Yağlı Tohumlu Bitkiler ve Bitkisel Yağlar Konferansı TÜRKİYE’DE YAĞLIK AYÇİÇEK TOHUMU VE AYÇİÇEĞİ YAĞI ÜRETİMİ, ARZ TALEP DENGESİ HAKAN ÇALEN GENEL MÜDÜR V. Yağlı Tohumlu Bitkiler ve Bitkisel Yağlar Konferansı 2016 / İSTANBUL

Türkiye yağlı tohum üretimi 2015/2016 iş yılında yaklaşık 2,6 milyon ton civarında gerçekleşmiş olup, grafikte de görüldüğü gibi yağlık ayçiçek tohumu en çok üretilen yağlı tohum bitkisidir.

TÜRKİYE YAĞLI TOHUM ÜRETİMİ ( 1.000 ton)

2016 / 2017 sezonu Türkiye yağlık ayçiçeği tohumu ekimleri 550 bin hektar seviyelerinde gerçekleşmiştir. BÖLGE EKİM ALANI (1.000 hektar) (2015/16) EKİM ALANI (1.000 hektar) (2016/17) TRAKYA 335 350 İÇ ANADOLU 45 65 KARADENİZ 35 25 ÇUKUROVA 60 GÜNEY MARMARA DİĞER (GAP, EGE vb) 8 20

2016/2017 sezonunda Türkiye yağlık ayçiçeği tohumu üretiminin; Bir önceki yıla göre bir miktar artış ile 1.2 milyon ton seviyelerinde (2015/2016 sezonu 1.1 milyon ton) gerçekleşmesi beklenmektedir.

Türkiye ayçiçek yağı tüketiminin yaklaşık 900 bin ton olduğu dikkate alındığında, yağlık ayçiçek tohumu üretiminde en az 1.1 – 1.2 milyon ton açık olduğu görülmektedir.

Söz konusu bu açık nedeniyle yağlı tohum ve türevlerine ödenen rakamlar aşağıdaki gibi oluşmaktadır.

ÜRÜN 2013 (Milyon$) 2014 (Milyon $) 2015 (Milyon $) 2016 (Milyon $) (7 aylık) Yağlı tohum 1.245 1.800 1.417 836 Hamyağ 1.602 1.890 1.663 888 Küspe 808 596 419 256 TOPLAM 3.655 4.286 3.499 1.980

HAMAYÇİÇEĞİ YAĞI BAZINDA 2016/2017 SEZONU ARZ& TALEP DENGESİ TÜRKİYE YAĞLIK AYÇİÇEĞİ ÜRETİMİ 1.200 BİN TON ÜLKE MAHSULÜNDEN AYÇİÇEK YAĞI ÜRETİMİ 492 BİN TON TÜRKİYE AYÇİÇEK YAĞI TÜKETİMİ 900 BİN TON TÜRKİYE AYÇİÇEK YAĞI İHRACATI 500 BİN TON TOPLAM AYÇİÇEK YAĞI İHTİYACI 1.400 BİN TON AYÇİÇEK YAĞI BAZINDA AÇIK 910 BİN TON

900 bin ton civarındaki yurtiçi ayçiçek yağı tüketimini kendi ülke imkanlarımız ile karşılamak için yerli yağlık ayçiçek tohumu üretim hedefinin en az 2.4 milyon ton olması gerekmektedir. Bunun yanında yaklaşık 500 bin tonluk ihracat potansiyeli de göz ardı edilmemelidir.

TÜRKİYE İTHALAT/İHRACAT AĞUSTOS 2015 / TEMMUZ 2016 TÜRKİYE İTHALAT/İHRACAT

AĞUSTOS 2015 / TEMMUZ 2016 DÖNEMİNDE YAĞLIK AYÇİÇEĞİ İTHAL EDİLMİŞTİR. 350,34 BİN TON YAĞLIK AYÇİÇEĞİ İTHAL EDİLMİŞTİR.

AĞUSTOS 2015 / TEMMUZ 2016 DÖNEMİNDE 635,42 BİN TON HAM AYÇİÇEĞİ YAĞI İTHAL EDİLMİŞTİR.

AĞUSTOS 2015 / TEMMUZ 2016 DÖNEMİNDE 571,89 BİN TON RAFİNE AYÇİÇEK YAĞI İHRAÇ EDİLMİŞTİR.

