TEMEL YAŞAM DESTEĞİ BURSA

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ TYD, hayatı kurtarmak amaçlı yapılan bir seri eylemden oluşur, TYD, OED haricinde profesyonel ekipman olmadan uygulanır, Sağlık personeli ya da ilkyardım eğitimi almış kişiler tarafından uygulanır. BURSA 2

HAYAT KURTARMA ZİNCİRİ BURSA 3 Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluşur. Son iki halka ileri yaşam desteğine aittir ve ilkyardımcının görevi değildir. 1.Halka - Sağlık kuruluşuna haber verme 2.Halka - Olay yerinde temel yaşam desteği 3.Halka - Ambulans ekiplerince yapılır. 4.Halka - Hastane acil servisleridir.

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ 3 ayrı sınıflandırmada değerlendirilir:  Erişkin  Çocuk  Bebek BURSA 4

Çocuklarda Temel Yaşam Desteği

BURSA 6 ÖĞRENİM HEDEFLERİ Bebek ve çocuklarda ;  Temel yaşam desteği (TYD) basamaklarını tanımlayabilmeli,  Yabancı cisme bağlı hava yolu tıkanıklığı durumunda gereken girişimleri sırasıyla yapabilmeli,  Suda boğulma durumunda TYD uygulamasının özelliklerini sayabilmeli. 6

BURSA 7 GİRİŞ Bebek ve çocuklarda ani kalp durması erişkinlere göre daha enderdir. Çocuklarda genellikle önce solunum ve dolaşım giderek bozulur sonra kalp durması ile sonuçlanır.

BURSA 8 KURTARICI TEK İSE 8 yaşından küçük çocuklarda; Solunumsal sorunlar ön planda olduğundan öncelikle beş döngü (yaklaşık iki dakika) YCU yapılmalı, daha sonra 112 aranmalıdır. 8 yaşından büyüklerde ise Kalple ilgili bozukluklar ön plandadır ve defibrilatör gereksinimi olasılığı yüksek olduğundan önce 112 aranmalı, daha sonra YCU yapılmalıdır.

BURSA 9 KURTARICI TEK DEĞİLSE Çocuğun yaşına bakmaksızın; Kurtarıcı çocuğa YCU yaparken, diğer kişinin 112’yi araması uygun olur.

BURSA 10 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ BASAMAKLARI-1 1. Kendi güvenliğini sağla, 2. Travma olup olmadığını sorgula, 3. Çocuğun bilinci kontrol et 4. Bilinç kapalı ise: – Ağızda gözle görülebilen yabancı cisim varsa temizle

BURSA Hava yolunu açmak üzere başa pozisyon ver, – Travma şüphesi yoksa “baş geri – çene yukarı hareketi” uygula, – Travma şüphesi varsa “çene itme hareketi” uygula, bu şekilde hava yolu açılmazsa “baş geri – çene yukarı hareketi” uygula. 6. Çocuğun soluyup solumadığını “bak, dinle, hisset” yöntemiyle kontrol et. Solunumu yeterli ise derlenme pozisyonu ver, TEMEL YAŞAM DESTEĞİ BASAMAKLARI-2

BURSA Solunumu yok ise; ard arda iki soluk ver (hayat kurtarıcı soluk). Göğüs kafesi yükselmiyorsa; Pozisyonu gözden geçir ve soluk verme işlemini tekrarla, Göğüs kafesi yine yükselmiyorsa yabancı cisme bağlı hava yolu tıkanıklığı düşünerek gerekli işlemleri yap. TEMEL YAŞAM DESTEĞİ BASAMAKLARI-3

BURSA Dolaşımı kontrol et. – Beden hareketlerinin varlığı, – Öksürük olması, – Kendiliğinden solunumun olması – Nabız kontrolü. TEMEL YAŞAM DESTEĞİ BASAMAKLARI-4

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ BASAMAKLARI-5 9. Çocukta dolaşım belirtileri yoksa kalp masajına başla. Art arda 15 kalp masajı yap sonra 2 kez solut. (kurtarıcı tek başına ise 30 defa kalp masajı) Yaklaşık iki dakika içinde beş döngü hedeflenmelidir. BURSA 14

BURSA 15 ÇOCUĞA UYARAN VERİLMESİ Çocuğun omuzu nazikçe sarsılarak iyi olup olmadığı yüksek sesle sorulur, Bebeklerde ise ayak tabanına fiske vurarak uyarı verilir, Travma şüphesi varsa öncelikle baş ve boyun sabitlenmelidir, Eğer çocuk uyarılara cevap vermiyorsa derhal TYD basamakları uygulanır.

