POLİOMYELİT

Tanım Poliomyelit veya polio isimleri ile bilinen hastalık; poliovirus adı verilen bir virüs tarafından meydana getirilir ve sinirler, kaslar dahil olmak üzere tüm vücudu etkileyen bir hastalıktır. Şiddetli hastalık durumunda sürekli felç veya ölüm meydana gelebilir.

Tarihçe ve epidemiyoloji Poliomyelit dünya çapında görülen bir hastalıktır. Ancak aşılamaya yeterli özen gösteren ülkelerde nadiren gözlenir. Yaz ve sonbahar aylarında daha sık gözlenir. Kızlarda daha sık görülmekle birlikte felçler erkek çocuklarda daha sık gözlenir. Salgınlar aşılamanın yapılmadığı bölgelerde gözlenir. 1840 ile 1950 li yıllar arasında poliomyelit dünya çapında salgınlara neden olmaktaydı.

Poliovirüs sadece insanları enfekte eder ve doğada bilinen başka rezervuarı yoktur. Poliovirüsün yayılımı sadece insandan insana olur ve uzun süreli taşıyıcısı yoktur. Özellikle hijyen koşullarının kötü olduğu yerlerde virüs fekal-oral yolla bulaşır. Hastalık en sık bebekler ve 5 yaş altındaki çocuklarda görülür

Polio Eradikasyon Programı 1988’de Dünya Sağlık Assamblesi’nde tüm ülkelerde polionun ortadan kaldırılması kararı alınmıştır. 1990’da “Dünya Çocuk Zirvesi”nde aynı karar ülke liderleri tarafından onaylanmıştır.

21 Haziran 2002 tarihinde Kopenhag’da düzenlenen Avrupa Bölgesi Polio Sertifikasyon Komisyonu toplantısında ülkemizin de içinde bulunduğu DSÖ Avrupa Bölgesi’nin poliomyelitten arındırıldığı belgelendirilmiştir. Türkiye’de son vahşi poliovirüs 26 Kasım 1998’de paralizisi başlayan bir vakadan izole edilmiştir. Ancak dünyadan poliomyelit tamamen eradike edilinceye kadar ülkemiz için de tehlike vardır.

1 Ocak-27 Temmuz 2004’de toplam 486 Vaka İmportasyon sonrası vaka veya salgın Endemik ülkeler Tip 1 vahşi virüs Tip 3 vahşi virüs Tip 1 ve 3 vahşi virüs 1 Ocak-27 Temmuz 2004’de toplam 486 Vaka Endemik ülkeler: Afganistan, Mısır, Pakistan, Hindistan, Nijerya, Nijer İmportasyon: Benin, Botswana, Burkino Faso, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Fildişi Sahili, Gana, Togo, Sudan

BELİRTİLER (1)Belirtisiz enfeksiyon Hiçbir özel klinik bulgu yoktur. Ateş kırgınlık dışında belirti vermez. 24-72 saat içinde iyileşme görülür. Prognoz iyidir.

(2) Abortif Poliomyelit Ateş Baş boğaz eklem adele ve karın ağrısı Bulantı kusma Kabızlık Belirtiler birkaç günde kaybolur ve diğer şekillere ilerler

(3)Nonparalitik poliomyelit Ateş Baş ağrısı Boyun sertliği Sırt, kol, bacak ,boyun, karında ağrı ve sertleşme Ciltte kızarıklık

(4)Paralitik Poliomyelit Kas ağrıları Kas zayıflığı Yutma zorluğu İdrar yapma zorluğu Konstipasyon Ağızdan salya gelmesi Duyusal kontrol güçleşir Babinski refleksi pozitif hale geçer

Babinski Refleksi İnce bir cisim ile topuktan yukarı doğru sürtme sonucu oluşan refleks. Eğer küçük parmaklar ayak tabanına doğru kıvrılıyorsa negatif babinski olur. Ancak eğer ayak başparmağı tam ters yönde hareket ediyorsa, omurilikte motor sinirlerde bir problem olma ihtimali fazladır.

Polioda paliziler birkaç şekilde olabilir. Bunlar; Spinal poliomyelit Önce kas tonüsünde hızlı bir azalma görülür. derin tendon refleksleri ve yüzeyel refleksler kaybolur omuriliğin tutulduğu yerine göre paraliziler gelişir. Prognoz kötüdür. Bulber Poliomyelit Bulber tipte görülen belirtiler virüsün kranial sinir nöronlarını tahrip etmesinden gelir. Bulber tipin en tehlikeli olanı otonom dolaşın ve solunum merkezlerinin katıldığı durumdur.

Ensefalitik Poliomyelit Hastalarda yüksek ateş dalgınlık kramplar konvülsüyon fazla terleme ve taşikardi gibi bulgular olabilir. Hiperkinezi, afazi, spastisite, ataksi görülebilir. Bu bulgular 1-2 hafta sonra azalabilir. Ağır vakalar ölümle sonuçlanır.

Kuluçka süresi Hastalığın başlangıcından 1 hafta süreyle boğazda bulunur, birkaç hafta süreyle (seyrek olarak 2 ay) dışkıyla atılır. Kuluçka dönemi 3-6 gündür.

