ÜRETİM PLANLAMA

Üretim ile ilgili kararlarda etkilidir: 1. İnsan gücü kalitesi ve miktarı 2. Bütçe 3. Hammadde ve yardımcı malzemeler 4. Yönetim stratejileri

Bir üretim yönetimi fonksiyonu ve faaliyeti olarak üretim planlama ve kontrol, seçilen üretim hedeflerine ulaşılabilmesi için uygulanan bir üretim yönetimi aracıdır. Üretim hedeflerine ulaşabilmek için üretim planlama ve kontrol, kullanılan kaynaklarda verimliliği en yüksek düzeye çıkarmalıdır.

Birçok işletme sabit bir kapasiteye sahiptir. Buna karşılık talep genellikle çok değişkendir. Üretim planlamanın amacı, işletmenin elinde bulunan (bulunmayan) tüm üretim araçlarını ve kaynaklarını olabildiğince etkin biçimde kullanarak, düzensiz talebi karşılamaktır.

Eğer; Kapasite › Talep Kapasite Fazlalığı ? Kapasite azaltılır. Stoka üretilir.

Eğer; Kapasite ‹ Talep Kapasite Eksikliği ? Kapasite arttırılır. Karşılanmayan taleplere izin verilir.

Kısa-vadeli planlar (Detaylı planlar) Planlama seviyeleri Kısa-vadeli planlar (Detaylı planlar) Makine yükleme İş tahsisleri Orta-vadeli planlar (Genel seviyeler) İş Verim Uzun-vadeli planlar Uzun dönem kapasitesi Yer / düzen

PLANLAMA Strateji ve taktikler Rekabet ve politik şartlar Talep tahmini Dikkate Alınır

BÜTÜNLEŞİK (TOPLAM) ÜRETİM PLANLAMA Tahmini talebin ve üretim ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için, üretim düzeyinin, kullanılacak kapasite düzeyinin stoklarının düzeyinin toplu olarak planlanması ve hesaplanmasıdır.

Yani, uygun kaynakları tüme yayarak birleştirmektir. Fabrikadaki üretim hızı ve kullanılacak işgücü düzeyleri toplam üretim planlamada ortaya çıkar.

TOPLU PLANLAMA Düşünülen kapasite ve talep dengesini başaran toplu bir planlamada ekonomik üretim geliştirmek. Kaba Kurgu: Talep = Kapasite Son Hedef : minimum maliyetli tüm zaman periyotları içinde talep ve kapasite dengesi

Üretim planlamanın ortak hedefleri veya politikaları. 1. Minimum maliyet 2. Maksimum kazanç 3. Envanter seviyelerini azaltmak 4. İş gücü seviyelerindeki minimum değişiklikler 5. Aşırı zaman kullanımını azaltmak 6. Taşeron kullanımını azaltma 7. Üretim oranlarındaki minimum değişiklikler 8. Makine sayısını azaltma 9. Personel boş zamanlarını azaltmak 10. Maksimum müşteri

Üretim Planlama Süreci Planlama ufku Alternatiflerin Planlama ufku Ve Kısıtların ve, İçin umulan Hedeflerin Maliyetlerin planın Belirlenmesi. Belirlenmesi hazırlanması. HAYIR Plan kabul Edilebilir mi? Gelecek plan- Planı güncel- lama dönemi leştirmek ve İçin harekete. uygulamaya EVET geçmek geçmek

Üretim Planlama Faaliyetleri Süreç Planlama Yapılacak üretim faaliyetlerinin hangi esaslara bağlı olarak yapılacağını ortaya koyar. Üretim periyodunun kapsadığı zaman aralığı, üretimin hangi üretim sisteminde tamamlanacağı, üretimin bitirilmesi için yapılacak işlerin belirlenmesi bu kademede belirlenir. Stratejik Kapasite Planlama Planlama dönemi boyunca kapasite düzeylerini ana hatları ile ortaya koyar. Bu, bir anlamda işletmenin üretim dönemi için kapasite arttırma veya azaltma stratejileri ile işgücü ve zaman sınırlamalarını içerir. Stratejik kapasite planları daha sonra toplam üretim planlama veya kapasite ihtiyaç planlamadan gelen verilerle yeniden düzenlenebilir veya düzeltilebilir Bütünleşik (Toplam) Üretim Planlama Ana(İlk) Üretim Planlama Malzeme İhtiyaç Planlama Haftalık Çalışma Programları Sipariş programlama Günlük Çalışma Programları

