ERGENLİK DÖNEMİ K İ ML İ K ARAYI Ş I İPEKYOLU REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

Ergenlik çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemidir.  Yaşıtlarından erken gelişim ergene şuç işlemiş, yanlış yapmış duygusu verebileceği gibi, geç gelişim eksiklik ve güvensizlik duyguları yaratabilir.  Bu durumdan kurtulmak için ilgilerini çalışmaya, spora ve çeşitli uğraşlara yönlendirirler. Utanç, korku, gizlenme duyguları geliştirebilirler.

 Bu yaştaki ergen, bazı sabahlar yatağını meni ile ıslanmış bulur. Bu durum son derece normaldir.  Bu salgı sperm içerir ve cinsel üretkenliğin başlangıcıdır.  Yine aynı yaşlarda dudakların üzerinde, sonrasında yüzde ve vücutta kıllanma başlar.  Ayaklar büyür, bacaklar ve kollar uzar yaşları arası boy uzaması iyice hızlanır.  Deri ve saçlar yağlanır, yüzde sivilceler ve siyah noktalar oluşabilir.  Kaslar geliştiği için kendini güçlü hisseder.  Bu gelişme, genellikle yaşlarına kadar belirginleşerek devam eder.

ERGENLİK DÖNEMİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ  Ana-babasını eleştirir  Öğütlerle davranışlar arasındaki tutarsızlığı yüze vurur.  Ana-babasının hoşuna gitmeyecek davranışlarda bulunur.  Ana- babasına karşı çıkmış olmak için karşı çıkar.  Saçmada olsa bazı fikirleri savunmaktan zevk alır.  Dağınık ve savruk olur.  Sık sık bir şeyler devirip kırar, sakarlardır.  Oburlaşır, durmadan bir şeyler atıştırırlar.  Kulaktan dolma ya da ödünç alınmış düşünceler savunulur.

ERGENLİK DÖNEMİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ  Kendisini arkadaşlarıyla karşılaştırır, gruplaşmalar olur.  Ana, babasından değişik olma çabası onu boşluğa itmiştir. Bu boşluğu arkadaşlarıyla doldurmak ister.  Argo konuşur, kendine dert ortağı ve sırdaş seçer.  Grup dışına itilmemek için kendisine aykırı davranışlarda bulunur.  Hayranlık ve tutkuların bol olduğu dönemdir  İlgileri artmış gelgeç hevesleri çoğalmıştır.  İdealler geliştirir,kendilerine bir rol-model seçerler- öğretmen, sporcu, bir şarkıcı gibi.  Kahramanlarına yada idollerine benzemek isterler, odasına, eşyalarına resimlerini, posterlerini asar.

6 Büyüme fizyolojisi Büyüme hızı (mm/yıl) Pre-pubertal dip noktası Pubertal büyüme Yaş (yıl) Boy uzama hızı (yıllık) Kız Erkek

Bulunduğu konuma ve düşüncelerine eleştirel bir gözle bakabilir.Bulunduğu konuma ve düşüncelerine eleştirel bir gözle bakabilir. Toplumsal sistemlerin çeşitliliği konusunda fikir sahibi olduğu için ilgileri de değişmiş ve farkındalıkları artmıştır.Toplumsal sistemlerin çeşitliliği konusunda fikir sahibi olduğu için ilgileri de değişmiş ve farkındalıkları artmıştır. Hayatı başka açılardan değerlendirir, doğru ve yanlışı ayırabilmeye çalışır.Hayatı başka açılardan değerlendirir, doğru ve yanlışı ayırabilmeye çalışır. Kendi doğrularını bulmaya çalışır ve bu konuda etrafındakilerle ters düşmeye razı olur.Kendi doğrularını bulmaya çalışır ve bu konuda etrafındakilerle ters düşmeye razı olur. Zihinsel gelişim yaş ilerledikçe artar. Son ergenlik döneminde zihinsel gelişim ile ilgili yetiler daha aktiftir.Zihinsel gelişim yaş ilerledikçe artar. Son ergenlik döneminde zihinsel gelişim ile ilgili yetiler daha aktiftir. Zihinsel Gelişim

Sosyal Gelişim Genç, yaşıtlarının giyim kuşam tarzını ve zevklerini benimser.Genç, yaşıtlarının giyim kuşam tarzını ve zevklerini benimser. Onlar gibi argo kelimelerle konuşur.Onlar gibi argo kelimelerle konuşur. Kendisine sırdaş ve dost ortağı seçer.Kendisine sırdaş ve dost ortağı seçer. Genç grupta kalabilmek ve kendini bir yere ait hissedebilmek için kendisini arkadaşlarının etkisine bırakır.Genç grupta kalabilmek ve kendini bir yere ait hissedebilmek için kendisini arkadaşlarının etkisine bırakır. Kendisini ait hissettiği gruba kabul ettirmek için grup içinde kendine aykırı gelen davranışlara bile katılır.Kendisini ait hissettiği gruba kabul ettirmek için grup içinde kendine aykırı gelen davranışlara bile katılır. Evde arkadaşlarının ailesi tarafından eleştirilmesine ve ya arkadaşlık ilişkilerine müdahale edilmesine tahammül edemez.Evde arkadaşlarının ailesi tarafından eleştirilmesine ve ya arkadaşlık ilişkilerine müdahale edilmesine tahammül edemez.