Bulaşma yolları Hastalık etkeni virüsün bulaşması hastalıklı kişiye doğrudan temasla, hastanın ağız ve burnundan çıkan sıvılarla veya hastalıklı kişinin virüs içeren dışkısı ile temasla olabilir. Virüs ağız veya burun yolu ile sağlam kişinin vücuduna girer, boğazda veya sindirim sisteminde yerleşerek çoğalır ve kan ve lenf (damarları) aracılığı ile vücuda yayılır.

Komplikasyonlar Kas atrofisi ve buna bağlı şekil bozuklukları Hareketsizliğe bağlı böbrek taşları Solunum kaslarında felçler ve buna bağlı komplikasyonlar Paralitik ileus Özefagus-mide ülserleri Tromboflebit

Tanı ve Testler Epidemiyolojik inceleme, Orofarinks, dışkı, kan veya BOS'tan virus izolasyonu, Serum incelenmesi ile antikor titresindeki artış, Histopatolojik inceleme, PCR ile klinik spesmenlerde virusların tespiti, BOS incelemesi ile konulur.

Tedavi Özgül bir tedavisi yoktur. Semptomlara yönelik tedavi uygulanır. Akut paralitik polioda görülen ağrılı kas spazmları için yatak istirahati verilmeli, Analjezik veya narkotikler ve sıcak pansuman kullanılmalıdır. Akut ağrı azaldıktan hemen sonra hastayı mobilize etmekte yarar vardır. Akut paralizili bir hasta, en kısa zamanda mümkünse sinir sistemi hastalıkları konusunda deneyimli bir uzman tarafından değerlendirilmelidir.

Hemşirelik Bakımı Enterik izolasyon önlemleri alınır. Birey sakin, havalandırılmış, aydınlık, güneş gören bir odaya alınır. Birey varsa özel sert yataklarda yatırılır. Eğer birey felç geçirmiş işe tüm gereksinimleri karşılanır; Sık sık pozisyon değiştirilir (adelelere dokunmadan eklemlere dokunularak pozisyon değiştirilir). Ayak düşmesini önlemek için ayak etrafı desteklenir. Deformiteleri önlemek için pasif egzersizler yaptırılır. Ağız bakımı verilir. Dudaklara krem sürülür.

Hemşirelik Bakımı Hava yolu açık tutulur. Oluşabilecek solunum komplikasyonlarına yönelik trakeostomi seti ve yapay solunum aletleri hazır bulundurulur. Yutma güçlüğü olan, öksürmeyen bireylerin ağız boşluğunda biriken sıvılar postüral drenej uygulanarak veya aspire edilerek boşaltılır. Atrofiler oluşmadan fizik tedaviye başlanır.

Korunma yolları Aşısı mevcuttur. Riskli bölgelerde bireylere mutlaka aşı uygulanmalıdır. Çevre koşulları iyileştirilmelidir.

Beslenme Akut dönemde bireye sıvı besinler verilir. Yutma güçlüğü varsa nozagastrik sonda ile beslenir. Konstipasyonu önlemek için bireye posalı yiyecekler verilir. Bireyin gereksinimlerine uygun diyetle beslenmesi sağlanır.

Bağışıklama (1)İnaktif Poliomyelit Aşısı (IPV): Ölü virus aşısıdır, 3 poliovirus serotipinin formalin ile inaktive edilmesi ile hazırlanmaktadır. Sadece humoral ümminiteyi uyarır İmmun yetmezlikli veya evlerinde immun yetmezliği olan kişiler bulunanlara, malign hastalığı olanlara, steroid, sitotoksik ilaç ve radyasyon tedavisi alanlara önerilen tek aşıdır.

Bağışıklama (2)Oral Poliomyelit Aşısı (OPV): Canlı virus aşısıdır, Trivalan aşı (TOPV) her üç polioserotipini içerir. İmmunolojik kapasitesi fazladır. Dışkı ile atılan aşı virusu, aşılanmamış kişilere yayılması ile toplumda hastalık yapan sokak virusunun yayılmasını önler

Bağışıklama Hem OPV hem de IPV için anne adayları ve fetüs üzerinde bildirilen bir yan etki yoktur, ancak yine de bu dönemde yapılması önerilmemektedir. IPV’nin yan etkisi yoktur, OPV’nin ise canlı aşı olduğu için nadir de olsa (6.2 milyon aşı dozu başına 1 vakada) nörovirülans kazanılabilir. Ülkemizde aşı bebeklerde 2,3,4. aylarda, 16-24 ay arası ve ilkokul 1. sınıfta yapılmaktadır.

Terminolojik Bilgi PCR; Dna kopyalanması ve çoğaltılması olayıdır. Paralizi; Motor hareketlerin ortadan kalkması ya da azalması. Eradike; Ortadan kaldırma. Hiperkinezi; Hareketlerde artış Afazi; Konuşamama Spastisite; Kas sertliği Ataksi; Vücüt hareketlerinde düzensizlik Abortif; Tam olarak gelişmemiş