Nazlı TUNA Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi A.B.D

 1- FSH  2- LH  3- PROLAKTİN  4-GH  5-ACTH  6-TSH

1-ADH (vazopressin) 2-OKSİTOSİN

 Üreme organları: - Gonadlar *Testisler *Overler Gonadların fonksiyonları:  1- Gametogenez: Gamet denilen üreme hücrelerinin yapımı *Spermatozoa (Sperm) Ovum  2- Steroid yapıdaki seks hormonlarının yapımı *Testesteron *Östrojen, Progesteron  Aksesuar üreme organları: Sperm veya ovumu taşıyan, glandlar veya gland salgısı boşalan kanal sistemleri.

 Testisler: Gametogenez ve steroid üretimi  Epididimis: Spermin olgunlaşma ve depolanması  Vas Deferens: Epididim ile üretra arasındaki kanal  Ejakulasyon kanalları  Üretra

 Scrotum; testis ile funiculus spermaticus ‘un alt kısmını içine alan deri ve fibromuskuler yapıdaki bir torbadır.  Scrotum ‘un derisi koyu,çok ince, üzerinde kıllar olan ve bol miktarda ter bezi ve salgısı özel bir kokuya sahip olan yağ bezleri de içerir.Burada buluna sinir sonlanmaları ısı değişikliğine son derece hassastır.

 Scrotum tabakaları :  Tunica dartos  Fascia spermatica externa  Fascia spermatica interna  Arter ve venleri : Rr. scrotales posteriores (a. pudenda interna’nın dalı ), rr. Scrotales anteriores (a. pudenta externanın dalı) ve r. cremasterica (a. epigastrica inferior)  Lenfatikleri: nodi inguinales superficiales drene olur.  Sinirleri :Nn scrotales anteriores.r genitalis nn. scrotales posteriores rr. Perinealis.

 TESTİS:Scrotum içerisinde yer alan erkek üreme hücrelerinin yapıldığı organdır.  Bir çifttir, testislerin facies medialis ve facies lateralis adı verilen iki yüzü,margo anterior ve margo posterior adı verilen iki kenarı, extremitas superior ve extremitas inferior adı verilen iki ucu vardır.  Herbiri gr olan testislerden sol taraftaki sağa göre genellikle 1 cm daha aşağıda bulunur.

 Puberte : Gonadların endokrin ve gametojenik işlevlerinin üremeyi mümkün kılan düzeye ilk ulaştığı dönemdir.  Doğumdan sonra puberteye kadar gonadlar sessizdir.

 Embriyogenezde abdominal kavitededir ( facia transversalis ile periton arasında).  İnguinal kanal yolu ile skrotuma iner ve abdomen dışında gelişmesini sürdürür.  Ortalama 28. haftada testisler skrotuma iner. Doğumda %3 oranında inmemiş testis görülür.  Spermatogenez vücut ısısının hafif altındaki ısılarda devam eder (skrotum ısısı 32°C).

 Scrotuma inmeyerek karın boşluğu veya canalis inguinalis içeriside kalmasına inmemiş testis (cryptorchidism) denir.  Tunica vaginalis testislerin yaparakları arasında aşırı miktarda sıvı birikmesi durumuna hidrosel adı verilir.  Nörolojik muayene sırasında uyluğun iç yüzünün üst kısmı çizildiğinde m. cremaster kasılır ve buna bağlı olarak testisler yukarıya çekilir. Bu reflekse cremaster refleksi denir.  Bu refleksin afferent yolu n. genitofemoralis ‘in ramus femoralis’i,efferent yolu ise aynı sinirin ramus genitalisidir.

 LAMİNA VİSCERALİS (epiorchium):Epididiymis ‘in büyük kısmı ile arka kenarının medial bölümü hariç, testisi örter ve bu iki oluşumu birbirine bağlar.  TUNİCA ALBUGİNEA: Testisi saran mavimsi beyaz renkli, sıkı fibröz bir tabakadır  TUNİCA VASCULOSA : İç yüzünde damar ağı tabakasıdır. Damarlar arasını da gevşek bağ dokusu doldurur.

