Orbita ve içindekiler Prof.Dr.Yalçın KIRICI Anatomi AD

ORBITA F Lateral Medial Z M Göz ve gözle ilgili yapıları içeren tabanı önde tepesi arkada piramid şeklinde iki boşluktur. Girişine aditus orbitalis denir Margo supraorbitalis (üst kenar); frontal Margo infraorbitalis (alt kenar); zigomatik ve maksilla Margo lateralis (dış kenar); zigomatik ve küçük bir parçasını frontal Margo medialis (iç kenar); frontal ve maksilla yapar F Lateral Medial ADITUS ORBITALIS’İN SINIRLARI Z M 2

CAVITAS ORBITALIS’İN DUVARLARI Paries superior (üst duvar); frontal ve sfenoid’in küçük kanadı. Bu duvar, orbita’yı fossa cranii anterior’dan ayırır Paries inferior (alt duvar); zigomatik, maksilla ve küçük bir parçası palatin Paries lateralis (dış duvar); zigomatik ve sfenoid’in büyük kanadı. En kalın duvardır. FOS ile üst duvardan, FOI ile alt duvardan ayrılır Paries medialis (iç duvar); arkadan-öne doğru; SELaM olarak kodlanabilir Sfenoid-Etmoid-Lakrimal-Maksilla İç duvarın en büyük bölümünü yapan etmoid kemiğin lamina orbitalis’i, bu duvarı etmoidal sinüslerden ayırır İç duvarı, üst duvardan canalis opticus ayırır Sfenoid’in ala major’u Sfenoid’in ala minor’u F Lateral Medial S E La M Z M Os palatinum 3

ORBITA’DAKİ ÖNEMLİ ANATOMİK YAPILAR Canalis opticus; sfenoid kemiğin küçük kanadının kökleri arasındadır. İçinden n. opticus ile a.ophthalmica geçer Fossa glandulae lacrimalis; glandula lacrimalis’in oturduğu çukurdur. Üst duvarın dış bölümünde yer alır Sulcus infraorbitalis, canalis infraorbitalis ve for.infraorbitale; alt duvarda yer alırlar. İçlerinden aynı isimli sinir ve damarlar geçer Fossa sacci lacrimalis; gözyaşı kesesinin (saccus lacrimalis) oturduğu çukurdur. İç duvardadır Foramen ethmoidale anterius ve posterius; aynı isimli sinirler ve damarlar geçer. İç duvardadırlar Foramen zygomaticoorbitale; zigomatik kemiğin iç yüzündeki bu delikten zigomatik sinirin dalları geçer ve dış yüzdeki for.zygomaticofaciale ve for.zygomatico- temporale’den çıkarak yüz ve şakakta dağılır For.ethmoidale ant. ve post. Fossa glandulae lacrimalis Canalis opticus Lateral Medial FZO FZF Sulcus infraorbitalis Canalis infraorbitalis Foramen infraorbitale Fossa sacci lacrimalis 4

ORBITA’DAKİ ÖNEMLİ ANATOMİK YAPILAR FOS ORBITA’DAKİ ÖNEMLİ ANATOMİK YAPILAR Fissura orbitalis superior; orbita’nın dış ve üst duvarları arasındadır. Yukarıdan sfenoid kemiğin küçük kanadı, aşağıdan büyük kanadı, içten sfenoid kemiğin gövdesi ve dıştan frontal kemiğin orbital lamina’sı ile sınırlanır. Orbita’yı fossa cranii media’ya bağlar. Fissura orbitalis inferior; orbita’nın alt ve dış duvarları arasındadır. Yukarıdan sfenoid kemiğin büyük kanadı, aşağıdan maksilla ile palatin kemik ve dıştan zigomatik kemik ile sınırlanır. Orbita’yı fossa pterygopalatina’ya bağlar. FOI 5

