Ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında verilmiş bir çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı varsa, bunların yetkilisi olduğu tüzel kişilere çek defteri verilmeyecek.

ÇEK ÜZERİNDE BULUNMASI GEREKEN YENİ BİLGİLER NELERDİR ÇEK ÜZERİNDE BULUNMASI GEREKEN YENİ BİLGİLER NELERDİR? Çek hesabı sahibinin gerçek kişi olması durumunda kimlik numarası, tüzel kişi ise MERSİS numarası çek üzerine yazılacak. Çek hesabı sahibi ile düzenleyenin farklı kişiler olması halinde, ayrıca düzenleyenin kimlik numarası da yazılacak. Böylece, çek hesabı sahibinin benzer isimli veya unvanlı kişilerden ayırt edilebilmesi sağlanarak, düzenleyenin net bir şekilde tespit edilebilmesi ve çekin karşılıksız çıkması durumunda çek hesabı sahibine karşı yapılacak başvurularda doğru kişiye ulaşılması hedefleniyor.

ÇEK HANGİ UNSURLARDAN OLUŞUR ÇEK HANGİ UNSURLARDAN OLUŞUR? - Senet metninde “çek” kelimesini ve eğer senet Türkçe’den başka bir dille yazılmış ise o dilde “çek” karşılığı olarak kullanılan kelimeyi, - Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi, - Ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret unvanını, - Ödeme yerini, - Düzenlenme tarihini ve yerini, - Düzenleyenin imzasını, - Banka tarafından verilen seri numarasını, - Karekodu,

KAREKODLU ÇEK NEDİR? Karekodlu Çek, çeki düzenleyenin (keşidecinin) banka ve şube bilgilerini, hesap numarasını ve çek numarasını içeren bir karekod (QR Code) basılmış özel bir çektir. Bu çek üzerindeki karekodu, akıllı telefonlara indirilen bir programa okutarak, çekin keşidecisi hakkında bilgi alınabilecektir. Hâlihazırda bankalar tarafından çek hesabı sahibi veya çek hesabı sahibi tüzel kişi ise yetkili temsilcisine verilen çek yapraklarının hangilerini tedavüle sürüldüğü, hangilerinin çek hesabı sahibinin elinde bulunduğu tespit edilememektedir. Çeke ilişkin veriler ancak çeklerin bankaya ibrazı sonucunda oluşturulabilmektedir.

Karekodlu çek uygulamasıyla, lehdar tarafından kendisine verilen çekin sisteme kaydedilmesi öngörülerek, kayıt dışılığın önlenmesi amaçlanmaktadır. Diğer taraftan, karekodla çek hesabı sahibine ait ve henüz bankalara ibraz edilmemiş çek adedi ve tutarının da üçüncü kişilerin erişimine açılması öngörülmektedir. Böylelikle lehdar tarafında gerekli bildirimin yapılması üzerine, alacaklı karekod aracılığıyla o çek hesabı sahibine ait piyasada bulunan çek adedi ve bunların tutarları hakkında bilgi sahibi olacak ve çeki kabul edip etmemek hususunda kanaati olacaktır.

Bu sistemin en önemli faydası ülkemizde çok yaygın olan ileri tarihli çek düzenlenmesindeki sorunların çözülmesi amaçlanmıştır. İleri tarihli düzenlenen çekler bakımından, ibraz süresi geldiğinde çekin düzenlendiği tarihte şirket adına çek keşide etme yetkisi bulunan yönetici ve/veya temsilcinin yetki süresinin sona ermesi halinde, şirket tarafından düzenlenen çekin yetkisiz kişilerce düzenlendiği ileri sürülerek banka veya şirket tarafından ödenememesi gündeme gelmektedir. Bu itibarla, karekodlu çekin sisteme kaydedildiği tarihten sonra çek düzenleyen kişinin temsilcilerinde meydana gelen değişikliklerin, çek hesabı sahibi tüzel kişinin sorumluluğunu kaldırmayacaktır.

Sisteme girilmeyen çekler geçersiz hale gelmez; ancak bu durumda bankaların ödemekle yükümlü olduğu rakam talep edilemez.

Karekodlu çek kullanımı 01. 01 Karekodlu çek kullanımı 01.01.2017 tarihi itibariyle zorunlu olacaktır. Yani bankalar, 31 Aralık 2016 tarihinden sonra karekodsuz çek yaprağı veremeyecek. 31 Aralık 2016 tarihinden önce basılan çeklerde bu unsur aranmayacak.

