TÜRKÇE FİİL – EKFİİL - FİİLİMSİ

FİİLLER (eylemler) Anlamlarına Göre Fiiller a) Kılış Fiilleri: atmak, kırmak, bozmak, tutmak b) Durum Fiilleri: koşmak, gülmek, uyumak c) Oluş Fiilleri: yaşlanmak, sararmak, büyümek

ÇEKİMLİ FİİL + + FİİL + KİP + ŞAHIS EKİ gel - di - m KİPLER Haber ( bildirme ) Kipleri Dilek ( isteme ) Kipleri

A) Haber ( Bildirme ) Kipleri 1) Görülen ( di’li ) Geçmiş Zaman: (-dı /-di /-du /-dü /-tı /-ti /-tu /-tü) gel-di-m, gel-me-di-m, gel-di-n-mi 2) Öğrenilen ( miş’li ) Geçmiş Zaman: (-mış /-miş /-muş / -müş ) gel-miş-sin, gel-me-miş-sin, gel-miş-mi-sin

3) Şimdiki Zaman ( -yor ): oku-yor-sun, oku-mu yor-sun, oku-mu-yor-mu-sun 4) Gelecek Zaman (-ecek /-acak): gel-ecek-im, gel-me-y-ecek-im, gel-me-y-ecek-mi-sin

5) Geniş Zaman (-r / -er / -ar /-ır / -ir /-ur / -ür ) gel-ir-im gel-ir-sin gel-ir gel-ir-iz gel-ir-siniz gel-ir-ler gel-me-m gel-mez-sin gel-mez gel-me-y-iz gel-mez-siniz gel-mez-ler

B) Dilek ( isteme ) Kipleri: 1) Gereklilik Kipi ( -meli /-malı ): gel-meli-y-im, gel-me-meli-y-im gel-meli-mi-y-im 2) Dilek-Şart Kipi ( -se /-sa ): gel-se-m, gel-me-se-m, gel-se-m-mi

3) İstek Kipi ( -e / -a ): gel-e-y-im gel-me-y-e-y-im gel-e-sin gel-e-y-im-mi gel-e gel-me-y-e-y-im (olumsuz) gel-e-lim oku-y-a-lım ( birinci çoğul ) gel-e-siniz gel-e-ler

4) Emir Kipi ( eki yoktur ) tekil çoğul 1.şahıs şahıs gel (gel-me) gel-in /-iniz 3.şahıs gel-sin gel-sinler

Fiillerde Anlam ( zaman ) Kayması: Tatil için yarın Antalya’ya gidiyorum. ( -ecek ) Her gün bu duraktan otobüse biniyorum. ( -er ) Nasreddin Hoca eşeğine bir gün ters biner. ( -miş ) Öğleden sonra size katılırım. ( -acak ) Bu gelen postacı olacak. ( ihtimal ) Zili çalan Ayşe olmalı. ( ihtimal )

BİLEŞİK ZAMANLI FİİLLER FİİL + KİP + ŞAHIS EKİ basit zaman Dİ FİİL + KİP + MİŞ + ŞAHIS EKİ bileşik zaman SE

1) Hikaye Bileşik Zaman: (-dı /-di /-du /-dü /-tı /ti /-tu /-tü) gel-di-y-di-m gel-meli-y-di-m gel-miş-ti-m gel-se-y-di-m gel-(i)yor-du-m gel-e-y-di-m gel-ecek-ti-m Gel-ir-di-m gel-mez-di-m

2) Rivayet Bileşik Zaman: (-miş /-mış /-muş /-müş) gel-di-y-miş-im (olmaz) gel-meli-y-miş-im gel-miş-miş-im gel-se-y-miş-im gel-(i)yor-muş-um gel-e-y-miş-im gel-ecek-miş-im gel-ir-miş-im gel-mez-miş-im

3) Şart Bileşik Çekim ( -se /-sa ) gel-di-y-se-m- gel-miş-se-m gel-(i)yor-sa-m gel-ecek-se-m gel-ir-se-m gel-mez-se-m NOT: Dilek kiplerinin şart bileşik çekimi yoktur.

EK FİİL ( ekeylem) i mek / er mek / ir mek idi / imiş / ise Görevi: Basit zamanlı fiileri bileşik zamanlı fiil yapar. İsimleri ya da isim soylu sözcükleri yüklem yapar.