FOS’DAN VE FOI’DEN GEÇEN ANATOMİK YAPILAR III, IV, VI. kranyal sinirler N. ophthalmicus’un dalları (n.frontalis, n.lacrimalis,n.nasociliaris) Fissura orbitalis superior V. ophthalmica superior ve inferior’un bir dalı Fissura orbitalis inferior N. zygomaticus N. maxillaris A.v.infraorbitalis

Fissura orbitalis superior Fissura orbitalis superior’un üst bölümünden; n.lacrimalis n.frontalis n.trochlearis v.ophthalmica superior geçer

Fissura orbitalis superior Fissura orbitalis superior’un orta bölümünden; n.oculomotorius’un ramus superior ve inferior n.nasociliaris n.abducens alt bölümünden; v.ophthalmica inferior

Gözün Yardımcı Oluşumları (Organa oculi accessoria) Musculi bulbi Fascia bulbi Periorbita Septum orbitale Tarsus Supercilium Palpebrae Cilia Glandula tarsales Tunica conjunctiva Apparatus lacrimalis Gl.lacrimalis Ductuli excretorii Punctum lacrimale Canaliculus lacrimalis Saccus lacrimalis Ductus nasolacrimalis

Musculus orbitalis Göz kasları Bu kasa Müller kası da denir. Çizgisiz kas liflerinden oluşan bu kas, sempatik sistemden innerve olur Bu kas çalışmadığı zaman göz küresi içeri doğru çöker (enoftalmosis)

M.levator palpebrae superioris Os sphenoidale’nin ala minor’unun alt yüzü ve canalis opticus’un önünden başlar Geniş aponörozu ile tarsus superior’un ön yüzü ve üst göz kapağı derisine yapışır M.levator palpebrae superioris’in aponörozunun altında m.tarsalis superior yer alır. M.tarsalis superior, Horner sendromundaki yalancı pitozun nedenidir. M.levator palpebrae superioris

M.levator palpebrae superioris Üst göz kapağının yukarıya doğru kaldırılmasında yardımcı bir kastır Bu kas çalışmadığı zaman, direk yada gerçek pitoz meydana gelir Bu durumda üst göz kapağı bir miktar düşüktür

M.obliquus superior Orbita’nın üst-iç tarafında bulunan anulus tendineus communis’in dışında ve canalis opticus’un üst-iç tarafında os sphenoidale’nin korpusundan başlar Cartilago trochlearis’in içinden geçtikten sonra m.rectus superior’un altında, genişleyerek uzanır Ekvatorun arkasında m.rectus superior ile lateralis arasında, sclera’da sonlanır

M.obliquus inferior Fossa sacci lacrimalis’in alt kısmının lateralinde maxilla’dan başlar M.rectus inferior ile orbita tabanı arasında, m.rectus inferior ile lateralis arasında sclera’da sonlanır

Musculus rectus superior, inferior, lateralis ve medialis Dördü de anulus tendineus communis’den başlar. Medial yarısından n.opticus ile a.ophthalmica, Lateral yarısından m.rectus inferior, m.rectus medialis’in bir bölümü ile m.rectus lateralis’in alt kısmı başlar. Halkanın üst yarısından ise m.rectus superior, m.rectus medialis’in geri kalan bölümü ile m.rectus lateralis’in üst yarısı başlar.

Musculus rectus superior, inferior, lateralis ve medialis Geniş aponeurozlar şeklinde cornea’nın ortalama 6 mm arkasında sclera’ya yapışarak sonlanır. M.rectus lateralis iki başla başlar. İki baş arasındaki dar aralıktan da n.oculomotorius’un iki bölümü, n.nasociliaris, n.abducens ve v.ophthalmica geçer. M.rectus medialis en genişi; m.rectus lateralis en kısası; m.rectus superior en ince ve en dar olanıdır.