Üretim Planlama Faaliyetleri Toplam planlama aşamasını takip eder. Toplam planlamada belirtilen toplam üretimi, üretilecek her bir ürün türüne göre, üretim miktarlarına ve üretim tarihlerine dönüştürür. Bu dönüştürme işinde tahminlerden veya siparişlerden gelen bilgileri kullanır. İşletmedeki tüm üretim faaliyetlerini yönlendirecek planlar bu aşamada oluşurlar. Toplam planlamada işletmenin üreteceği ürün tek bir ürünmüş gibi düşünülürken, ana üretim planlamada bunlar ürün bazında düşünülür ve planlanır. Süreç Planlama Stratejik Kapasite Planlama Bir üretim fabrikası, örneğin çeşitli tipte buzdolapları üretiyorsa, toplam planlamada bütün tipler tek bir ürün olarak planlanır. Ana planlamada ise bu toplu rakamlar ürünlere dağıtılarak gösterilir. Aşağıdaki gibi gösterebiliriz: Bütünleşik (Toplam) Üretim Planlama Ana(İlk) Üretim Planlama Malzeme İhtiyaç Planlama Haftalık Çalışma Programları Sipariş programlama Günlük Çalışma Programları

TOPLU PLAN ÖRNEĞİ Ocak Şuba Mart Nisa Mayı Hazi Tem Ağus Eylül 50 30 Üretile- cek adet 50 30 60 20 40

ANA ÜRETİM PLANI ÖRNEĞİ Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül A -- 10 20 5 B 25 30 C 15 D

Üretim Planlama Faaliyetleri Süreç Planlama Stratejik Kapasite Planlama Ana üretim planında elde edilen sonuçlara göre, her ayda üretilecek ürün tiplerine göre elde bulunması gereken malzemelerin miktar ve özellikleri bakımından belirlenmesi malzeme ihtiyaç planları ile belirlenir. Malzeme ihtiyaç planlamanın amacı üretimi kesintisiz ve aksaksız yürütebilmek için gerekli zaman ve yerde malzemelerin hazır bulundurulmasını sağlamaktır. Bütünleşik (Toplam) Üretim Planlama Malzeme ihtiyaç planlarının verileri ile hangi tip malzemelerin nereden, nasıl ve ne zaman elde edileceğini belirlemek için sipariş programları hazırlanır. Sipariş programları ayrıntılı satın alma programlarına dönüştürülür. Ana(İlk) Üretim Planlama Malzeme İhtiyaç Planlama Haftalık Çalışma Programları Sipariş programlama Günlük Çalışma Programları

Üretim Planlama Faaliyetleri Süreç Planlama Stratejik Kapasite Planlama Ana üretim planlama, kapasite planlama, malzeme ihtiyaç planlarına bağlı olarak, her bir ürünün özellikleri dikkate alınarak fabrikada haftalık ve günlük çalışma planları da hazırlanarak, bunlar üretim departmanına iletilir. Bu şekilde haftalık ve günlük olarak işletmede yapılacak tüm faaliyetler, kimlerin nasıl ve nerede çalışacakları belirlenmiş olarak ortaya konmuş olur. Bütünleşik (Toplam) Üretim Planlama Ana(İlk) Üretim Planlama Malzeme İhtiyaç Planlama Haftalık Çalışma Programları Sipariş programlama Günlük Çalışma Programları

Toplam Planlama Stratejileri Planlama periyodu esnasında stoklar talep düzensizliğini dengeleyebilir mi? Üretim hızı değişiklikleri iş gücünün çeşitli kullanımı ile ucuzlaştırılabilir mi? Fazla mesai ile boş zaman değişime ayak uydurabilir mi? Fiyat ve diğer faktörler talebi etkileyerek değiştirebilir mi?

