Prof Dr Süheyla ÜNAL
Beyin yapıları Temporal Lob (“Ne”) ◦ Nesne tanımı Paryetal Lob (“Nerede”) ◦ Mekan bilgisi Limbik, Dorsolateral Prefrontal and Orbitofrontal Döngüler(“Eğer”) ◦ Yaklaşma ya da kaçınma Dorsolateral Prefrontal (“Nasıl”) ◦ Sorun çözme için gereken yeni durumlar
Beyin yapıları Duyguların bilişsel kontrolü ◦ Lateral, ventral, dorsomedial ve dorsolateral PFK Duyguların otomatik düzenlenmesi ◦ Amigdala ve OFK Duyguları anlama ◦ Amigdala, insula ve bazal gangliyonlar
Beyin yapıları İnanışları nedenselleştirme ◦ medial PFK (anterior - ACC) Arzu ve amaçlara atıf ◦ medial PFK, posterior STS Baskılayıcı kontrol ◦ ACC Yapılan ve algılananlar arasında paylaşılan nöral haritalar ◦ Paryetal ve premotor kortikal ağlardaki ayna nöronlar
Psikoterapi... Düşünce, duygu ve davranışları konuşma, ilişki kurma yoluyla değiştirme Zihinsel temsilcilerin bilişsel-duygusal bileşenlerinin yeniden düzenlenmesi (Mischel) Akılcı çözüm yolları ve başa çıkma mekanizmalarının uygulanmaları yoluyla duygusal ve davranışsal yeniden yapılandırma (Linehan)
Psikoterapi... İçsel modellerin uyarlanması (Bowlby) Nesne ilişkilerindeki ikilikleri bütünleştirme (Kernberg) Yeni öğrenmeler aracılığı ile uygun olmayan bilişsel şemalarda değişiklik yapma (Beck)
Psikoterapi-öğrenme Hipokampal sinaptik plastisiteyi aktive eder ◦ NT, GF ve protein kinaz aktivasyonu ◦ Gen ekspresyonu, bellek proteinleri PFK’te DA, 5HT, GABA, Glutamat gibi nörotransmitterleri etkileyerek çalışma belleğini düzenler Latent sinapsları etkinleştirir
Psikoterapi... “Terapist hastayla konuştuğunda ve hasta dinlediğinde terapist sadece göz ve ses ilişkisi kurmaz. Terapistin beynindeki nöronal makinenin aktivitesi, hastanın beynindeki nöronal aktiviteyi (uzun süreli olması umut edilir) etkiler. Bizim sözcüklerimiz hastanın zihnini değiştirir.” Kandel 1998
Plastisiteyi düzenleme Çevresel uyarıyı düzenleme - aşırı ya da az Terapötik uyarı sağlama- sözel ya da sözel olmayan ◦ Yeterli süre ve yoğunlukta ◦ Amaca yönelik
Güvenli ilişki ◦ Farklı bir uyarılma durumu, farklı bir nöral döngüyü harekete geçirir Uygun düzeyde uyarılma ◦ Biyokimyasal süreçleri aktive eder Düşünce ve duyguların aktivasyonu ◦ Öğrenme desteğinde yönetici işlevler aktiviteleri koordine eder Tekrarlayıcı, kalıplaşmış uyaranlar nöronların işlevini değiştirir
Self-reflection dili ◦ Bellek, duygu düzenlenmesi ve organizasyonun bütünleştirilmesini sağlar İyimser, olumlu bir kendiliğin kurgulanması ◦ Bellek desteği ◦ Gelecekteki davranışlara rehberlik
Psikoterapinin nörobiyolojisi Terapistle kurulan yeni bağlanma ilişkisi duygusal öğrenme aracılığı ile örtük belleğin yeniden yapılanmasını sağlar (Amini et al 1996)
Motivasyon Geçmiş ilişki örüntülerinin terapistle kurulan ilişkide aktive olması “Düzeltici duygusal yaşantılar” ve ”koruyucu bir çevre” aracılığı ile yeni ilişki örüntüsünün geliştirilip, pekiştirilmesi
Motivasyon döngüleri, eyleme geçmek için alternatif güdüler arasında en uygun olanını öncelemeyi sağlar Motivasyonel sistemler temelde “kendini- düzenleme” işlevinde rol oynar. Yaşama şansını arttırmak için, bir taraftan ihtiyaçları, öncelikleri, beklentileri diğer taraftan da dış ortamın koşullarını göz önünde bulundurur
Nörotransmitter üretimini arttırır Büyüme hormonu salgılanmasını sağlar Nöral bağlantıları zenginleştirir Kortikal reorganizasyonu harekete geçirir
Motivasyonel görüşme ilkeleri Empati kurma ve ifade etme Fark yaratan fark oluşturma Dirençle birlikte ilerleme Kendine yeterliği destekleme Miller WR, Rollnick S (2002)
Empati Yapıcı bir davranış değişikliği kişinin önemli değerleriyle duygusal temelde bağlantı kurulduğunda gerçekleşebilir Empati aracılığı ile hastanın tempo ve ritmiyle bir “terapi dansı” başlatılır “Duygusal öğrenme” terapötik bağ temelinde gelişir
Baylis 2006
Stres etkisi ile bellekteki özellikle amigdaladaki kalıplar, şemalar otomatik olarak aktive olurlar Bu şemalar uyum sağlamayan, hatayı düzeltmeyen, kişilerarası ilişkilerde sorun yaratan şemalardır
