Kimyasal Bileşiklerin Formüllerinin Yazılması ve Adlandırılması SKIMO

Ders Akışı İyonik Yapılı Bileşikler Kovalent Yapılı Bileşikler Bazı önemli katyon (+ yüklü tanecik) ve anyonlar (- yüklü tanecik) İyonik Bileşiklerin Formüllerinin Yazılması İyonik Bileşiklerin Adlandırılması Kovalent Yapılı Bileşikler Rakamların Latince Telaffuzu Kovalent Bileşiklerin Formüllerinin Yazılışı Kovalent Bileşiklerin Adlandırılması

İyonik yapılı bileşikler Genellikle metal elementlerin ametal elementler ile iyonik bağlanması ile oluşan bileşiklerdir. İyonik yapılı bileşiklere iyon köklü bileşikler de örnek verilebilir (Amonyum (+ yüklü kök) nitrat (- yüklü kök): NH4NO3) Bileşiklerin formül ve adlandırmaları yapabilmek için elementlerin ve köklerin katyon (+) veya anyon (-) yapısını ve sahip olduğu yükü bilmek gerekir.

KATYONLAR 1+ YÜKLÜ İYONLAR 2+ YÜKLÜ İYONLAR 3+ YÜKLÜ İYONLAR H+1 Hidrojen Mg+2 Magnezyum Fe+3 Demir-III Li+1 Lityum Ca+2 Kalsiyum Al+3 Alüminyum Na+1 Sodyum Ba+2 Baryum Ni+3 Nikel-III K+1 Potasyum Fe+2 Demir-II Co+3 Kobalt-III Ag+1 Gümüş Zn+2 Çinko Cr+3 Krom-III Cu+1 Bakır-I Cu+2 Bakır-II Mn+3 Mangan-III Hg+1 Civa-I Hg+2 Civa-II 4+ YÜKLÜ İYONLAR Cr+2 Krom-II 6+ YÜKLÜ İYONLAR Pb+4 Kurşun-IV Pb+2 Kurşun-II Cr+6 Krom-VI Sn+4 Kalay-IV Sn+2 Kalay-II Mn+6 Mangan-VI Mn+4 Mangan-IV Mn+2 Mangan-II 7+ YÜKLÜ İYONLAR Ni+2 Nikel-II Mn+7 Mangan-VII

ANYONLAR 1- YÜKLÜ İYONLAR 2- YÜKLÜ İYONLAR H-1 Hidrür O-1(O2-2) Peroksit F-1 Florür O-2 Oksit Cl-1 Klorür S-2 Sülfür Br-1 Bromür 3- YÜKLÜ İYONLAR I-1 İyodür N-3 Nitrür P-3 Fosfür 4- YÜKLÜ İYONLAR C-4 Karbür

KÖKLER 1- YÜKLÜ KÖKLER 2-YÜKLÜ KÖKLER 3- YÜKLÜ KÖKLER OH- Hidroksit CO3-2 Karbonat PO4-3 Fosfat CN- Siyanür SO3-2 Sülfit NO3- Nitrat SO4-2 Sülfat NO2- Nitrit MnO4-2 Manganat ClO- Hipoklorit CrO4-2 Kromat ClO2- Klorit Cr2O7-2 Dikromat ClO3- Klorat C2O4-2 Oks(z)alat ClO4- Perklorat MnO4- Permanganat CH3COO- Asetat HCO3- Bikarbonat (hidrojen karbonat) HSO4- Bisülfat(hidrojen sülfat) 1+ YÜKLÜ KÖKLER HSO3- Bisülfit (hidrojen sülfit) NH4+ Amonyum H2PO4- Dihidrojen fosfat

İyonik Yapılı Bileşiklerin Formülleri Kurallar: Önce katyon (+) sonra anyon (-) yazılır. Na+Cl- (doğru) Cl- Na+ (Yanlış) Katyon ve anyonların değerlikleri çaprazlanır. Na+ Cl- Na1Cl1 NaCl Al3+ S2- Al2S3 Cu2+ O2- Cu2O2 CuO (doğru) Bir bileşikte daima toplam yükler sıfır olmalıdır.

İyonik Yapılı Bileşiklerinin Adlandırılması İyonik karakterli metal-ametal ikili bileşiklerinin adlandırılmasında şu kural izlenir: Metalin adı olduğu gibi söylenir, Ametalin adının sonuna “ür” eki getirilir. Ametal oksijen ise oksit; azot ise nitrür; kükürt ise sülfür; hidrojen ise hidrür olarak okunur.