BURSA 16 HAVA YOLUNUN AÇILMASI  Bilinci kapalı bir bebekte hava yolu tıkanmasının en sık nedeni başın öne doğru eğilmesi ve dilin arkaya düşmesidir,  Travma şüphesi yoksa, bebeğin omuzları altına bir havlu (kıyafet vb.) konarak kapanan hava yolu kolayca açılmış olur.

BURSA 17 HAVA YOLUNUN AÇILMASI Baş Geri – Çene Yukarı Hareketi (Head Tilt – Chin Lift) Bilinci kapalı ve travma şüphesi olmayan çocuğa uygulanır, Baş hafifçe geriye doğru itilirken çene de hafifçe yukarı doğru kaldırılır.

BURSA 18 HAVA YOLUNUN AÇILMASI Çene İtme Hareketi (Jaw Trust)-1 Baş-boyun travması veya şüphesi varsa uygulanır, Bir yandan boyun sabitliği sağlanırken bir yandan da alt çene, köşelerden iki parmak yardımıyla yukarı ve dışa doğru itilerek hava yolu açılır,

Baş-boyun travması olan bir çocukta çene itme hareketi ile hava yolu açıklığı sağlanamıyorsa; Omurilik zedelenmesi ihtimali göz önünde tutularak baş geri-çene yukarı hareketi yapılabilir. BURSA 19 HAVA YOLUNUN AÇILMASI Çene İtme Hareketi (Jaw Trust)-2

BURSA 20 SOLUNUM KONTROLÜ  Bak: Göğüs ve karnın hareketlerine bakılır.  Dinle: Çocuğun ağzından veya burnundan verdiği nefesin sesi dinlenir.  Hisset: Çocuğun soluma sırasında çıkardığı hava akışı hissedilmeye çalışılır.

BURSA 21 DERLENME POZİSYONU-1 Çocuk yeterli şekilde soluyorsa ve travma şüphesi yoksa uygulanır; Çocuğun başı-boynu ve vücudu aynı anda yana doğru çevrilir, Kemik çıkıntılar ve sinirler üzerinde fazla bası olmamalıdır.

BURSA 22 DERLENME POZİSYONU-2 Çocuğun dizleri hafifçe bükülerek bacaklar öne doğru çekilebilir, Çocuğun genel görünümü ve solunumu dikkatle izlenmeli ve iyi olduğuna emin olunmalıdır.

BURSA 23 KURTARICI SOLUK VERİLMESİ-1 Çocuk yeterince solumuyorsa, ağız içinde gözle görülebilen yabancı cisimler temizlendikten ve hava yolu açıklığı uygun şekilde sağlandıktan sonra;  Ard arda 2 kez etkili bir şekilde solutulmalı,  Her bir soluk verme sn sürmeli ve iki soluk arasında çocuğun nefesini geri vermesi için yeterince zaman bırakılmalı,  Soluk verirken çocuğun göğsünün yükseldiği açıkça görülmelidir,

BURSA 24 KURTARICI SOLUK VERİLMESİ-2 Göğüs kafesi yükselmiyorsa; Pozisyon kontrol edilerek çocuk daha fazla basınç ve hacimle solutulmalıdır, Yine yükselmiyorsa yabancı bir cisme bağlı hava yolu tıkanıklığı düşünülmelidir.

BURSA 25 BEBEKLER İÇİN KURTARICI SOLUK VERME YÖNTEMİ-1 Kurtarıcı hava yolunu uygun şekilde açar, Soluk aldıktan sonra ağzını bebeğin ağız ve burnunu kaplayacak şekilde yerleştirir, “Ağızdan-ağız ve buruna”

BURSA 26 BEBEKLER İÇİN KURTARICI SOLUK VERME YÖNTEMİ-2 “Ağızdan-ağız ve buruna” saniye süreyle bebeğin ağız ve burnundan içeri doğru üfler, Bebeğin nefesini vermesi için bir süre bekler ve aynı işlemleri tekrarlayarak ikinci kez soluk verir.