 LENF DRENAJI: Yüzeyel olani tunica vaginalis yüzeyelinde,derin ise epididiymis ve testisin içinde bulunur.  Bunlar 4 ile 8 damar şeklinde funiculus spermaticus ile birlikte karın boşluğuna girerler.  V.Testicularis ‘i takip ederek aortanın ön ve yan tarafındaki lenf nodüllerine açılır.  SİNİRLERİ: T medulla spinalis segmentlerinden kaynaklanan sempatik lifler,damarlarının çevresindeki pleksuslar aracılığı ile gelir..

 ARTERLERİ: Testis ve epididiymis, aortanın dalı olan a. testicularis’den beslenir.  VENLERİ: Önce funiculus spermaticus’u saran bir ağ şeklinde plexus pampiniformis’i, daha sonrada birbirleri ile birleşerek, v. testicularis’i oluşturur.  Bunların da sağ tarafındaki v. cava inferior, sol taraftaki v. renalis sinistraya açılır.

 Spermiumları ileten yolun testislerden sonra gelen kısmıdır. Spermiumlar için bir depo vazifesi vardır.  Caput epididymidis, Corpus epididymidis ve Cauda epididymis olmak üzere üç kısmı vardır.  Caput epididymis’in tam altında bulunan küçük, oval cisme appendix testis denir.  Caput epididymis’in ön ucundan aşağıya doğru uzanan oluşuma ise appendix epididiymis adı verilir. Bu oluşum WOLLF kanalının kalıntısıdır.

 Cauda epididymisten sonra gelen kısmıdır.  Epididymisin medialinde, testis’in arka kenarını izleyerek yukarıya doğru uzanır.  Komşuluk yaptıkları bölgelere göre dört kısımdır.  Pars scrotalis  Pars funicularis  Pars inguinalis  Pars pelvica

 Bir çift organdır.  Mesanenin arka alt yüzü ile rectum un ön yüzü arasında yer alır.  Birbirinin içine geçmiş kıvrımlı ve girintili keseciklerden oluşur, uzunluğu 5 cm kadardır.

 Testisleri scrotum içerisinde asılı tutan funiculus spermaticus’un içinde  ductus deferens,  a. testicularis,  a. ductus deferentis,  a. cremasterica,  plexus pampiniformis,  n.genitofemoralisin genital dalı,  ayrıca damarlar çevresindeki sempatik lifler ve ductus deferens çevresindeki sempatik ve parasempatik lifler, lenf damarları ve processus vaginalis in fibröz kalıntısı bulunur.  İçerisindeki tüm yapılar gevşek bağ dokusu ile sarılıdır.

 Yardımcı cinsiyet bezleri ◦ Prostat, bulboüretral bezler, vesica seminalis ◦ Tümü birden spermin içinde yaşadığı ve ejekülasyonla spermle birlikte atılan seminal sıvıyı üretirler.  Üretra  Hem üriner hem de üreme kanalıdır

 TESTİS DOKUSU  GERMİNAL EPİTEL Sertoli hücreleri Germ hücreleri  İNTERSTİSYEL DOKU Leydig hücreleri Kan damarları

 Testisler scrotuma indikten sonra kapanması gereken processus vaginalis’in açık kalması karın boşluğu ile scrotum arasında bir bağlantıya sebep olur.  Bu açıklıkların karın içi organların scrotuma geçmesine indirekt inguinal hernia adı verilir.

 Uterusun iki yanında yerleşiktir.  Hilus bölgelerinden mesovaryum adı verilen bir periton kıvrımı ile ligamentun latuma bağlanırlar.  Ovaryumların damar ve sinirleri hilustan organa girip çıkarlar.