DUYGUSAL GELİŞİMLE İLGİLİ İHTİYAÇLARI VE KAYGILARI Yeni ses tonuna ve ifade tarzına uyum sağlama; değişen bedensel hareketlerini kontrol etme Çocuk yerine konmak, ana-babaya karşılık verememek Kendine güven duymamak, sık sık yaptığı hatalardan dolayı utanmak

ERGENİN CİNSEL GELİŞİMLE İLGİLİ İHTİYAÇLARI VE KAYGILARI Cinsel sorunlarını aile üyeleriyle konuşamamak Bedensel enerjisini yararlı alanlara yöneltme; cinsel olgunlaşma sonucu ortaya çıkan yeni durumlara uyum sağlama ihtiyacındadır. Sık sık oluşan sivilcelerden dolayı kaygılanırken sakal ve bıyık çıkışında akranlarından geç kalmış olmak üzüntü konusu olabilir. Üreme organlarının çalışması ve yapısı hakkında bilgi sahibi olmak ister.

KİŞİSEL GELİŞİMLE İLGİLİ İHTİYAÇLARI VE KAYGILARI Otoriteye karşı olma, söz dinlememe, eleştirme, hata bulma ergenin tutumlarındandır. Gelişme döneminde anne-baba tarafından bazen çocuk, bazen yetişkin gibi algılanan birey, ne zaman ne şekilde davranacağını bilemez. Yetişkinin baskılı ve disiplinli davranmaktan çok, ergene karşı sevgi gösteren, güven veren, önemseyen ve değer veren bir tutum içine girmesi onun kimlik geliştirmesini kolaylaştıracaktır.

PSİKOSOSYAL GELİŞİMİ DEĞERLENDİRME -Okul başarısında düşme -Uyku ve yemek düzeninde bozukluk -Dikkatini toplama güçlüğü veya sürekli sıkılma -Arkadaş veya aileden uzaklaşma ya da yeni bir arkadaş grubuna girme -Şiddet veya isyan ifade eden davranışlar ya da kişilik değişikliği -Aile içi ilişkilerde bozukluk -Cinsel davranış -Yasalara karşı gelme -İlaç ve alkol kullanımı -Evden kaçma

ERGENLİĞİN EVRELERİ  Erken ergenlik  Orta ergenlik  Geç ergenlik

ERKEN ERGENLİK(12-14)  Fizyolojik değişikliklerin en çok ve en hızlı olduğu dönem  Biyolojik değişikliklerin baskısına karşı, uyum ve baş etme çabaları  Karşı cinse yönelmekten çok, aynı cinsiyetten 1 yada 2 kişiyle yakın arkadaşlık kurma eğilimi  Sırları paylaşma ve yardımlaşmaya dayalı arkadaşlıklar  Arkadaşlık kuramama-arkadaşlarıyla çok çatışma

ERKEN ERGENLİK  Bilişsel (zihinsel) gelişim, soyut kavramları düşünebilme yetisi  Zaman kavramının farkına varma Şimdiki zamanın ötesinde düşünme başlar gelecekle ilgili kaygılar duyulur.  Zamanın geçmekte olduğunu anlayıp kendi ölümlülüğünü fark etme  Ciddi felsefi ya da dini soyut kavramları düşünme  Problemlerinin çok büyük olduğunu düşünme  Gerçekçi olmayan ideallere sahip olma  NASIL GÖRÜNÜYORUM?

ORTA ERGENLİK(15-17)  Soyut düşünme, mantıklı hareket  Güçlülük duygusu  Kusurları büyütme, kendine kızma  Ben merkezcilik, ön plana çıkma arzusu  Hissettiği duyguları kendisine has olduğunu zannetme  Arkadaşlar aileden daha ön planda  Beden imajını kabullenme ve geliştirme  BEN KİMİM?