KARŞILIKSIZ ÇEK ŞİKÂYETİ HANGİ MAKAMA YAPILIR KARŞILIKSIZ ÇEK ŞİKÂYETİ HANGİ MAKAMA YAPILIR? Eski sistemde karşılıksız çeke karşı önce Cumhuriyet Savcılığı’na şikâyette bulunulur, düzenlenen iddianame üzerine Asliye Ceza Mahkemeleri’nde yargılama yapılırdı. Bu prosedür uzun bir zaman alırdı. Yeni düzenlemeyle birlikte, şikâyetler İcra Ceza Mahkemeleri tarafından görülecektir. Böylece yargılamalar hızlı bir şekilde sonuçlanabilecektir.

Şikayetler 31.12.2017 tarihi itibariyle icra ceza mahkemelerine yapılacak olup, şu an ki şikayetler savcılıklara yapılacaktır.

KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEMENİN CEZASI NEDİR KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEMENİN CEZASI NEDİR? Çek Kanunu’nda yapılan yeni düzenlemeyle, çekin kanuni ibraz süresinde ibrazı halinde (Türkiye sınırları dâhilinde, keşide yeri ile ödeme yerinin aynı yer olması halinde 10 gün, farklı olması halinde 1 ay) çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar para cezası verilir.

Hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz tarihinden itibaren işleyecek Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanuna göre ticari işlerde temerrüt faizi oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile takip ve yargılama gideri toplamından az olamayacak.

Adli para cezası, çek hamiline değil; devlete ödenir Adli para cezası, çek hamiline değil; devlete ödenir. Hesap sahibi hakkında hükmedilen adli para cezasının ödenmemesi halinde; ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler uygulanmaz ve kamuya yararlı bir işte çalıştırma kararı verilmeksizin doğrudan hapis cezasına çevrilir.

CEZA DIŞINDA NE TÜR TEDBİRLER UYGULANIR CEZA DIŞINDA NE TÜR TEDBİRLER UYGULANIR? Eskiden olduğu gibi karşılıksız çek keşide eden kişi hakkında “çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı” uygulanması devam etmektedir. Ek olarak mahkeme, yargılama sırasında re’sen hakim tarafından koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verebilecektir. Bunun yanında önemli bir diğer yenilik ise, “çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı” bir gerçek kişi hakkında verilmiş olsa bile, bu kişinin yetkilisi olduğu tüzel kişiye de aynı yasak uygulanacak ve tüzel kişiye de çek defteri verilmeyecektir.

Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilenler, yasaklılıkları süresince sermaye şirketlerinin yönetim organlarında görev alamayacak. Ancak hakkında yasaklama kararı verilenlerin mevcut organ üyelikleri görev sürelerinin sonuna kadar devam edecek.

Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlüdür. Bu kişi adına yeni bir çek hesabı açılamaz.

Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren on gün içinde, düzenlemiş bulunduğu ve henüz karşılığı tahsil edilmemiş olan çekleri, düzenleme tarihlerini, miktarlarını ve varsa lehtarlarını da göstermek suretiyle, muhatap bankaya liste halinde vermekle yükümlüdür.

Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına ilişkin bilgiler, güvenli elektronik imzayla imzalandıktan sonra UYAP aracılığıyla MERSİS ile Risk Merkezine elektronik ortamda bildirilecek. Hakkında çek hesabı açma yasağı verilen kişiler, Risk Merkezi tarafından bankalara bildirilecek.

Karşılıksız çek bedelini ibraz tarihinden itibaren işleyecek faiziyle birlikte tamamen ödeyen kişi hakkında; yargılama aşamasında davanın düşmesine, mahkûmiyet hükmünün kesinleşmesinden hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verilecek. Şikâyetten vazgeçme halinde de aynı hükümler uygulanacak.

Kişi, cezanın tamamen infaz edildiği tarihten itibaren üç yıl ve her halde yasağın konulduğu tarihten itibaren 10 yıl geçtikten sonra hükmü veren mahkemeden çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasını isteyebilecek.

Karşılıksız çek davasında mahkeme tarafından, beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, davanın düşmesi veya davanın reddine karar verilmesi halinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasına karar verilecek. Kesinleşen karar MERSİS ile Risk Merkezine bildirilecek ve ilan olunacak.

TEŞEKKÜR EDERİM. Av. Can YILMAZ E-Posta: can.yilmaz@kilickayahukuk.com