Bilişsel ve Dil Gelişimi

BİLİŞSEL GELİŞİM Bireyin çevresindeki dünyayı anlamasını ve öğrenmesini sağlayan aktif zihinsel faaliyetlerde gelişime bilişsel gelişim denir.

Özümleme(assimilation) Uyumsama(accommodation) Örgütleme(organization) Piaget’in bilişsel gelişim kuramında yer alan temel kavramlar şunlardır; Biliş(cognition) Zeka(intelligent) Şema(schemes) Uyum(adaptation) Özümleme(assimilation) Uyumsama(accommodation) Örgütleme(organization) Dengeleme(equilibration)

Biliş:İçsel zihin sürecini tanımlayan,dikkat,algı,bellek,dil gelişimi,okuma-yazma,problem çözme gibi konuları ele alan bir terimdir. Zeka:Ortak bir tanım bulunamamakla birlikte bazı testlerle ölçülen ya da kuramcının anlayışını yansıttığı şeydir.Piaget’e göre uyum yapabilme yeteneğidir.

Şema:Çocuğun yeni gelen bilgileri yerleştirdiği çerçevedir Şema:Çocuğun yeni gelen bilgileri yerleştirdiği çerçevedir.Bilişsel gelişim tamamen mevcut şemalara bağlıdır. Örgütlenme:Birbirinden farklı şemaların birleştirilmesi anlamına gelmektedir.

Adaptasyon:Daha önce kazanılmış bilgi,izlenim ve tecrübelerin sonraki yaşantıda nasıl kullanılacağının belirlenmesidir.Alt işlevleri vardır; Özümleme:Çocuğun karşılaştığı bir olayı,fikri,objeyi kendisinde daha önceden var olan bilişsel yapılar içine alma sürecidir.

Uyumsama:Yeni bir nesneye uymak için bireyin hareket şemasının değişmesi,yeni nesneye kendini uydurmasıdır. Dengeleme:Özümleme ve uyumsamanın etkileşimi sonucu,yeni karşılaştığı bir durumda bebeğin kendinde var olan bilgi ve deneyimleri arasında denge kurmak için yaptığı zihinsel işlevlerdir.

Bilişsel Gelişimi Etkileyen Faktörler Piaget’e göre 4 başlık altında toplanmıştır; 1) Olgunlaşma:Fiziksel gelişimle birlikte zihinsel ve kişilik olarak da gelişmektir.Olgunlaşma genetik kalıtımla ilgilidir.İnsan gelişiminin ve bilişsel gelişimin sınırını belirler.

2) Yaşantı:Yaşantı zenginliğiyle bilişsel gelişim doğru orantılıdır 2) Yaşantı:Yaşantı zenginliğiyle bilişsel gelişim doğru orantılıdır.İnsan müdahalesine en açık faktördür.aktif yaşam bireyin dünyayı anlaması ve gerekli bilgileri edinmesini sağlar.

Kültürel Aktarım:Kültür bireylere yaşantı zenginliği sağlar Kültürel Aktarım:Kültür bireylere yaşantı zenginliği sağlar.Toplum üyelerine bilgiler aktararak bilişsel gelişimi artırır. 4) Dengeleme:Zihin gelişimini hızlandırmak,daha net ve yeni bilgilere ulaşmak için dengeleme şarttır

Çocuklar dünyaya geldiklerinde hiç bir şey bilmezler Çocuklar dünyaya geldiklerinde hiç bir şey bilmezler. Peki daha sonra nasıl oluyor da üstün bilgi düzeyine ulaşıyorlar?

Piaget gelişimin evreler halinde sürdüğünü söyler Piaget gelişimin evreler halinde sürdüğünü söyler.Bu kuramda 4 temel kural vardır; Evrelerin sırası değişmez. Evreler bir hiyerarşi oluştururlar . Gelişim oranlarında farklılıklar vardır. Gelişim kuramları her evre için tipiktir.

Piaget bilişsel gelişimi 4 temel döneme ayırmıştır; Duyusal Motor İşlem Öncesi Somut İşlemler Soyut İşlemler

Duyusal Motor Dönem(0-2 Yaş) Bebek bu dönemde dış dünyayı keşfetme ve motor becerileri kullanır.Keşfetme duyusuyla tepkiler oluşur.

İkinci Döngüsel Tepki:4-8 aylık bebeğin nesne merkezli dünyaya odaklanması dönemidir. 8-12 aylık bebeklerse döngüsel tepkiyi koordineli ve amaca dönük olarak kullanabilir.

Birinci Döngüsel Tepki:1-4 aylık bebeğin tesadüfen ortaya çıkan ilginç olayı tekrarıyla kurulmuş şemadır.Nesnenin kendinden farklı olduğu fikrini bu dönemde kazanır.

Üçüncü Döngüsel Tepki:12-18 aylık bebeğin nesnelerin birbiriyle olan ilişkisini farkettiği safhadır. 18-24 aylık bebeklerin ilk ve en ilkel sembolik düzeye ulaştığı safhadır.

Ertelenmiş Taklit:Çocuğun öğrendiği kombinasyonları tekrar etme eğilimidir. Nesne Sürekliliği:Nesne ve olayların ortamda olamamasına rağmen hala var olduğunu anlamadır.