BURSA 27 ÇOCUKLAR İÇİN KURTARICI SOLUK VERME YÖNTEMİ-1  Derin bir nefes aldıktan sonra bir el çocuğun alnına koyulur ve aynı elin baş ve işaret parmakları ile çocuğun burnu sıkılır,  Ağız çocuğun ağzını kaplayacak şekilde yerleştirilir, Ağızdan-ağza

BURSA 28 ÇOCUKLAR İÇİN KURTARICI SOLUK VERME YÖNTEMİ-2 Ağızdan-ağza sn süreyle çocuğun ağzından içeri üflenir, Çocuğun soluk vermesine izin verdikten sonra aynı işlemler tekrar edilerek ikinci kez soluk verilir, Her solukta göğüs kafesinin yeterince yükseldiğine emin olunmalı ancak aşırı havalandırmadan da kaçınmalıdır.

BURSA 29 DOLAŞIMIN KONTROL EDİLMESİ-1 İki kez hayat kurtarıcı soluk verildikten sonra çocuklarda dolaşımın varlığını kontrol etmek için aşağıdaki belirtilerden biri aranmalıdır. – Kendiliğinden solunum – Öksürük – Beden hareketleri – Nabız varlığı (10 saniye içinde hissedilmelidir)

DOLAŞIMIN KONTROL EDİLMESİ-2 Dolaşımın var olması yeterli olduğu anlamını taşımaz. Yaşam belirtileri yoksa veya 60/dk’dan üzerinde kesin olarak hissedilen bir nabzın varlığından emin değilseniz; – Göğüs kompresyonlarına başlanır. – Solunum ile göğüs kompresyonlarını kombine edilir. BURSA 30

BURSA 31 BEBEKLERDE DOLAŞIM KONTROLÜ Bebeklerde nabza öncelikle brakiyal arterden bakılmalıdır, Femoral arter de kullanılabilir.

BURSA 32 ÇOCUKLARDA DOLAŞIM KONTROLÜ  Karotis arterinden yapılmalıdır.  Bir elle başa pozisyon verilip hava yolu açıklığı sağlanırken diğer elin işaret parmağı ile tiroid kıkırdağın sivri kısmına dokunulur,  Daha sonra 2-3. parmaklar tiroid kıkırdaktan yana doğru yavaşça bastırılarak kaydırılır ve sternokleidomastoid kas ile trakea arasındaki boşlukta nabız hissedilmeye çalışılır.

BURSA 33 DOLAŞIMIN SAĞLANMASI Kalp Masajı Endikasyonları: ◦ Dolaşım belirtileri yoksa, ◦ Kalp hızı 60/dk’nın altında ve dolaşım bozukluğu varsa. Kalp Masajı Etkinliği : ◦ Arterlerde nabız hissedilebilmeli, ◦ Masajın hızı en az 100/dk olmalı, ◦ Sternumun alt yarısına bastırılmalı fakat ksifoide bası yapılmamalı, ◦ Masajın derinliği göğüs ön-arka çapının 1/3-1/2’si kadar olmalıdır.

BURSA 34 BEBEKLERDE KALP MASAJI “Baş parmak yöntemi”  Her iki baş parmak yan yana (çok küçük bebeklerde üst üste olabilir), bebeğin meme başlarından geçen hayali bir çizginin bir parmak kadar aşağısına konur,  Diğer parmaklar göğüs kafesini saracak şekilde arkada orta hatta yakın olarak yerleştirilir,

BURSA 35 BEBEKLERDE KALP MASAJI “Baş parmak yöntemi”  Baş parmaklar ile sternuma, göğsün 1/3-1/2’si çökecek şekilde bastırılır,  Masajın hızı 100/dk (yaklaşık olarak saniyede iki masaj) olmalıdır.  Her 15 (kurtarıcı tek başına ise 30) masajdan sonra bebek uygun pozisyon verilerek iki kez solutulmalıdır.