Grafiklerde de görüldüğü üzere yağlık ayçiçeği tohumu ithalatın en fazla gerçekleştiği ülkeler Moldova, Romanya ve Bulgaristan olurken, hamayçiçek yağında en fazla ithalat yapılan ülkeler Rusya ve Ukrayna olarak öne çıkmaktadır. Rafine ayçiçek yağı ihracatında ise Irak ve Suriye en önemli ülkelerdir.

TRAKYA BİRLİK VE YAĞLIK AYÇİÇEĞİ

Son 5 iş yılında ülkemiz üretimi ve Birliğimiz mübayaa miktarını gösteren grafikte görüleceği üzere Birliğimiz her yıl yağlık ayçiçeği tohumu ülke üretiminin yaklaşık % 20 -30’unu mübayaa etmektedir. Trakya Bölgesinde üretilen yağlık ayçiçeğinin ise yaklaşık % 50 – 60’ını Birliğimiz mübayaa etmektedir.

Birliğimiz 2015/16 iş yılı % 40 yağ oranlı yağlık ayçiçek tohumu ürünü için 24.08.2015 tarihinde 1.475 TL/ton ön alım fiyatı ve 23.01.2016 tarihinde 1.605 TL/ton kesin alım fiyatı açıklamıştır.

Birliğimizce 2016/2017 sezonu yağlık ayçiçek tohumu alımına temmuz ayının son haftasında başlanmış olup, 29.08.2016 tarihinde %40 yağ oranlı yağlık ayçiçeği için 1.580 TL/ton önalım fiyatı açıklanmıştır. 06.09.2016 tarihi itibariyle mübayaa miktarımız 261 bin ton’dur.

2015/2016 sezonunda Birliğimizce mubayaa edilen yağlık ayçiçeği tohumunun ortalama yağ oranı % 42,23 iken, 2016/2017 sezonunda ise bugüne kadar mubayaa edilen yağlık ayçiçeği tohumunun ortalama yağ oranı % 43,54’dir.

Temmuz ayının son haftasında yağlık ayçiçek tohumu hasadının başladığı Trakya Bölgesinde fiyatlar 1.450 TL/ton seviyelerinden işlem görmeye başlamış hasadın devamı ile birlikte 1.525-1.550 TL/ton aralığında devam etmiştir. Gözetim fiyatının 750 USD/ton’a yükseltilmesi ile birlikte 1.580-1.630 aralığında işlem görmektedir.

Trakya Bölgesinde yağlık ayçiçek tohumu verimleri ortalama 170 – 180 kg/dekar’dır. Bölgede hasat gidişatı % 80 seviyelerindedir.

Çukurova Bölgesinde Temmuz/2016 ortalarında yağlık ayçiçeği tohumu hasadının başlamasını müteakip, yağlık ayçiçeği tohumu fiyatları 1.500 TL/ton fiyat seviyelerinden işlem görmeye başlamıştır.

Yaklaşık 130 - 150 bin ton yağlık ayçiçeği tohumu hasadının yapıldığı bölgede yağlık ayçiçeği tohumunun ortalama fiyatı 1.550 TL/ton seviyelerinde oluşmuştur. Yağlık ayçiçeği tohumu verimleri beklentinin üzerinde (200-300 kg/dekar) gerçekleşmiş olup, yağlık ayçiçeği ortalama işlem fiyatı ve yüksek verim göz önünde bulundurulduğunda bölge çiftçisi açısından durum olumlu karşılanmıştır.

Trakya, Karadeniz ve İç Anadolu Bölgelerinde yağlık ayçiçek tohumu hasadı devam etmekte olup, % 40 randımanlı yağlık ayçiçek tohumu için; Karadeniz Birlik 1.580 TL/ton Konya Şeker 1.580 TL/ton Tarım Kredi 1.580 TL/ton Önalım alım fiyatı açıklamıştır.

Ortalama Fiyat (TL/ton) Toplam İşlem Miktarı (ton) 2016/2017 sezonunda borsalarda işlem gören % 40 randımanlı yağlık ayçiçek tohumu ortalama fiyatları şöyledir. Borsa Ortalama Fiyat (TL/ton) Toplam İşlem Miktarı (ton) Edirne 1.580 5.032 Uzunköprü 1.600 5.558

Son 12 aylık dönemde yağlık ayçiçek tohumu ve hamayçiçek yağındaki yurtiçi ve yurtdışı piyasa fiyatlarındaki değişim aşağıdaki gibidir.