Geçmişte deneyimlemediği yeni ve güvenli bir ilişki tarzını terapistle kurmak, beynin yeni bir yapı kazanmasını sağlar Bu yeni yaşantı amigdalanın aşırı aktivasyonunu azaltıp, n. Akkümbensin etkinliğini arttırır Bu yeni şema temporal bölgede kodlanır
Hipokampal sinaptik plastisite etkinleşir Gen ekspresyonunda değişiklik olur, bellek proteinleri üretilir PFK’teki WM yapılarında nörotransmitterlerin modulasyonu ile İşlevsel- yapısal değişiklikler gerçekleşir
N Akkumbensin uyarılmasıyla ödüllenen bu ilişki tarzı “koruyucu çevre” etkisiyle pekiştirilir Bu yeni ilişki tarzında kendini gözlemleme sırasında DLPFK, beynin sağlıklı işlev gören birçok bölgesinden toparladığı bilgileri bütünleştirir Böylece kendini yönetme kapasitesi artar Beitman
Yeni bilgilerin uzun belle ğ e aktarılması
Dinamik okullar ◦ Psikopatoloji: Kişilerarası ilişkileri düzenleyen duygu, düşünce ve davranışlara temel olan temsilciler erken yaşantılar sırasında implisit ve prosedürel bellekte kodlanırlar Bunlardaki işlev bozukluğu psikopatolojiye neden olur ◦ Beyin yapıları: Lateralize serebral hemisferlerin ve subkortikal bölgelerin işlevlerini birleştiren bağlantılar
Dinamik psikoterapi Bu anılar için terapistin getirdiği yeni yorumlar aracılığı ile bellek yeniden yapılandırılır Analiz boyunca terapötik süreci ilerleten değişikliklerin çoğu bilinç dışı prosedürel (verbal olmayan) bilgi ve davranış alanındadır Boston grubu
Dinamik psikoterapi Hasta ve terapist arasındaki etkileşimde yaşanan anlam anları terapötik ilişkinin yeni bir düzeye ilerlemesine olanak tanıyan yeni bir takım örtük hatıraların kazanımını sağlar Bu ilerleme bilinçli içgörülere bağlı değildir; yani bilinç dışının bilinçli olmasını gerektirmez Sanders ve ark
Vinemaki (1998) Major depresyon/Sınırda kişilik bozukluğu olan hastaya haftada bir psikodinamik psikoterapi uygulaması PFK’te ve talamusta 5HT tutulumunda artışla normal düzeye ulaşma
Davranışcı okul ◦ Psikopatoloji: Öğrenme ve bellekle ilgili motor işlevlerde bozukluk ◦ Beyin yapıları: Amigdala, bazal gangliyonlar, hipokampus ◦ Terapi yöntemi:Eski alışkanlıkların baskılanması, yeni becerilerin öğrenilmesi
Davranışcı terapi Bilişsel okul ◦ Psikopatoloji: Sözel düşünce, sayıltı ve şemalarda sorunlu yapılanma ◦ Beyin yapıları: Neokorteks, özellikle frontal korteks ◦ Terapi: Yeni öğrenmeler aracılığı ile uygun olmayan bilişsel şemalarda değişiklik yapma
İnançlar Düşünceler Davranışlar Duygular Yeni bir şey deneme Bilişsel Davranışcı Terapi
Goldapple (2004) Major depresyonu olan 14 hastaya seans BDT, 13 hastaya paroksetin uygulamasından sonra HDRS’de benzeri düzeyde azalma BDT uygulanan hastalarda hipokampus, dorsal singulat aktivitesinde artış, frontal kortekste azalma Paroksetin grubunda PFK’da artış, hipokampus ve singulatta azalma
Furmark (2002) 18 sosyal fobi hastasına tedavi öncesi topluluk önünde konuşma yapma ödevi sırasında PET çekimi Hastaları BDT, sitalopram tedavisine veya bekleme listesine alma Tedaviye yanıt veren hastalarda amigdala, hipokampus, periamigdaloid, rinal ve parahipokampal korteks bölgelerinde kan akımı azalması Bu düzelmenin 1 yıl devam etmesi
Tiroid ekseni ◦ Joffe et al depresyonda BDT ile tiroid ekseninde düzelme
OKB’de yapılan BDT sonrasında sağ kaudat çekirdekte metabolizma azalması Fobik hastalarda uygulanan BDT sonrasında limbik ve paralimbik bölgelerde aktivite azalması
KAYNAKLAR Fleury G (2005) ‘Connection’ in the First Interview. eutic%20Alliance%20in%20Addiction.ppt Blinder BJ ve ark The Neurobiology Of Psychostructural And Psychotherapeutic Change: Conflict, Defense, And Transformation.
Nuckols CC. The Science of Recovery: Applying Neuroscience and Neuropsychology to Your Practice chResults.jsp?event=&cg=-200&kw=NUCKOLS chResults.jsp?event=&cg=-200&kw=NUCKOLS Siegel DJ (2006) Toward an Interpersonal Neurobiology of Psychotherapy /papers/siegel.ppt
Kandel ER (1999) A new intellectual framework for psychiatry.Am J Psychiatry, 155: Furmark T, Tillfors M, Marteinsdottir I, et al: Common changes in cerebral blood flow in patients with social phobia treated with citalopram or cognitive-behavioral therapy. Arch Gen Psychiatry 2002; 59(5):425–433