M.rectus superior M.rectus lateralis

M.rectus lateralis

M.rectus inferior M.obliquus inferior

Fonksiyonları M.levator palpebrae superioris: Üst göz kapağını kaldırarak gözü açar. Bu fonksiyonu ile gözü kapatan m.orbicularis oculi’nin antagonistidir. M. obliquus superior:Göz küresini aşağı ve dışa çevirir. M. obliquus inferior: Göz küresini yukarı ve dışa çevirir.

Fonksiyonları M.rectus lateralis: Göz küresini dışa çevirir (abduksiyon). M.rectus medialis: Göz küresini içe çevirir (adduksiyon). M.rectus superior: Göz küresini yukarı ve içe çevirir. M.rectus inferior: Göz küresini aşağı ve içe çevirir.

Sinirleri M.rectus lateralis M.obliquus superior m.levator palpebrae superioris ve m.rectus seperior M.rectus inferior, m.rectus medialis ve m.obliquus inferior n.abducens’den, n.trochlearis’den, n.oculomotorius r.superior’dan n.oculomotorius r.inferior’dan innerve olur.

EKSTRAOKÜLER KASLAR LR6SO4H3 M. obliquus superior Gözü aşağı-dışa baktırır N. trochlearis (IV) N. oculomotorius (III) M. levator palpebrae superioris M. rectus superior M. rectus lateralis N. abducens (VI) M. rectus medialis M. rectus inferior M. obliquus inferior Gözü yukarı-dışa baktırır LR6SO4H3 23

ORBITA VE İÇİNDEKİLER Orbita’daki düz kaslar (mm. recti) Zinn halkasından (anulus tendineus communis) başlar Zinn halkasından geçen yapılar; N. opticus N. oculomotorius N. abducens N. nasociliaris A. ophthalmica

N.lacrimalis N.frontalis N.trochlearis N. oculomotorius N. abducens N. nasociliaris N. oculomotorius, r.inferior

Vagina bulbi Fascia bulbi ve Tenon kapsülü de denir N.opticus’dan cornea kenarına kadar uzanır ve bulbus oculi'yi gevşek olarak sarar. Ön tarafta göz küresini örten conjunctiva ile birleşir Düz olan iç yüzü ile sclera arasında spatium episclera denilen ince bir aralık bulunur Vagina bulbi’nin dışında orbita’yı dolduran yağ kitlesine corpus adiposum orbitae denilir

Periorbita Orbita’nın periosteum’una periorbita denilir Üzerini örttüğü kemiğe gevşek olarak bağlanır, bu nedenle de kolayca sıyrılabilir Uzantıların birisi gl.lacrimalis’i sarar Diğeri ise m.obliquus superior’un içinden geçtiği cartilago trochlearis’i yerinde tutar

Septum orbitale Tarsus superior ve inferior ile orbita arasındaki açıklığı kapatan membranöz bir yapıdır Üst göz kapağındaki, m.levator palpebrae superioris’in kirişi ile tarsus superior’un üst kenarına Alt göz kapağındaki ise, tarsus inferior’a tutunur

Tarsus Sıkı bağ dokusundan yapılmış, 2,5 cm uzunluğundaki bu yapılar göz kapaklarının içinde bulunur ve bunların iskeletini oluşturur Tarsusların uçlarını kemiğe bağlayan bağlara lig.palpebrale mediale ve lig.palpebrale laterale denilir

Supercilium Orbita’nın üst kenarına paralel olarak uzanan kıllara supercilium denilir Alından gelen terin göze inmesini engelleyerek dış tarafa doğru yönlendirir Burada kıldibi kası bulunmaz

Palpebrae Palpebrae superior ve inferior olmak üzere iki tanedir Çabuk açılıp kapanabilen göz kapakları, gözü yabancı maddelerden ve kurumaktan korur Göz kapaklarının ön yüzlerine facies anterior palpebralis, Arka yüzlerine ise facies posterior palpebralis denilir

Palpebrae Bu yüzleri birleştiren serbest kenara ise margo palpebralis denilir Bu kenarın ön kıyısına limbus palpebralis anterior denilir Künt olan bu kenar deri ile birleşir. Burada kirpikler (cilia) bulunur Arka keskin kenara limbus palpebralis posterior denilir Buraya da gl. tarsales denilen bezlerin kanalları açılır