İşlem Öncesi Dönem (2-7 yaş): İşlem fiziksel olarak yapılmadan akıl yoluyla kabul edilen faaliyetlerdir. İşlem öncesi dönem de davranışlar düşünce halindedir. İşlem öncesi dönem ikiye ayrılmaktadır. a) Sembolik dönem ya da kavram öncesi dönem (2-4 yaş) b) Sezgisel dönem (4-7 yaş)

a)Sembolik Dönem Ya Da Kavram Öncesi Dönem (2-4 yaş) Bu dönemde çocukların dili çok hızlı gelişir ancak bu gelişme kendine özgü anlamlarla gerçekleşir. Çocuklar bu dönemde ben merkezlidir. Objeleri sadece tek bir özellik açısından sınıflandırılabilir. Bir özellik bakımından farklı olan nesnelerin farkını göremezler.

b)Sezgisel Dönem (4-7 yaş) Mantık kuralları dışında sezgilerle olaylara yaklaşır. Henüz üst düzey bir sınıflama yapamaz ve bütün ve parça arasındaki ilişkiler kuramazlar.. Mesela aynı miktarda süt biri uzun ve ince diğeri ise geniş bir bardağa koyunca görünümdeki yüksekliğe aldanarak onda daha fazla süt olduğunu düşünür.

Somut İşlemler Dönemi: Bu dönemin en önemli özelliği korunum kavramının kazanılmasıdır. Algılanan görüntüye göre değil gerçeği anlayarak tepkide bulunur. Bu dönemde üç evre göze çarpar. 1)Madde kavramının korunması ilkesi: Aynı olan iki maddenin fiziksel farklılıklarının bunların farklı miktarda maddeler olmadığını anlayan çocuk madde miktarının değişmediğini bilir. Madde korunumu fikrini kazanmış olur.

2)Ağırlık kavramının korunması: Yine aynı madde korunumu gibi şekle aldanmaması ağırlık korunumunu benimsediğini gösterir. 3)Hacim kavramının korunması ilkesi: Bir somut işlemler dönemindeki çocuklar ben merkezcilikten uzaklaşmışlardır. Artık olaylara farklı açılımlarla yaklaşabilirler.

Soyut İşlemler Dönemi: Artık yetişkinlere benzemeye başlanılan dönemdir. Soyut düşünme başlar. Ortamda olayları tartar değerlendirir ve sistemli olarak çözüme ulaşır.. Artık hem tümevarım hem de tümdengelim metotları kullanılır. Soyut izlenimler için çevre önemli etkendir.

Ergen Benmerkezciliği: bu dönemde genç herkesin kendisiyle ilgilendiği ve davranışlarında da ne derler düşüncesiyle bir endişe vardır. Somut işlemler dönemindeki genç ile soyut işlem döneminde ki arasındaki fark gençlerin olayı değişik yönlerden görebilmeleridir.

Bruner’in Bilişsel Gelişim Kuramı Bruner, gelişim sürelerini inceleyen herhangi bir kuramın aşağıdaki noktaları dikkate alması gerektiğine inanır. Bilişsel gelişim, tepkilerin uyarıcıdan bağımsız hale gelmesidir. Gelişim, bilgi işleme sürecinin ve depolama sisteminin gelişimine bağlıdır.

Bilişsel gelişim, bireyin başkalarına ve kendisine ne yaptığını ve ne yapacağını artan bir kapasite ile açıklamasıdır. Bilişsel gelişim için sitemli bir öğretici-öğrenici etkileşimi gereklidir. Bilişsel gelişimde dil önemli bir anahtardır. İnsanlar dili kullanarak birbirleri ile iletişim kurarlar.

Bruner’in Bilişsel Gelişim Dönemleri 1-Eylemsel Dönem(0-3 yaş) Çocuk, bu dönemde çevreyi eylemlerle anlar; çevresindeki nesnelerle ilgili yaşantıyı onlara dokunarak, vurarak, ısırarak, hareket ettirerek kazanır. Onlar için nesneler, bazı eylemler yaptıkları şeylerdir. Örneğin; kaşık; yemek yediği; bisiklet bindiği birer nesnedir.

2-İmgesel Dönem Bilişsel gelişimin ikinci düzeyi, imgesel dönemdir. Bu dönemde bilgi, imgelerle taşınmaktadır. Görsel bellek gelişmiştir. Çocuklar algılarının tutsağıdır. Herhangi bir nesneyi, olayı, durumu nasıl algılarlarsa zihinlerinde öyle canlandırırlar. Çocuklar bu dönemde herhangi bir nesneyi olayı görmeden resmedebilirler.

3-Sembolik Dönem Çocuk artık bu dönemde etkinlik yada algının anlamını açıklayan sembolleri kullanır. Çocuk dil, mantık, matematik, müzik, vb.alanların sembollerini kullanarak iletişim kurabilir. Sembolik dönem, yaşantıların formüle edilmesine olanak sağlar. Örneğin; D=E*2; B=I(P*E). Ayrıca bu dönemde kısa cümlelerle, anlamsal olarak zengin ifadeler oluşturulabilir.