BURSA 36 BEBEKLERDE KALP MASAJI “İki parmak yöntemi”  Kurtarıcı tek ise veya bebek iriyse ve göğüs kafesi yeterince iyi kavranamıyorsa iki parmak yöntemi kullanılır,  Kalp masajının yapılacağı noktaya işaret parmağı ve orta parmak veya yüzük parmağı ve orta parmak dik olarak konarak masaj yapılır.

1-8 YAŞ ARASINDAKİ ÇOCUKLARDA KALP MASAJI  Her 15 (kurtarıcı tek başına ise 30) kalp masajına iki solunum eşlik etmelidir.  Bir elin tümsek kısmı meme hattı ile ksifoid çıkıntı arasına, sternumun alt yarısına dik olarak konur.  Ksifoide bası yapılmamalıdır.  Kaburgalara da bası yapmamak için parmaklar yukarı doğru kaldırılmalıdır. BURSA 37

1-8 YAŞ ARASINDAKİ ÇOCUKLARDA KALP MASAJI  Göğüsün 1/3-1/2’si çökecek şekilde sternuma bastırılır ve bırakılır. Bırakılma durumunda el yerinden oynatılmamalıdır.  Masajın hızı yaklaşık olarak dakikada 100 civarında olmalıdır  Yaklaşık 2 masaj/sn  Her beş döngüde bir (yaklaşık iki dakika) çocuk tekrar değerlendirilmelidir. BURSA 38

8 YAŞINDAN BÜYÜK ÇOCUKLARDA KALP MASAJI İki elin tümsek kısımları üst üste konur ve parmaklar birbirine kenetlenir. Diğer uygulamalar 1-8 yaş grubundaki çocuklardakinden farklı değildir. BURSA 39

YABANCI CİSME BAĞLI HAVA YOLU TIKANIKLIĞI -1 Yabancı bir cisme bağlı olarak (yiyecek, oyuncak parçaları vb.) hava yolunun tam tıkanması durumunda çocuk: – Hiç nefes alamaz, – Ses çıkaramaz, – Öksüremez. Hava yolu kısmen tıkanmış ise çocuklarda: – Ani solunum sıkıntısı, – Zayıf veya sessiz öksürme, – Hırıltı ortaya çıkar. BURSA 40

YABANCI CİSME BAĞLI HAVA YOLU TIKANIKLIĞI-2  Benzer bulgular çocuklarda üst solunum yolu enfeksiyonu durumunda da ortaya çıkabilir.  Yabancı cisme bağlı hava yolu tıkanıklığı durumunda bulgular çok ani başlar ve öncesinde herhangi bir hastalık bulgusu yoktur.  Yabancı cisme bağlı hava yolu tıkanıklığı kısmi olarak oluşmuşsa çocuğun kendiliğinden olan solunumu ve öksürmesi desteklenmelidir.  Ancak tam tıkanma bulguları ortaya çıkarsa müdahale edilmelidir. BURSA 41

BİLİNCİ AÇIK OLAN BEBEKTE HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA YOL AÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI  Dönüşümlü olarak “sırt vuruşu” (skapulalar arasına 5 kez) ve “göğüs basısı” (göğüste kalp masajı yapılan noktaya 5 kez) yapılır.  Her saniyede bir vuruş yapılmalıdır.  Sırt vuruşu ve göğüs basısına dönüşümlü olarak yabancı cisim çıkana veya bebeğin bilinci kapanana kadar devam edilmelidir. BURSA 42

BİLİNCİ KAPALI OLAN BEBEKTE HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA YOL AÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI  Bilinç kapanmış ise “dil-çene kaldırma yöntemi” ile ağız açılır,  Ağız içinde yabancı cisim görülürse çıkartılır, yabancı cisim aramak üzere çocuğun ağzına ASLA körlemesine parmak sokulmaz.  YCU başlanır. BURSA 43

BİLİNCİ AÇIK OLAN ÇOCUKTA HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA YOL AÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI-1 Heimlich yöntemiyle karın basısı yapılmalıdır; Çocuğun arkasına geçilir ve boyuna göre diz çökülür veya ayakta durulur, Bir el yumruk haline getirilip baş parmak tarafı ile ksifoidin bir miktar altına yerleştirilir, BURSA 44