 Badem şeklinde bir çift üreme organıdır.  Testislerin homoloğudur.  Steroid yapıda hormon salgılatır.  3 cm uzunluğunda,1,5 cm genişliğinde ve 1 cm kalınlığında, 4-6 gr ağırlığında olan ovarium grimsi-pembe renktedir.  Facies medialis, facies lateralis isimli iki yüzü extremitas tubaria ve extremitas uterina adı verilen iki ucu, margo mesovaricus ve margo liber adı verilen iki kenarı vardır.

 Embriyonal hayatta karın arka duvarında, böbreklerin yanında bulunur, daha sonra yavaş yavaş pelvis minöre iner.  Dışta cortex ovarii ve içte medulla ovarii olmak üzere iki kısma ayrılır.  Cortex foliküllerin yer aldığı kısımdır.  Ovarium, hilum ovarii dışında tamamen korteks tabakası ile sarılıdır.  Medulla çok sayıda damar ve elastik lif içerir.

 Arteri: Ovarium a. ovarica’lar ile beslenir. Bu arterler L-2 vertebra seviyesinde aorta abdominalis den ayrılarak karın arka duvarından aşağıya doğru iner ve a. ve v. iliaca externaları çaprazlayıp lig. suspensorium ovarii içine girer.  A.ovarica mesovarium içinde ovarium’a giden dallarını verir. Bu dallar hilum ovarii den içeri girdikten sonra foliküllerin çevresinde dağılır. A.ovarica, lig. latum uteri içinde medialde seyredip tuba uterinaya dağılır ve a. uterina ile anastomoz yapar.  Ayrıca a. uterina nın ramus ovaricus’undan da beslenebilir.

 Venleri:Plexus pampiniformis oluşturan venler hilum ovarii den çıkar.  Sağ v. ovarica v. cava inferior, sol ovarica sol v. renalis sinistraya dökülür.  Lenfatikleri: Nodi preaortici, nodi aortici lateralis açılan lenf damarları ile sağlanır.  Sinir: Plexus ovaricus tarafından sağlanır.  Plexus renalis, plexus hypogastricus superior ve plexus hypogasticus inferior gelen dallardır.

 Tuba uterina ( fallop tüpü) : Ovumu ovariumdan uterus’a nakladen kanallardır.  Uterus: Mesane ile rectum arasında yer alan, armut şeklinde ve kalın duvarlı,kas yapısında bir organdır.  Vagina: Kadın çiftleşme organıdır.

 Salgılandıktan birkaç dakika sonra hücre içine girer.  İntrasellüler 5α-redüktaz enziminin etkisi altında dehidrotestosterona dönüşür.  Sitoplazmik reseptör proteinine bağlanır.  Reseptör-hormon kompleksi nükleus içine geçerek 30 dk içinde RNA polimerazı aktifleştirir.  RNA konsantrasyon artışına bağlı hücresel protein artar.  Birkaç gün sonra DNA miktarındaki artış prostat hücrelerinin artışına neden olur.

 Spermatogenez için gereklidir.  Hipotalamus üzerine etki yoluyla GnRH sekresyonunu azaltır.  Ön hipofiz üzerine etki yoluyla LH sekresyonunu inhibe eder.  Erkek aksesuar üreme organlarının farklılaşmasını sağlar ve fonksiyonlarını sürdürür.  Sekonder erkek seks karakterlerini uyarır.  Protein anabolizması, kemik büyümesini uyarır.  Cinsel dürtüyü sağlar ve agressif davranışı güçlendirebilir.

 Ovaryum folliküllerinde üretilen en önemli steroid hormon östrojendir.  Granüloza ve teka hücrelerinin birlikte çalışması ile üretilir.  Her iki hücrede kolesterolü pregnenolon’a çevirir.  Granüloza hücrelerinde üretilen pregnenolon teka hücrelerine geçer ve burada özellikle androstenedione olmak üzere androjenlere dönüştürülür.  Bu androjenler de bazal laminadan tekrar granüloza hücrelerine geçerek, aromataz enziminin etkisi ile başlıcası estradiol olmak üzere östrojenlere çevrilir.