GEÇ ERGENLİK(18-21)  Bireyin erişkin psikolojik olgunluğunu kazanıp toplum içinde erişkin rollerini almaya hazır duruma gelmesiyle sona erer. Bazı bireyler için bu durum yaşam boyu süren bir mücadele halini alır.  Davranışlardaki çelişki ve tutarsızlıkta azalma  Bağımsızlık, kendi kararlarını verme, seçim yapma konusunda çelişkilerin azalması.  Karşılaşılan sorunlarla başa çıkmada daha gerçekçi ve amaca yönelik çözümler üretme  İş ve meslek seçimi ile ilgili kararlar almaya ve sorumluluk almaya başlama  Ailenin düşünce ve değerlerini tekrar kabul etme  NE OLACAĞIM?

 Ebeveynin kullandığı disiplin şekli  Sosyo ekonomik düzey  Ailedeki çocuk sayısı  Ergenin gelişim dönemi  Ergenlerin cinsiyeti  Eve dönüş ve yemek saati  Giyinme ve süslenme biçimi  Çalışma, eğlenme, gezme saati  Kız-erkek arkadaşlığı  Büyüklere karşı saygı  Ekonomik olarak (para sorunu) KUŞAK ÇATIŞMASI

*Normal bir anne saatte 17 kez ricada bulunurken, problemli bir ailede anne saatte 27 kezden fazla ricada bulunur.. Eğer rica sayısı artarsa bunlara uymama ikiye katlanır ( Lobitz and Johnson 1975 ) * Anne ricalarının %57 sine, baba ricalarının %47’sine adolesanlar uygun cevap verirler (Patterson and Forgatch 1987).

ERGENİN GELİŞİM GÖREVLERİ Bedensel Özelliklerini Kabul Etmek ve Bedenini Etkili Biçimde Kullanmak Eril ya da Dişil Bir Toplumsal Rolü Gerçekleştirmek Her iki cinsten yaşıtlarıyla yeni ve daha olgun ilişkiler kurmak Ana-babadan ve diğer yetişkinlerden duygusal bağımsızlığı gerçekleştirmek Evliliğe ve Aile Yaşamına Hazırlanmak Cinsel rolünü kabullenme ve bu role uygun davranış örüntüleri geliştirebilme. Meslek seçimi için gerekli ön hazırlıkları yapma ve kendine en uygun olan mesleği seçebilme. Özkimliğine ulaşma ve bunu kabullenme.

Kimlik  Ergen bu dönemde geçmişinden getirdiği güven, otonomi, girişim, gayret gibi olumlu yada utanç, şüphe, suçluluk, aşağılık duyguları gibi olumsuz durumlarla birlikte kimlik görevini başarmayla yüzleşir.  Gerek fiziksel ve cinsel olarak, gerekse bağımsız bir birey olarak kim olduklarını belirlemede zorluklar yaşamaları halinde net bir benlik ya da kimlik duygusunun geliştirilmesi de güçleşir ya da kimlik bunalımları yaşanabilir.  Grupta kalabilmek için ergen boyun eğme, inanma, özdeşleşme, özümseme süreçlerinden birini yada bir kaçını kullanarak grubun ortak amaçlarını, beklentilerini, ilkelerini, kurallarını benimsemeye başlar. Böylece tutum davranış ve eylem değişiklikleri ortaya çıkar

 6 YAŞINDA :Babam herşeyi biliyor.  10 YAŞINDA :Babam çok şey biliyor.  15 YAŞINDA :Ben de babam kadar biliyorum.  20 YAŞINDA :Babamın da pek fazla birşey bildiği söylenemez.  30 YAŞINDA :Bir kere de babamın fikrini sorsam fena olmayacak.  40 YAŞINDA :Ne de olsa babam bazı şeyleri biliyor.  50 YAŞINDA :Babam herşeyi biliyor.  60 YAŞINDA :Ahh ! Keşke babam hayatta olsaydı da kendisine danışabilseydim...

 Eski değerlerle yeni değerlerin karşılaştırıldığı, mesleki, cinsel ve sosyal kimliğin tanınarak oturtulmaya çalışıldığı sırada yoğun çaba harcanır. İşte bu yoğun çabanı adı kimlik bocalamasıdır.  Bu çağın belirsizliğinin, çalkantısının, bocalamasının devam etmesi, toplumla ciddi uyumsuzluğun ortaya çıkması ve bir kimlik oluşturulamamasına ise kimlik karmaşası denmektedir.

 Değişimlerin farkında olma  Bilişsel hazırbulunuşluk  Ailenin desteği  Sağlıklı sosyal ilişkiler  Kültürel ve sportif faaliyetler

 Dengeli geçiş dönemi  Gelişim görevlerinin gerçekleştirilmesi  Gerçekçi hedeflerin belirlenmesi  Aile ve çevrede rol model

 Toplumsal-mesleki-kişisel-cinsel rollerin edinilmesi  Dünya görüşünün netleşmesi  Bireysel ve toplumsal sorumlulukların yerine getirilmesi