1) Ekeylemin Di’li Geçmiş Zamanı: İSİM + İDİ + ŞAHIS EKİ yüklem Dün akşam çok yorgundum. / yorgun idim ( isim ) Bu evin salonu genişti. / geniş idi ( sıfat ) Bendim seni günlerdir arayan. / ben idim ( zamir ) Bu gayretlerimiz senin iyiliğin içindi. / için idi ( edat )

2) Ekeylemin Miş’li Geçmiş Zamanı: İSİM + İMİŞ + ŞAHIS EKİ yüklem Ahmet dün çok hastaymış. Bu elbise tam sana göreymiş.

3) Ekeylemin Şart Çekimi: İSİM + İSE + ŞAHIS EKİ yüklem yapmaz Hastaysan bugün okula gitmeyebilirsin.

4) Ekeylemin Geniş Zamanı: Ekeylemin geniş zamanının eki yoktur. Şahıs eklerine göre çekimlenir. çalıkan-ım çalışkan-sın NOT: Ekeylemin geniş zamanında çalışkan-dır 3. Tekil şahıs eki “dir” bazen çalışkan-ız düşer çalışkan-sınız çalışkan-lar

FİİLİMSİLER ( eylemsiler ) Cümlede isim, sıfat, zarf görevi kazanır. Çekimli bir fiil gibi kip ve şahıs eki almaz. Yan cümle kurar. Fiilimsi yapan ekler belli eklerdir!

1) İsim-Fiiller ( ad-eylem ) -mek /-mak, -me /-ma, -ış /-iş /-uş /-üş Okula gitmek için evden çıktı. Sabahları koşmak için erken kalkardı. Kitap okumayı çok severim. Biraz da sevmeyi denesen. Bu sözüne cevap vermeyişimin bir nedeni var. Sahilde biraz yürüyüş yapalım.

UYARILAR! Bazı isim-fiiller kalıcı isim olur. uçurtma, dolma, asma, yazma, sürme yemek, ekmek, çakmak davranış, görüş, giriş, çıkış, alışveriş Bazı isim-fiiller sıfat görevi üstlenebilir. süzme bal / asma köprü / yazma eser

2) Sıfat-Fiiler ( ortaç ) -an /-ası /-mez /-ar /-dik /-ecek /-miş Gelen mektuplara göz atıyordu. Bu kahrolası arabaya binmek istemiyorum. Dönülmez akşamın ufkundayız. Oradan koşar adımlarla uzaklaştı. Buralarda tanıdık birine rastlamak çok güzel. Akacak kan damarda durmaz. Solmuş çiçekleri vazodan çıkardı.

UYARILAR! Sıfat-fiiler adlaşmış sıfat olabilir. Gelen, gideni aratır. Bazı sıfat-fiiller tek başlarına isim görevi kazanır. Bu işten hoşlanmadığını söyledi. Geleceğini bana önceden söyledi. Sıfat-fiil ekini alan sözcük kalıcı isim olabilir. yazar, yaramaz, yakacak, çağlayan, dolmuş, içecek, geçmiş (mazi), gelecek (istikbal)

UYARILAR! Bazı sıfat-fiillerle çekimli fiiller karıştırılmamalı Bu yoldan dönülmez. dönülmez akşam Sabahları sahilde koşar. koşar adım Herkesi kısa sürede tanıdık. tanıdık birisi Fatih yarın gelecek. gelecek zaman Bütün yapraklar kurumuş. kurumuş yapraklar ÇEKİMLİ FİİLSIFAT-FİİL

Zarf-Fiil ( bağ-fiil, ulaç ) -a...-a /-r...-mez /-ken /-ıp /-eli /-ınca /-erek /-meden -maksızın /-dıkça Çocuk ağlaya ağlaya evin yolun tuttu. Beşe on kala burada olun. Eve gelir gelmez yattı. Gelmişken sana da uğrayalım dedik. Arada bir dönüp arkasına bakıyordu. Gülünce güller açar gül yüzünde.

Zarf-Fiil ( bağ-fiil, ulaç ) Olayları gülerek anlatıyordu. Senelerdir yılmaksızın çalıştı. Bana sormadan hiçbir iş yapmazdı. Güneş doğmadan orada oluruz. Hasta konuştukça açılıyordu. Köyden ayrılalı üç yıl oldu.

UYARI! Bazı sözcükler bağfiil eki almış gibi görünse de filimsi değildir. Sonuçları danışmadan alınız. danışma - dan Sen çocukken çok yaramazdın. çocuk - ken isim hal eki isimhal eki