Palpebrae Serbest kenarlar arasındaki aralığa rima palpebrarum Göz kapaklarının serbest kenarlara içte ve dışta commissura palpebralis medialis ve lateralis’i oluştururlar Aralarında kalan açılara da angulus oculi medialis ve lateralis denilir

Palpebrae İki göz kapağı arasında lacus lacrimalis denilen üçgen şeklinde bir çukurluk oluşur Buradaki kabartıya caruncula lacrimalis denilir ve dıştan plica semilunaris conjunctiva denilen bir konjunktiva kabartısı ile sınırlanmıştır

Palpebrae Göz kapağı kenarında ve lacus lacrimalis’in hemen lateralinde papilla lacrimalis denilen kabartılar yapar Bu kabartılarda da punctum lacrimale denilen birer delik bulunur Bunlar canaliculus lacrimalis’lerin başlangıçlarıdır

Cilia Limbus palpebralis anterior Kirpiklerin göz kapağına girdikleri yer yakınına açılan gll.ciliaris (Moll bezleri) denilen modifiye ter bezleri bulunur Kirpiklerde kıldibi kası bulunmaz Yüz, koltuk altı, burun deliği, dış kulak yolu kılları ile kaş ve kirpikte de kıldibi kası bulunmaz

Gll.tarsales (Meibom bezleri) Göz kapaklarının iç yüzünde conjunctiva ile tarsuslar arasında bulunan modifiye yağ bezleridir Limbus palpebralis posterior’a açılırlar Göz kapaklarının kenarlarını yağlayarak, göz yaşının dışarıya akmasına engel olur ve göz pınarına gönderir Yağlı salgısı gözün ön kısmını kurumaktan korur ve kapakların göz küresi üzerinde kolay kaymasını sağlar

Tunica conjunctiva Mukoza yapısında şeffaf ince bir zar olup, scleranın görünen kısım ile göz kapaklarının arka yüzünü döşer Tunica conjunctiva bulbaris ve Tunica conjunctiva palpebralis olmak üzere iki kısımda incelenir Göz kapaklarının arka yüzünü döşeyen tunica conjunctiva palpebralis, sclera’ya geçerken fornix conjunctivae superior ve inferior’u oluşturur

Tunica conjunctiva Fornix conjunctivae superior’un lateral yarısına gl.lacrimalis’in ductuli lacrimalis denilen boşaltıcı kanalları açılır Tunica conjunctiva bulbaris, sclera’nın görünen bölümünü örter ve cornea ile birleşir

Göz kapaklarının arterleri ve sinirleri Göz kapakları a.ophthalmica’nın r.palpebralis medialis ve a.lacrimalis’in r.palpebralis lateralis’i tarafından beslenir Conjunctiva’nın üst göz kapağını ve sclera’yı örten bölümünün duyusunu n.ophthalmicus, alt göz kapağını örten bölümün duyusunu ise n.maxillaris alır

Göz kapaklarının hareketleri M.orbicularis oculi’nin kasılması ve m.levator palpebrae superioris’in gevşemesi ile göz kapakları kapanır Alt göz kapağını aşağı çeken ayrı bir kas olmadığı için, aşağı baktığımızda alt göz kapağı gözün aşağı dönme miktarından daha az aşağı çekileceğinden, sclera’nın büyük kısmı alt göz kapağının arkasında kalır.