SEÇENEKLER 1. Stok düzeylerinin arttırılması 2. Kiralama ve işten çıkarma 3. Boş zaman veya fazla mesai doğrultusunda üretim oranlarını değiştirmek 4.Sözleşmeli Üretim ile (fason üretim) talebin karşılanması 5. Vardiya kullanımı 6. Talebin artması için tedbir alınması (Fiyat, promosyon) 7. Siparişlerin bekletilmesi 8. Ürün karmasını genişletmek

Üretim Planlama Ve Kontrol Fonksiyonları İşlemlerin uygun zamanda başlatılması için iş emirlerinin çıkarılması görevidir. Üretim sürecinde yeni ürün nedeniyle yapılması gereken düzenlemeleri de bu fonksiyon gerçekleştirir. Üretim sürerken sürecin çeşitli aşamalarında veriler toplanır. Bu veriler muhasebe, kalite kontrol, personel vb. fonksiyonlar için de kullanılabilir. Bu veriler işlerin ilerleme durumları, sıra bekleyen işler ve iş bekleyen işçilerle ilgilidir. İşlemlerle ilgili kısa süreli düzenlemeler kritik işlerin çabuklaştırılması, yeni önceliklerin saptanması, iş istasyonları arasında yük dengelenmesi, personel ve ürün kalitesi, araç gereç arızaları ile ilgili olacaktır. Uzun dönem düzenlemeler burada yapılır. Araçların performans ölçüleriyle ilgili kontrol parametreleri, stok maliyetleri, kiralama ve işten çıkarma maliyetleri, artık miktarı, kaynak kullanımı, program gecikmeleri ile ilgili etkinlik ölçülerinin planlanmış performansları ile gerçekleşmiş performansları karşılaştırılır. İş dağıtımı ve gelişmelerin kontrolü fonksiyonunun başlıca amacı üretim planlama ve kontrol sistemindeki döngüyü tamamlamaktır. Bu döngüdeki bir sapma en kısa zamanda bulunmalı ve düzeltilmesinin yolları aranmalıdır. Talep Tahmini Üretim Planlama Stok Planlama ve Kontrol Üretim Programlama İş başlatma ve gelişmelerin kontrolü İşleri ilgili bölümlere imalat giderlerini en az yapacak şekilde dağıtmayı amaçlar. Bu giderler boş kalan makine ve işçiler, fazla mesai, vb. nedenlerden oluşur. Üretim programlamanın sonunda, büyük oranda iş emrinin zamanında tamamlanması, araç gereçlerin ve işçilerin büyük oranda kullanımı, düşük düzeyde süreç içi stok, imal edilmiş parça stoku bulundurmanın düşük düzeyde tutulması sağlanmış olur. Üretim programlamanın girdileri, stok kontrolün veya müşterilerin imal ve montaj istekleridir. Diğer girdiler ise üretim sürecindeki işlerle ilgili program değişiklikleri ve yenilenmiş öncelikler, yeni etkinlik ölçüleridir. Çıktılar ise, başlıca faaliyetlerin ayrıntılı işlem sıraları, işlemlerin başlama ve bitiş sürelerinin iş başlatmaya bildirilmesi, araç gereç ve makinelere yeni işler verilmesidir Üretim planlamanın bir girdisi talep tahminleridir. Diğer önemli girdi mühendislikten sağlanan imalat sırası, materyal faturaları, standart işlem süreleri, hazırlık süreleri, standart süreç kayıtları gibi bilgilerdir. Üçüncü tip girdi finansmandan sağlanan parasal sınırlar ve bütçe sınırları ile ilgili olan bilgilerdir. Son olarak da dışsal kaynaklı bilgiler üretim planının girdileri arasında yer alır. Stok planlama işlem planlarının gerektirdiği hammadde ve materyali tayin eder. Stok kontrol ise günlük stok düzeyini, yeniden sipariş düzeylerini, emniyet stok seviyesini ve benzeri büyüklükleri saptar. Satılacak ürünle ilgili zamana bağlı fabrika faaliyetleri stok planlama için girdi niteliği kazanır. Stok planlamadan gelen zamana bağlı ihtiyaç listesi ilk girdi olarak stok kontrol tarafından kabul edilir. Satış bölümünden gelen sipariş emirleri ve işe başlatmadan gelen malzeme talepleri diğer önemli girdilerdir.