İyonik Yapılı Bileşiklerinin Adlandırılması Dikkat edilmesi gereken nokta, bileşiklerin oluşumunda elektriksel olarak nötralliğin sağlanmış olduğudur. NaCl: Sodyum klorür MgI2: Magnezyum iyodür Al2O3: Alüminyum oksit ZnS: Çinko sülfür KF: Potasyum florür Ca3N2 : Kalsiyum nitrür

İyonik Yapılı Bileşiklerinin Adlandırılması Farklı değerliklere sahip metal iyonları farklı formüllere sahip bileşikler oluşturacağı için, bunların isimlendirilmesinde, metal iyonunun yükseltgenme basamağı (yükü) metal adından hemen sonra parantez içerisinde belirtilir. FeCl3: Demir (III) klorür (Ferri klorür) FeCl2: Demir (II) klorür (Ferro klorür) Hg2O: Civa (I) oksit HgCl2: Civa (II) klorür

İyonik Yapılı Bileşiklerinin Adlandırılması: İyonik kökler Kök içeren bileşiklerde kökün ismi aynen yazılır. Genel kural oalrak önce katyon sonra anyon yazılır. CaC2O4:Kalsiyum oksalat: (Oksalat: C2O42-) KMnO4: Potasyum permanganat (MnO4-: Permanganat) Na3PO4:sodyum fosfat; (Fosfat: PO43- ) NaCH3COO* :Sodyum asetat; (Asetat:CH3COO-) Na2CO3:Sodyum karbonat; (Karbonat: CO32-) NH4Cl: Amonyum klorür; (Amonyum: NH4+) *Bu yazım şeklinde sodyum iyonunun karbona bağlı imiş gibi gözükme durumunu gidermek amacı ile, bileşiğin alternatif yazımında katyon sağ tarafa alınarak CH3COONa veya anyon ters çevrilerek NaOOCCH3 biçimleri de kullanılmaktadır.

İyonik Yapılı Bileşiklerinin Adlandırılması: Bağlanmış Su Yapılarında su molekülü içeren bileşiklere hidrat bileşikleri denir. Bu bileşiklerin sonuna hidrat kelimesi eklenerek adlandırılır. Suyun sayısı Latince olarak belirtilir.

Bi çay molası versek olmaz mı?

Kovalent Yapılı Bileşikler Rakamların Latince Telaffuzu 1: mono 6: hekza 2: di 7: hepta 3: tri 8: okta 4: tetra 9: nona 5: penta 10: deka

Kovalent Yapılı Bileşikler Bir bileşik iki ametal atomundan oluşuyor ise, kovalent bağlı bir molekül yapısı mevcut demektir. Bu tür bileşiklerin adlandırılması, bir önceki metal-ametal ikili bileşiklerin adlandırılmasına benzer. Örnek: HCl: Hidrojen klorür Bu örnekte, önce pozitif yüklü iyonun, sonra da negatif yüklü iyonun yazıldığı görülmektedir.

Kovalent Yapılı Bileşikler İsimlendirme yapılırken dikkat edilmesi gereken husus ametal atomların sayısının Latince isimlerinin element isminden önce belirtilmesidir. SO2: Kükürt dioksit SO3: Kükürt trioksit Bu örneklerde, birinci atom tek olduğu için “mono” ön ekinin kullanılması gerektiği düşünülebilir, ancak basitlik amacı ile kullanılmaz. İkinci atom tek olsa bile “mono” ön eki mutlaka kullanılır.

Kovalent Yapılı Bileşikler Örnek: B2Br4: Dibor tetrabromür Bu örnekte, birinci atomdan iki tane olduğu için, karşılık gelen “di” ön eki, ikinci atom dört tane olduğu için, karşılık gelen “tetra” ön eki kullanılmıştır. Lâtince ön ekler yalnızca ametal-ametal bileşiklerinin isimlendirilmesinde kullanılır; metal-ametal bileşikleri için lâtince ön ek kullanılması yanlıştır. X MgCl2: Magnezyum diklorür (yanlış). Doğrusu (Magnezyum klorür) X FeCl3: Demir triklorür (yanlış). Doğrusu (Demir (III) klorür)

Kovalent Yapılı Bileşikler Örnekler BCl3: Bor triklorür, CCl4: Karbon tetraklorür CO: Karbon monoksit, CO2: Karbon dioksit NO: Azot monoksit, NO2: Azot dioksit N2O: Diazot monoksit, N2O3: Diazot trioksit N2O4: Diazot tetroksit, N2O5: Diazot pentoksit PCl3: Fosfor triklorür, PCl5: Fosfor pentaklorür SF6: Kükürt heksaflorür

Kovalent Yapılı Bileşikler: Aykırı Durumlar

Alıştırma Fosfor pentasülfür : NO : Diazot monoksit : CO : Karbon dioksit : Fosfor triklorür : Tetra fosfor tri sülfür : CCl4 :

Kaynaklar Bağ, H. (2011).Genel Kimya, Pegem Akademi: Ankara. http://home.anadolu.edu.tr/~lyurttas/ http://www.kimyaegitimi.org/sites/default/files/ogretim_materyalleri/kimya_konulu_calisma_yapraklari/bilesik_formullerinin_adlandirilmasi.pdf