 Östrojen hormonu kadınlarda ve erkeklerde bulunan seks hormonlarından birisidir.  Erkeklerde çok düşük düzeylerde bulunur.  Kadınlarda üreme fonksiyonları ve menstrüel siklus üzerinde önemli etkileri vardır.18 karbonlu (C18) steroid yapıda hormonlardan birisidir ve temel yapı taşı kolesteroldür.  Östrojenler esas olarak overlerde (yumurtalıklarda) üretilir ve periferik dokularda (yağ dokusunda) androjenlerden aromatizayonla elde edilir.

 Kadınlarda 4 çeşit östrojen hormonu bulunur: Östron (Estron, E1): Zayıf östrojenik aktivitesi vardır. Östrdiol (Estradiol, E2): En güçlü östrojendir. Üreme çağındaki kadınlarda en fazla üretilen östrojen östradioldür. Östriol (Estriol, E3): En zayıf östrojenik aktivitesi olandır. E2 ve E1'in matabolik son ürünüdür. Direk olarak overden salgılanmaz. Östetrol (Estatrol, E4): Fetus karaciğerinde sentezlenir. Gebelik dışında erişkin kadın vücudunda bulunmaz.

 Östrojen eksikliği (hipoöstrojenizm) küçük yaşlarda meydana gelirse kız çocuğunda adet görmenin başlamaması, meme gelişiminin ve sekonder seks karakterlerinin oluşmaması gibi belirtiler meydana gelir.  Üreme çağında ve daha ileri yaşlarda bir kadında meydana gelen östrojen eksikliği infertilite (kısırlık) veya ateş basması, vajinal kuruluk, adet düzensizliği, adet görememe gibi menopoz belirtilerine neden olabilir.menopoz belirtileri  Östrojen eksikliği altta yatan nedene bağlı olarak geçici veya kalıcı olabilir.

 Erkek ve kadında üreme organlarına etki ederler ve bu sayede cinsel hormonların yapımı, cinsel farklılaşma ve kadında yumurta, erkekte ise sperm gelişimini sağlar.

 Erkekte testiste bulunan sertoli hüclerine ve spermin yapıldığı seminifer tüplere etki eder. FSH etkisiyle sertoli hücresinden inhibin adında bir hormon salgılanır ve FSH hormonun hipofizden fazla salgılanmasını önler FSH seminifer tüplerinde sperm gelişimini sağlar.  LH hormonu ise testis de bulunan leyding hüclerine etki eder ve bu hücrelerden testosteron adı verilen erkeklik hormonunu salgılar.

 FSH ve LH hormonlarını salınımı hipotalamustan salgılanan GnRH (gonadotropin hormonu) sayesinde olur.  Vücutta sex hormonları dediğimiz testosteron ve östrojen azalınca GnRH salınımı olur ve hipofizden FSH, LH salınır.  Ergenlikte bu hormonların salınımı artar.  Erkekler sakal, bıyık, penis ve testislerde büyüme, ses kalınlaşması, koltuk altı kıllanma ve penis etrafında kıllanma oluşur.

 FSH hormonu yumurtalıkta bulunan granuloza hücrelerine etki ederek östrojen hormonu salgılatır.  LH hormonu ise yumurtalıkta bulunan teka hücrelerine etki ederek androjen denen bazı hormonlar üretir ve bunlar sonra yine östrojene dönüşür. LH hormonunun ana etkisi yumurtlamanın sağlanmasıdır.

 Kızlarda ise adet başlaması ve memelerin büyümesi oluşur.  FSH ve LH salınımı adet boyunca değişiklik gösterir.  Yumurtlama öncesinde artan östrojen hormonu sayesinde FSH en yüksek seviyesine çıkar.  Kadınlarda menopoz döneminde FSH ve LH hormonu yükselir. Erkeklerde ise FSH ve LH hormonu yaşla birlikte hafif artar ve testosteron hormonu azalır.