MALİYET DEĞİŞKENLERİ İstenilen üretim miktarlarına etkin bir şekilde cevap verebilmek için, birbiriyle etkileşim içinde olan birçok maliyet değişkeni arasında denge sağlamak gerekecektir. Bütünleşik planlamanın karmaşık bir problem olmasının nedeni, işte bu çok sayıda değişken ile uğraşılıyor olmasıdır.

Faaliyet Maliyetleri a) Normal Zaman Üretim Maliyetleri: İşletmede planlama dönemleri için kullanılacak ve daha önce sınırları belirlenen zaman dilimlerinde yapılan üretimleri kapsar.

b) Fazla Mesai Zamanı Üretim Maliyetleri: Normal çalışma zamanlarının yeterli olmaması halinde günlük çalışma zamanları arttırabilir. Kanunlar ve sendikaların zorlaması ile bu dönemdeki çalışmaları için işçilere normal ücretlerinin dışında ilave olarak ücretler de ödenir.

c) İşi taşerona verme (fason üretim) maliyeti: Üretim ihtiyaçları ve talepler işletme içi kaynaklar ile karşılanamadığı durumlarda, karşılanmama maliyetine katlanmamak için, belirli özellikleri sağlamak koşulu ile ürünleri başka işletmelere ürettirilebilir.

d) Vardiya Üretim maliyeti: Mevcut işgücü kaynağından daha fazla yararlanabilmek için işgücünün çalışma zamanları ayarlanabilir. Çalışma zamanı günlük 16 veya 24 saat için ayarlanmak üzere vardiyalı sistemler kullanılabilir. Bu durumda, vardiya sistemine geçildiğinde zorluk derecesi fazla olan zaman dilimlerinde çalışan işgücüne ödenecek ücretin daha fazla olacağı dikkate alınmalıdır.

Faaliyet Düzeyini Değiştirme Maliyeti a) Faaliyet Düzeyini Arttırma Maliyeti: Fabrikada işgücü miktarı arttırılarak üretme kapasitesi yükseltilebilir. Yüksek talep dönemlerinde talebi karşılayabilmek için alternatif politikalardan birisi, faaliyet düzeyinin talebi karşılayabilecek miktara yükseltilmesidir. Ancak talep düzeyinin düştüğü dönemlerde arttırılmış olan işgücü miktarının ve yüksek kapasite düzeyinin ne yapılacağı önemli bir sorundur.

b) Faaliyet Düzeyini Azaltma Maliyeti: Fabrikada işgücü miktarı azaltılarak veya işçilerin çalışma süresi azaltılarak fabrikanın üretme kapasitesi düşürülebilir. Düşük talep dönemlerinde talepten fazla üretim yapmak, talep fazlasının stoklanmasının tercih edilmemesi ile istenmeyebilir. Bu durumda üretim düzeyinin azaltılması kaçınılmaz bir politika olabilir. İşgücü miktarının azaltılması düşünüldüğünde, bunun nasıl yapılacağı da ayrı bir sorundur. İşgücü miktarının azaltılması, işletmeye yeni maliyetler yükleyecektir.

Stok Bulundurma Maliyeti Talebin düşük olduğu ve faaliyet düzeyinin düşürülmediği dönemlerde talep fazlası ürünlerin saklanması işletmeye yeni maliyetler yükler. Bu maliyetler, birim üretim maliyetlerinin yükselmesine sebep olurlar. Ancak, taleplerin çok dalgalı olduğu durumlarda, üretim hızını sık sık ayarlamak ve değiştirmek yerine, üretim hızını hiç değiştirmeden belli düzeylerde stok tutma politikası izlenebilir.