Yağlık ayçiçek tohumu iç piyasa fiyatları

Yağlık ayçiçek tohumu dış piyasa fiyatları

Ham ayçiçek yağı iç piyasa fiyatları

Ham ayçiçek yağı dış piyasa fiyatları

TRAKYA BİRLİK 5 LT AYÇİÇEK YAĞI FİYATLARI

SORUNLAR

Ülkemiz yağlık ayçiçeği tohumu ekim alanlarının yıllardır aynı seviyelerde kalması (600-700 bin hektar) ve gerekli artış miktarının sağlanamaması dolayısıyla yerli üretimin yeterli düzeye çıkartılamaması, kırma sanayinin ithal ürünlere bağlı olmasına ve düşük kapasitelerde çalışmasına sebep olmaktadır.

İkili anlaşmalar gereği Bosna Hersek’ten “0” gümrük vergisi uygulanan ve iç piyasada haksız rekabete yol açmasına rağmen ithalatı artarak devam eden ayçiçek yağlarının menşelerinin gümrüklerce sıkı kontrolleri yapılmalı ve bu uygulamanın yürürlükten kaldırılması için gerekli çalışmalar başlatılmalıdır. İTHALAT(kg) 2013 2014 2015 2016(7 aylık) Ham ayçiçek yağı (Bosna Hersek) (kg) 4.463.410 15.027.490 27.552.013 15.170.491 Rafine ayçiçek yağı(Bosna Hersek) (kg) 6.071.677 16.573.073 20.734.071 17.527.404

Yağlık ayçiçek tohumu ürününün stratejik ürün kapsamına alınarak destekleme priminin asgari diğer yağlı tohum bitkileri seviyesine yükseltilmesi bu suretle ülkemizin ihtiyacı olan yağlı tohum üretim miktarına ulaşılması büyük önem arz etmektedir.

Yağlı Tohum Destekleme (TL/ton) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012  YIL 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 AYÇİÇEĞİ 200 189 210 230 240 300 400 PAMUK 290 270 420 460 500 550 650 750 SOYA 220 207 275 350 600 KANOLA ASPİR 250 450

Yağlık ayçiçeği tohumu ile başta kanola ve aspir olmak üzere diğer yağlı tohumlar arasında DTÖ kapsamında belirlenen gümrük vergisi oranlarında dünya ticaretine konu fiyat seviyelerini gözeten oransal bir denge söz konusu olmadığından fiyat makasının açılmasıyla birlikte tağşiş ve karışım yağlar sorunu artmış ve piyasadaki sağlıklı rekabet koşulları bozulmuştur.

DTÖ ile revize müzakere dönemlerinde tüm yağlı tohumlar ve türevleri arasında dünya fiyatlarında oluşan dengenin Türkiye’deki fiyatlandırmaya yansıdığı dengeli bir gümrük vergisi skalasının oluşturulması gerek bitkisel üretimin artırılması gerekse hammadde ve mamul pazarında sağlıklı rekabet koşullarının oluşması anlamında en temel çözüm olacaktır.

Bu sağlanana kadar geçecek süreçte ikame yağlı tohumlar ve türevleri arasında dengeleri sağlayacak gözetim fiyatı uygulamalarının sürdürülmesi tağşiş ve karışım yağlar sarmalında sıkışan sektörümüzü rahatlatacak ve bitkisel üretimin arttırılması açısından da katkı sağlayacaktır.

Tağşişle ilgili daha caydırıcı cezaların uygulamaya konulması sektörün ivedilikle beklediği düzenlemelerden biridir.

Karışım yağlardaki standart sorunlarının aşılabilmesi için gerekli çalışmaların sürdürülmesinin yanı sıra, tüketiciyi yanıltıcı boyuta gelen farklı hacimli ambalaj kullanımına dönük düzenleme getirilerek standart oluşturulması, bu suretle sağlıklı ve adil rekabet şartlarının sağlanarak tüketici haklarının korunması sektörümüzün ödevleri arasında olmalıdır.

Teşekkür ederiz…