BİLİNCİ AÇIK OLAN ÇOCUKTA HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA YOL AÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI-2  Diğer el ile yumruk yapılmış olan el tutulur ve 5 kez içeri ve yukarı doğru bastırılır.  Vuruşlara beşerli seriler halinde yabancı cisim çıkana veya çocuğun bilinci kapanana kadar devam edilir. BURSA 45

BİLİNCİ KAPALI OLAN ÇOCUKTA HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA YOL AÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI  Bilinç kapanmış ise “dil-çene kaldırma yöntemi” ile ağız açılır,  Ağız içinde yabancı cisim görülürse çıkartılır, yabancı cisim aramak üzere çocuğun ağzına ASLA körlemesine parmak sokulmaz.  YCU başlanır. BURSA 46

SUDA BOĞULMA DURUMUNDA TYD Hipoksinin süresi ve ağırlığı çocuğun yaşamsal bulgularını etkiler. Çocuğa en kısa zamanda, mümkünse çocuk sudan çıkarılmadan hayat kurtarıcı soluk uygulanmalıdır. İlk soluktan sonra dolaşım bulgularına bakılmalı, yok ise kalp masajına başlanmalıdır. Çocuğun akciğerlerine kaçan su yabancı cisim olarak kabul edilmemeli ve suyu çıkarmak için karın basısı uygulanmamalıdır. BURSA 47

Erişkin Temel Yaşam Desteği

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Erişkinlerde temel yaşam desteği gereksinimi genellikle kardiyak kökenlidir. Erişkinlerde erken kalp masajı ve erken defibrilasyon hayat kurtarıcıdır, Haber verecek birisinin olay yerinde olması, müdahale zamanlaması açısından çok önemlidir. BURSA 49

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ BASAMAKLARI 1.Güvenliğin sağlanması, 2.Travmanın sorgulanması, 3.Bilinç kontrolü, 4.112/OED, 5.Solunum ve Dolaşım kontrolü, 6.Erken kalp masajı ve kalp masajı/solunum 30:2, 7.İleri yaşam desteği. BURSA 50

GÜVENLİĞİN SAĞLANMASI  Kişisel güvenliğini sağla,  Çevrenin güvenliğini sağla,  Yaralının güvenliğini sağla. BURSA 51

TRAVMANIN SORGULANMASI Tanıklı trafik kazası, Yüksekten düşme, Darp vb durumları sorgula! BURSA 52

BİLİNÇ KONTROLÜ  Bilinç kontrolü kazazede ile göz teması sağlayacak şekilde, omuzlardan sarsarak ve duyabileceği yüksek sesle seslenilerek yapılır. BURSA 53

BİLİNÇ KONTROLÜ Yanıt veriyorsa; -Daha ileri bir tehlike söz konusu olmadıkça, kazazede bulduğumuz pozisyonda bırakılır. -Kazazedenin tüm vücudu kontrol edilir, gerekliyse yardım çağırılır. -Kazazede düzenli aralıklarla yeniden değerlendirilir.

BİLİNÇ KONTROLÜ Yanıt yoksa; 112 ‘yi ara  Kurtarıcı yanlızsa 112’yi kendisi arar.  Kurtarıcının yardım alabileceği birisi varsa 112’yi araması söylenir.  Otomatik Eksternal Defibrilatör (OED) bulunmalı ya da bulunmasını sağlanmalı. BURSA 55

Solunum ve Dolaşım Değerlendirilmesi  Zaman kaybetmeden ağız içi kontrol et.  Havayolu açıklığını sağla: Travma yoksa : Baş Geri-Çene Yukarı Travma varsa : Çene itme  Havayolunu açık tutarak normal solunumun olup olmadığını belirlemek için bak, dinle ve hisset  Solunum değerlendirilirken o esnada karotis arterden nabız değerlendir -Kazazedenin değerlendirilmesi 10 saniye’den uzun sürmemelidir

Kazazede normal soluyor ise;  Hasta / yaralı derlenme pozisyonuna alınız.  Hasta /yaralının solunumunun olup olmadığı aralıklara kontrol edilmelidir. BURSA 57

SOLUNUM NORMAL DEĞİL YADA YOK İSE; Kazazedenin yan tarafına diz çökünüz. Bir elinizin topuk kısmını kazazedenin göğüs kafesinin ortasına yerleştiriniz (sternumun alt yarısına). Diğer elinizin topuk kısmını ilk elinizin üzerine yerleştirin. Ellerinizin parmaklarını kenetleyiniz ve basının kazazedenin kaburgaları üzerine uygulanmadığından emin olunuz.

