BÖLÜM 12 SÜSPANSİYON SİSTEMİ

12.1 SÜSPANSİYON SİSTEMİ Yol çıkıntıları ile tekerlekler arasındaki darbelerle ortaya çıkan enerji mümkün olduğu kadar az olmalıdır. Bu enerjinin bir kısmı amortisörler ve yaylar tarafından alınmaktadır.

12.1 SÜSPANSİYON SİSTEMİ Geriye kalan enerjinin ancak yolcular tarafından kolayca tahammül edebilecek bir frekansta asılı kütlelere iletilmesi gerekir. "Süspansiyon« terimi taşınan yolcular veya yük ile zemin arasında konmuş bulunan bütün organları ifade etmektedir.

12.1 SÜSPANSİYON SİSTEMİ Ön tekerlek süspansiyon sistemi

12.1 SÜSPANSİYON SİSTEMİ Arka tekerlek süspansiyon sistemi

12.2 SÜSPANSİYON YAYLARI Eğilme yayları: Bunlar, kat halinde tertip edilmiş yaprak yaylar, yani eğilmeye eşit mukavemet gösterecek şekilde tertiplenmiş farklı uzunluktaki yapraklar halindedir. Burulma yayları: Helisel yaylar veya burulma çubukları halinde kullanılır.

12.2.1 Yaprak Yaylar Yaprak yaylar iki A ve B desteklerine oturan ve ortasında F yükü ile yüklenmiş bir ters kirişe benzetilebilir. Yaprak yaylar

12.2.2 Helisel (Helezon) Yaylar Şekilde bir helisel (helezon) yay görülmektedir.

ÖRNEK PROBLEM Bir taşıtın aşağıdaki karakteristiklere sahip helisel yaylarının esneklik, serbest durumdaki boy, sehim ve burulma gerilmesi değerlerini belirleyiniz. Sarım dış çapı = 134 mm, tel çapı = 13 mm, 9 sarım, F =2900 N’luk yük altındaki yükseklik 265 mm, dingildeki maksimum yük = 7350 N, G = 80000 N/mm2’dir.

12.3 BURULMA ÇUBUKLARI Burulma çubukları, adından da anlaşılacağı gibi burulmaya çalışan çubuk yaylardır.

ÖRNEK PROBLEM 3000 N yükü taşıyan ve % 4 esneklik veren bir burulma çubuğunun boyutlarını hesaplayınız. Kabul edilen gerilme = 450 N/mm2, levye kolunun uzunluğu r = 400 mm’dir.

12.4 BİR SÜSPANSİYONUN ÖZELLİKLERİ Süspansiyonun kalitesine etki eden faktörler şunlardır: a) Hassasiyet: Yaprak yaylar, yaprakların birbiri üzerinde kaymasından doğan bir sürtünme kuvveti üretir. 0,05 ... 0,1 F düzeyindeki bu kuvvet, yay titreşimini çabuk söndürmek için istenmekle beraber, hassasiyeti azaltması nedeniyle sakıncalıdır.

12.4 BİR SÜSPANSİYONUN ÖZELLİKLERİ b) Esneklik: Mümkün olduğu kadar fazla esneklik kullanılması yararlıdır. Şasiye iletilen etki esneklik arttıkça azalır. Teorik olarak esneklik sonsuz olduğunda (astatik süspansiyon) bu etki sıfır olur.

12.4 BİR SÜSPANSİYONUN ÖZELLİKLERİ c) Salınım periyodu: Yüklü bir yay ani olarak sıkıştırıldığı veya açıldığı zaman denge konumuna dönmeden önce salınımlar yapar. Periyot, bir tam salınım için geçen süredir.

12.4 BİR SÜSPANSİYONUN ÖZELLİKLERİ d) Asılmış, asılmamış ağırlık oranı: Eğilen bir yay şasiye bir yük nakleder ve bu etkiyle şasi yükselir. Bu olay, bir topun merminin atılması esnasında geri tepme hareketine benzetilebilir.

12.5 SÜSPANSİYON AMORTİSÖRLERİ Şekil değiştirmiş bir yayın birkaç salınımdan sonra denge konumuna döneceği bilinmektedir. Ancak, denge konuma dönmeden önce yeni darbeler söz konusu olursa her iki salınım birleşir ve genlikler tehlikeli değerler alabilir.

12.5 SÜSPANSİYON AMORTİSÖRLERİ Tek ve çift etkili amortisörler

12.6 BAĞIMSIZ TEKERLEKLER Ön dingilde rijit dingil kaldırılır ve her bir tekerlek, Şekil 12.10’da görüldüğü gibi, çubuklar, yay ve amortisör aracılığıyla şasiye veya taşıtın rijit bir yerine bağlanır. Bu sistemlerde, deformasyonlar esnasında tekerleklerden birinin düşey hareketi diğerine etki etmez.

Bağımsız tekerlekler

Problem Aşağıdaki karakteristiklere sahip bir otomobil helisel yayının esneklik, serbest durumdaki boy, sehim ve burulma gerilmesi değerlerini belirleyiniz. Dış çap = 130 mm, tel çapı = 10 mm, sarım sayısı = 10, 2000 N luk yük altındaki yükseklik 270 mm, dingildeki maksimum yük = 3500 N, G = 81000 N/mm2