28 günde olarak tanımlanan fakat 21 /35 gün arasında değişebilir. 1. gün : Menstruasyon kanaması başlaması, süre 5 gün kadar. 5 ile 14 gün arası: Proliferasyon safhası menstruasyon bitince başlar ve ovulasyona kadar sürer, uterus endometriumu döllenmiş yumurtayı kabule hazırlanır.

 Ovaryum: FSH sekresyonu artar, folikülünün gelişim ve olgunlaşmasını stimüle eder. FSH, LH geçer.  14. gün ovulasyon; E2 oluşumu(estradiol) 13. günde pozitif feedback ile çok yükselir.  LH FSH bu dönemde geçer. Bazal vücut ısısı 0,5 C artar.  günlerde: E2 ve progesteron ani düşüşü ile spiral arteriyolların kontriksiyonuna ve endometrium iskemisi oluşur.

 Plasenta kelimesi latinceden köken alır ve düz yassı kek manasına gelir. Plasentaya halk arasında "bebeğin eşi" veya "son" gibi isimler de söylenir.  Gebelik boyunca bebek ve anne arasındaki bütün alışverişi sağlayan organdır plasenta. Gebeliğin erken dönemlerinde oluşur ve gelişir, bebeğin doğumundan kısa süre sonra da anne rahminden ayrılarak dışarıya atılır.  Doğumdan sonra ayrılan plasenta yaklaşık yarım kilo ağırlığında cm çapında, 2-3 cm kalınlığında, yuvarlağa yakın yassı bir görünümdedir.  Annenin yumurta hücresi ve babanın sperm hücresi döllenip birleştikten sonra bölünerek çoğalır ve blastokist denen hücre topluluğunu oluşturur.  Daha sonra bir kısım hücreler farklılaşarak (trafoblast hücreler) plasenta tarafını oluşturur, bir kısım hücreler de farklılaşarak bebek tarafını oluşturur. Yani plasenta da aynen fetus gibi döllenmiş yumurtadan oluşur. Bebeğin göbek kordonu plasenta ile bebeğin göbeği arasında uzanır.

 Plasenta sadece anne ve bebek arasında alışverişi sağlamaz bunun dışında bazı hormonların üretimi ve salgılanması gibi önemli bir görevi de vardır.  Plasentanın salgıladığı hormonlardan birisi progesterondur. Plasenta oluşana kadar bu hormon gebeliğin ilk dönemlerinde korpus luteumtarafından salgılanır. Korpus luteum yumurtlama sonrasında gebeliğin başlarında yumurtalıkta oluşan bir çeşit kisttir. Bir süre sonra bu kist kaybolur ve progesteron hormonu üretme görevini plasenta devralır. Plasenta östrojen hormonu da (estriol) üretir. Gebelik testlerinde belirlenen HCG (human koryonik gonadotropin) hormonu da daha gebeliğin rahim iç tabakasına yapıştığı günlerden başlayarak plasenta tarafından üretilen bir hormondur. HCG hormonu korpus luteum kistinin devam etmesini sağlar böylece plasenta gelişene kedar korpus luteumdan progestreron salınımı devam eder ve düşük önlenmiş olur. Human Plasental laktojen ve relaksin de plasenta tarafında üretilen hormonlardır.korpus luteum

 Plasenta çoğunlukla bebek doğduktan sonra 5 dakika içerisinde ayrılır ve doktor (veya ebe) tarafından alınır. Bazen bu ayrılma süresi daha uzun sürebilir. Kendiliğinden ayrılmadığı ve rahime yapışık olduğu (plasenta akreata) çok nadir durumda ise elle halas yapılır hatta ameliyat ile alınması da gerekebilir.  Sezaryen sırasında bebek alındıktan hemen sonra plasenta doktor tarafından rahimden dışarıya alınır. Plasentadan geçebilenler: - TRH Plasentadan geçemeyenler: - TSH - Heparin

 TEŞEKKÜR EDERİM…