Göz kapaklarının hareketleri Her iki göz kapağındaki düz kas liflerinden oluşan m.tarsalis’lerin kontraksiyonu ile göz kapakları normal olarak biraz açılır. Sempatik sistem tarafından innerve olan bu kasların felci halinde özellikle üst göz kapağı düşük bir pozisyona gelir (pitosis=Horner sendromu)

Göz kapaklarının yapısı Üst göz kapağının tabakaları yüzeyelden derine doğru: Deri (çok ince ve kılsızdır) Derialtı bağ dokusu M.orbicularis oculi’nin pars palpebralis’i M.levator palpebralis superioris’in tendonu M.tarsalis superior Tarsus superior Septum orbitale Glandulae tarsales Tunica conjunctiva palpebralis

Apparatus lacrimalis Göz yaşını salgılayan bez, bu salgıyı göz küresi yüzeyine boşaltan kanallar ve göz pınarında biriken göz yaşını burun boşluğuna taşıyan kanalların tümüne verilen genel bir isimdir

Gl.lacrimalis Os frontale’nin orbital yüzünün üst-dış tarafındaki fossa glandula lacrimalis’te bulunur Göz yaşını salgılayan bezdir Glandula lacrimalis’i m.levator palpebra superioris’in kirişi ikiye ayırır Kirişin üstünde kalan bölümüne pars orbitalis ve altında kalan bölümüne de pars palpebralis denir

Gl.lacrimalis Pars orbitalis, pars palpebralis’e göre daha büyüktür Pars orbitalis’in 4-5 adet olan kanalı pars palpebralis’in içerisinden geçerek buradaki kanallar ile birleşip fornix conjunctiva superior’un lateral kısmına açılır

Gl.lacrimalis Pars palpebralis’in 7-8 adet olan kanalı ise direkt olarak fornix conjunctiva superior’un lateral kısmına açılır Göz yaşı bezi salgısını ductuli excretorii aracılığı ile fornix conjunctivae superior’a boşaltır Glandula lacrimalis’in pars palpebralis’i ameliyatla çıkarıldığı zaman bezin tüm fonksiyonu ortadan kalkar Göz küresini yıkayan göz yaşı, lacus lacrimalis’te toplanır

Caruncula lacrimalis Gözün iç açısında bulunan lacus lacrimalis’deki küçük kırmızımtrak deri kabartısı olup, içinde yağ ve ter bezleri ile üzerinde de ince kıllar bulunur Dış tarafında plica semilunaris conjunctiva denilen bir conjunctiva plikası bulunur

Punctum lacrimale Göz kapaklarının serbest kenarlarının medial bölümünde bulunan papilla lacrimalis denilen kabarıntıdaki deliklerdir

Canaliculus lacrimalis Punctum lacrimale’den başlayan kanallardır Üst göz kapağındaki canaliculi lacrimalis superior Alt göz kapağındaki ise canaliculi lacrimalis inferior denir

Saccus lacrimalis Ductus nasolacrimalis’in 12-15 mm uzunluğundaki genişlemiş üst bölümü olup, fossa sacci lacrimalis içine oturur Bu yapının kubbe şeklindeki üst kısmına fornix sacci lacrimalis denilir

Saccus lacrimalis Crista lacrimalis anterior ve posterior arasında uzanır Göz yaşının emilmesi göz kapaklarının hareketleriyle yakından ilgilidir

Ductus nasolacrimalis Saccus lacrimalis’in alt kısmından meatus nasi inferior’a kadar uzanır Ductus nasolacrimalis, maxilla, os lacrimale ve concha nasalis inferior’un oluşturduğu kemik bir kanal içinde bulunur

Orbita’da Bulunan Sinirler N. opticus N. oculomotorius N. trochlearis N. abducens N. ophthalmicus’un dalları (n. lacrimalis, n. frontalis, nasociliaris) N. maxillaris’in dalları (n. infraorbitalis, n. zygomaticus) Ganglion ciliare bulunur

N. nasociliaris N. lacrimalis N. frontalis N. opticus N. oculomotorius N. abducens N. trochlearis

A.supratrochlearis A.palpebralis med.sup. A.dorsalis nasi A.supraorbitalis A.ethmoidalis ant. R.zygomatici A.lacrimalis A.ethmoidalis post. A.ciliaris posterior A.centralis retinae A.ophthalmica A.carotis interna