Vergi İdaresinin Yükümlüleri Denetleme Yolları Vergi denetiminin iki temel amacı vardır., Birincisi vergi idaresini düzenli ve mevzuata uygun bir şekilde çalışmaya yönlendirmek; İkincisi mükellefleri doğru bildirimde bulunmaya yönelterek vergi kaybını önlemektir.

Devlet vergiyi ne kadar çok tahsil etmek isterse mükellef de vergiyi o kadar çok kaçırmak ister. Bu karmaşa ve bireysel mali yükler, tarihin bir çok olay ve savaşının altında yatar. Toplum bu kavramla barışık olmamıştır. Bir sümer tabletinde şunun yazılı olduğu söylenir; “…Bir beyiniz, bir kralınız olabilir, ancak, asıl korkulacak olan bir vergi memurudur…”

Yoklama İnceleme Arama Bilgi Verme

YOKLAMA( VUK m. 127) “Yoklamadan maksat, mükellefleri ve mükellefiyetle ilgili maddî olayları, kayıtları ve mevzuları araştırmak ve tespit etmektir” Örnek: VİVK’de beyan konusu bir gayrimenkulün varlığını yerinde saptamak, gelir vergisinde serbest meslek erbabının işe başladığının işyerinde saptanması, işi bırakma bildiriminin doğruluğunun yine işyerinde araştırılması, herhangi bir gayrimenkulün kiraya verilip verilmediğinin soruşturulması Yoklama yetkisine sahip kişiler gelir uzmanları ve vergi incelemesine yetkili olan kişilerdir.

Yoklama Elemanının yetkileri Yoklamaya yetkili memurlar, ayrıca vergi kanunlarının uygulanması ile ilgili olarak VUK 127’nci maddede beş bent halinde sayılan yetkileri haizdirler Mükellefin günlük hâsılatını tespit etmek, Ödeme kaydedici cihaz kullanmak zorunluluğuna uyulup uyulmadığını tespit etmek, Defter ve belge düzenine uyulup uyulmadığını,

- Nakil araçlarının maliye bakanlığının belirleyeceği özel işaretle durdurmak ve taşıtta bulundurulması gereken taşıt makbuzu, yolcu listesi, fatura ya da sevk irsaliyesi, yolcu biletiyle taşınan yolcu ve malların miktar ve mahiyetlerini ölçmek, tartmak suretiyle tespit etmek,

- Taşıma irsaliyesi, sevk irsaliyesi ve faturaların taşıtta bulunmaması halinde bu belgelerin ibrazına değin taşıtları trafikten alıkoymak, taşınan malın sahibi belli değilse tespitine kadar malı bekletmek ve muhafaza altına almak yetkisine sahiptirler.

Yoklama; yoklama memurları, yetkilendirilen memurlar, vergi incelemesine yetkili olanlar tarafından önceden haber vermeden her zaman (zamanaşımı süresinde ) yapılır demektedir

Yoklamaya Yetkili Olanlar VUK m.128 Vergi dairesi müdürleri Yoklama memurları Yetkili makamlar tarafından yoklama işi ile görevlendirilenler Vergi incelemesine yetkili olanlar Gelir uzmanları

Yoklama Zamanı VUK m. 130 Yoklama her zaman yapılabilir. Yoklamanın ne zaman yapılacağı ile ilgili haber verilmez.

İNCELEME VUK m. 134- Vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır. VUK 30. Maddesine göre inceleme elemanının raporunda belirtilen matrah farkı üzerinden, ayrıca takdir komisyonuna sevk etmeden, resen vergi tarh edilebilmektedir.

İnceleme Yapmaya Yetkililer VUK m. 135 Vergi incelemesi; Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır. Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisini haizdir.

Kimler Vergi İncelemesine Tabidir VUK M. 137 Bu kanuna veya diğer kanunlara göre defter ve hesap tutmak, evrak ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek mecburiyetinde olan gerçek ve tüzelkişiler vergi incelemelerine tabidirler.

İnceleme Zamanı VUK m. 138 Vergi incelemesinin ne zaman yapılacağının evvelden haber verilmesi mecburi değildir. İnceleme, neticesi alınmamış hesap dönemi de dahil olmak üzere, tarh zamanaşımı süresi sonuna kadar her zaman yapılabilir. Evvelce inceleme yapılmış veya matrahın re'sen takdir edilmiş olması yeniden inceleme yapılmasına ve gerekirse tarhiyatın ikmaline mani değildir.

Vergi incelemeleri, esas itibariyle incelemeye tabi olanın iş yerinde yapılır. İş yerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmesi gibi zaruri sebeplerle incelemenin yerinde yapılması imkansız olur veya mükellef ve vergi sorumluları isterlerse inceleme dairede yapılabilir. Bu takdirde incelemeye tabi olanın lüzumlu defter ve vesikalarını daireye getirmesi kendisinden yazılı olarak istenilir.

VUK m. 140 Nezdinde inceleme yapılanın muvafakati olmadıkça resmi çalışma saatleri dışında inceleme yapamazlar veya buna devam edemezler. (Tutanak düzenlenmesi ve inceleme ile ilgili emniyet tedbirlerinin alınması bu hükmün dışındadır. Ancak bu gibi tedbirler, incelemelerin, yapıldığı yerdeki faaliyeti sekteye uğratmayacak şekilde yapılır);

İncelemede Uyulacak Kurallar İncelemeye başlamadan önce mükellefe inceleme konusu anlatılır İnceleme resmi çalışma saatleri içinde yapılır Vergi incelemesi yapanlar vergi hukuku ile ilgili yasal düzenlemelere aykırı tutanak düzenleyemezler

İncelemeye başlanıldığı tarihten itibaren tam inceleme yapılması halinde en fazla 1 yıl; sınırlı inceleme yapılması halinde 6 ay içinde incelemenin bitirilmesi gerekir. İnceleme elemanı inceleme sonuçlarını bir raporda belirtir. Biz bu rapora inceleme raporu adı veririz.