ETKİN KALP MASAJI İÇİN Kazazedenin göğsü üzerinde dik olarak durunuz ve sternumu en az 5cm çöktürecek şekilde aşağıya doğru bası uygulayınız, Masaj hızı dakikada en az 100 olacak şekilde ayarlanmalıdır, Kompresyon ve dekompresyon süreleri birbirine eşit olmalıdır. BURSA 59

ETKİN KALP MASAJI İÇİN; Göğüs kompresyonlarıyla solunumlar birbiriyle kombine olmalıdır. Erişkin TYD uygulamalarında,30 kompresyon 2 suni solunum uygulanmalıdır.(tek yada çift kişi) BURSA 60

KALP MASAJI UYGULAMA YERİ BURSA 61

HAVA YOLU AÇMA YÖNTEMİ Travma veya olasılığı varsa çene itme (jaw trust) manevrası, Travma yoksa baş geri- çene yukarı (head tilt- chin lift) manevrası kullanılır. BURSA 62

KURTARICI SOLUK VERİLMESİ-1 Ağzın açık kalmasını sağlayarak çeneyi hastanın ön tarafına doğru çekmeye devam edilir. Kazazedenin alnındaki elinizin baş ve işaret parmaklarıyla burnun yumuşak kısmı kapatılır Normal bir nefes alınır ve kurtarıcının dudakları kazazedenin ağız çevresine yerleştirilmelidir. Göğüsün yükseldiğini gözleyerek,kazazedenin ağzına,normal solunumda olduğu gibi 1 saniye süreyle üflenir.

KURTARICI SOLUK VERİLMESİ-2 Başı geriye doğru itip, çeneyi öne doğru çekme manevrasını uygulamayı sürdürerek ağız kazazededen uzaklaştırılarak içindeki havanın çıkması gözlenir. Yeniden normal bir nefes alınır,toplam iki solunumu tamamlamak için bir kez daha hastanın ağzına üflenir. Bu iki solunumun arası 5 saniyeden uzun olmamalıdır. Göğüs kompresyonu ve solunumlara 30:2 oranında devam edilir.

ERİŞKİNDE TYD Profesyonel yardım gelinceye ve uygulamaları devir alıncaya kadar, Kazazedenin solunum ve dolaşım fonksiyonlarının geri dönene kadar, Fiziksel olarak tükeninceye kadar devam edilir. BURSA 65

YABANCI CİSİM TIKANIKLIKLARI BURSA 66 Boğulmanın Ciddiyeti değerlendir Tam tıkanma ÖKSÜREMEZ Tam tıkanma ÖKSÜREMEZ Kısmi tıkanma ÖKSÜREBİLİR Kısmi tıkanma ÖKSÜREBİLİR Öksürmeye teşvik et Cisim çıkana ya da öksüremeyene dek devam Cisim çıkana ya da öksüremeyene dek devam Şuur yok Şuur var KPR 5 sırta vuru 5 abdominal bası 5 sırta vuru 5 abdominal bası

YABANCI CİSME BAĞLI TAM TIKANIKLIK VARSA NE YAPMALI? Yabancı cisim çıkarmaya yönelik manevralar sadece bilinci açık kişilere yapılır. Sırası ile sırt vuruşu ve Heimlich manevrası dönüşümlü olarak uygulanır. BURSA 67

YABANCI CİSİM ÇIKARTILAMAZ VE BİLİNÇ KAPANIRSA! Hava yolu tıkalı kişi sırt üstü yatırılır. Dil-çene kaldırma manevrası ile üst hava yolu kontrol edilir ve yabancı cisim varsa çıkartılır. Yoksa yeniden canlandırma uygulamalarına geçilir. BURSA 68

BURSA 69