İnceleme Raporunun Hukuki Niteliği İnceleme raporu vergi idaresinin resen ve ikmalen yapacağı tarhiyatlar için bir ön hazırlık işlemidir. Tek başına bir idari işlem değildir. Bu nedenle tarh işleminden bağımsız dava konusu yapılamaz.

ARAMA Vuk m. 142 İhbar veya yapılan incelemeler dolayısıyla, bir mükellefin vergi kaçırdığına delalet eden emareler bulunursa, bu mükellef veya kaçakçılıkla ilgisi görülen diğer şahıslar nezdinde ve bunların üzerinde arama yapılabilir

Aramanın yapılabilmesi için: 1. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların buna lüzum göstermesi ve gerekçeli bir yazı ile arama kararı vermeye yetkili sulh yargıcından bunu istemesi; 2. Sulh yargıcının istenilen yerlerde arama yapılmasına karar vermesi şarttır.

İhbar üzerine yapılan aramada ihbar sabit olmazsa nezdinde arama yapılan kimse muhbirin adının bildirilmesini isteyebilir, bu takdirde, vergi dairesi muhbirin ismini bildirmeye mecburdur.

Arama neticesinde alınan defter ve vesikalar üzerindeki incelemeler en geç üç ay içinde bitirilerek sahibine bir tutanakla geri verilir. İncelemelerin haklı sebeplere binaen üç ay içinde bitirilmesine imkan olmayan hallerde sulh yargıcının vereceği karar üzerine bu süre uzatılabilir.

BİLGİ TOPLAMA Kamu idare ve müesseseleri, mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzelkişiler, Maliye Bakanlığının veya vergi incelemesi Yapmaya yetkili olanların isteyecekleri bilgileri vermeye mecburdurlar. Bilgiler yazı veya sözle istenilir. Sözle istenen bilgileri vermeyenlere keyfiyet yazı ile tekit ve cevap vermeleri için kendilerine münasip bir mühlet tayin olunur.

Memleket dışı imtiyazlarından faydalanan yabancı Devlet memurları bilgi verme mecburiyetine tabi olamazlar.

VUK m. 149 Kamu idare ve müesseseleri (Kamu hizmeti ifa eden kurum ve kuruluşlar dahil) ile gerçek ve tüzelkişiler vergilendirmeye ilişkin olaylarla ilgili olarak Maliye ve Gümrük Bakanlığı ve vergi dairesince kendilerinden yazı ile istenecek bilgileri belli fasılalarla ve devamlı olarak yazı ile vermeye mecburdurlar.

Sürekli bilgi verme mecburiyetinde olanlar Aşağıda yazılı resmi makamlarla gerçek ve tüzelkişiler, her ay muttali oldukları ölüm vak'aları ile intikalleri ertesi ayın 15'inci günü akşamına kadar vergi dairesine yazı ile bildirmeye mecburdurlar. 1. Sulh yargıçları, icra, nüfus ve tapu memurları;

2. Yabancı memleketlerdeki Türk konsolosları veya konsolosluk görevini yapanlar (Memur oldukları yerde ölen Türk tebaasının soyadı, adı ve sıfatları ile Türkiye'deki ikametgahlarını Maliye Bakanlığına bildirirler);

3. Mahalle ve köy muhtarları (Kendi mahalle veya köylerinde ölenleri bildirirler); 4. Banka, bankerler ve şirketler ile emanet kabul eden gerçek ve tüzelkişiler (Mevduat, şirket hissesi, emanet para ve eşya veya sair suretle alacak sahiplerinden birinin ölümü halinde, ölenin soyadını, adını, alacağının nev'ini ve miktarını bildirirler).

Kural olarak kendilerinden bilgi istenenler bilgi vermekten kaçınamazlar. Aksi takdirde VUK Mükerrer 355. madde gereği haklarında özel usulsuzlük cezası kesilir.

VUK m. 151 Kendilerinden bilgi istenilen gerçek ve tüzelkişiler, özel kanunlarda yazılı mahremiyet hükümlerini ileri sürerek, bilgi vermekten imtina edemezler. Ancak: 1. Posta, Telgraf ve Telefon İdaresinin muhabereler hakkında tutmaya mecbur olduğu mahremiyet saklıdır; .

2. Hekimlerden, diş hekimlerinden,, ebelerden ve sağlık memurlarından hastaların hastalıklarının nev'ine müteallik bilgiler istenemez.

3. Avukatlardan ve dava vekillerinden kendilerine tevdi olunan işler veya görevleri dolayısıyla muttali oldukları ahval ve hususların bildirilmesi istenemez; şu kadar ki, bu yasak müvekkil adlariyle vekalet ücretlerine ve giderlerine ayrıca avukatlık veya dava vekilliği sıfatı dışındaki sıfatları dolayısıyla muttali oldukları ahval ve hususlara şamil değildir

Vergi idaresi denetimleri sırasında elde ettiği bilgileri istihbarat arşivlerinde saklar. Ancak bu arşivde yer alan bilgiler tek başına bir tarhiyata dayanak teşkil etmez.